Hala ere, soldata batzuek hamarkada hobea izan dute beste batzuek baino. «Desberdintasunek areagotuz jarraitzen dute». Horren erakusle: gehien jasotzen duen taldeak gehiago irabazi zuen, eta gutxien irabazten zutenen taldeak, aldiz, gutxiago. Soldata txikieneko biztanleen %10ek baino 60 aldiz gehiago irabazten dute diru sarrera handieneko %10ek. 2008. urtean, arrakala hori 38,9koa izan zen.
Arrakalak
Desberdintasuna pairatzen dutenen artean emakumeak daude. Azterketaren arabera, 2017. urtean soldatapeko emakume langileek 21.007 euroko ordaina jaso zuten, eta gizonek, berriz, 28.052 eurokoa; hots, %25,1eko soldata-arrakala zegoen. Azken hamar urteetako bilakaerari begira, gizonezkoen eta emakumeen soldaten arteko alde hori murriztu egin zen 2008tik 2013ra,%28,2tik %24,6ra. Baina ordutik arrakala atzera sakondu egin da.
Etorkinak —Espainiako nazionalitatea ez dutenak— dira soldatetan arrakala nozitzen duten beste talde bat. Gipuzkoako Aldundiaren datuen arabera, «espainiar estatuko nazionalitatea duten langileek» batez beste 25.170 euroko soldata izan zuten, eta kanpoko nazionalitatekoek 12.766 euro irabazi zituzten; %49,3ko arrakala, beraz.
Gazteen hileko batez besteko soldata, berriz, 526,7 eurokoa izan zen 2017an, lanbide arteko gutxieneko soldataren azpitik oso —707,7 euro—.
Pello Igeregi ELAko arduradunak aldarrikatu du soldatak igotzeko «bide bakarra» protestak eta greba direla. «Pozik gaude oraintxe bertan greba ugari dauzkagulako martxan Euskal Herrian. Prekarizazioa balio estrategikotzat hartu duen patronal honen aurrean [Adegi], grebek erakusten dute langileak prest direla beldurrari aurre egiteko».
Hain zuzen ere, patronalaren Donostiako egoitza nagusira eraman zuten protesta bi sektoretako ordezkariek. Horren bitartez «benetan negoziatzea» eskatu nahi zioten ordezkari sindikalek Adegiri. Gaur, berriz, Tolosako Triangeluan batuko dira bi sektoreetako langileak, eguerdian. Bigarren greba eguna izango dute arte grafikoetako beharginek, eta hirugarrena, berriz, papergintzakoek. Datorren asterako deitu dituzte hurrengo lanuzteak.
Aldarrikapen eguna
Greba deialdirik ez dago, oraingoz, Arabako metalgintzan, baina lan hitzarmena berritzeko daukate. LABek «aldarrikapen eguna» izendatu zuen atzokoa, enpresaz enpresa aritu baitzen bere proposamenen eta eskaeren berri ematen. Gutxieneko soldata 1.200 eurokoa izatea, lanaldia murriztea, malgutasuna mugatzea, ABLEen bidezko kontratazioak txikitzea eskatu ditu, besteak beste, sindikatu horrek.
«Akordioa bikaina da». Horrela definitu du ELA sindikatuak garbitzaileek lortutako lan hitzarmena. LABen, ESKren, CCOOren eta UGTren sinadura ere izango du akordio horrek. Mahaiaren beste aldean, patronalarenean, Garbialdi enpresa dago, Gipuzkoako polizia etxeak eta epaitegiak garbitzeko Eusko Jaurlaritzak kontratatutako enpresa.
Akordioaren bitartez, Garbialdik KPIaren igoera bermatuko die 2018tik 2022ra, eta, horretaz gain, %9 handituko die hileroko saria polizia etxeak garbitzen dituztenei, eta %4,5, berriz, epaitegietan aritzen direnei —soldata handiagoa dute—. Ondorioz, eraikin batzuetako zein besteetako garbitzaileek %70 murriztuko dute kale garbitzaileen soldatarekin zuten aldea. «Urrats erraldoia benetako soldata berdintasunerantz», ELAren iritziz. Orain arte, eraikin judizialetako langileek kaleko garbitzaileek baino %7 gutxiago irabazi izan dute, eta polizia etxeetakoek, %13 gutxiago.
Sektore feminizatua
Soldata arrakala generoak eragindakoa dela adierazi dute sindikatuek, eta, horregatik, garrantzia berezia eman diote azken hilabeteetako borrokari. Kale garbitzaileen %80 dira gizonezkoak, eta, kontrara, gizonak %5 baizik ez dira epaitegiak eta polizia etxeak garbitzen aritzen direnen artean.
«Garbiketako sektorean oso adierazgarria da kalean egiten den garbiketa eta lau pareten artean egiten denaren arteko aldea», gogorarazi du LABek, eta agindu du halako arrakalak gainditzeko borrokatuko dela. «Guk hor jarriko ditugu gure indar eta konpromisoa».
ELAk ere ziurtatu du «antolakuntza eta borroka» direla sektore feminizatuen baldintzak hobetzeko bidea, eta erronka horretan ez laguntzea egotzi dio Jaurlaritzario. «Greba nahi baino askoz gehiago luzatu da, hein handi batean Eusko Jaurlaritzak izan duen jarreraren ondorioz. Izugarrizko zerbitzu minimo handiak inposatu zizkigun, baita ezohiko bi garbiketa ere. Garbiketako eta zaintzako kolektiboek ez dute diskurtso feminista hutsal eta hipokri- tarik behar instituzio publikoen aldetik, ekintza feministak behar dituzte».
Akordioak beste puntu batzuk ere jasotzen ditu. Batetik, Garbialdik soldata osoaren %20 besteko gehigarri bat emango die baldintza toxiko eta lan nekagarrietan aritzen direnei. Horien artean daude ziegak, ibilgailuak edo deklarazio aretoak garbitzen dituztenak. Bestetik, itunak ultraaktibitate mugagabea izango du (indarrean izango da berria sinatu bitartean), eta ez ezartzeko aukera kendu dio enpresari.
Grebak iraun duen artean, sakon garbitu gabe egon dira Gipuzkoako ertzain etxeak eta epaitegiak, eta zabor poltsak eta zikinkeria pilatu egin dira hainbat egunetan.
Nafarroako VW zuzendaritza enpresa batzordearekin elkartu zen atzo, langileen ordezkariei jakinarazteko zeintzuk diren Wolfsburgeko egoitza zentralaren asmoak eta eskaerak. «Eskatutako produktibitate helburuak betetzea» da eskaera nagusia; hau da, egunean auto gehiago egitea. 2018an, egunero 1.408 ibilgailu egin zituzten, eta orain 1.438ra igo nahiko luke Alemaniako zuzendaritzak.
Eskaera hori betetzeko, langileek ahalegin handiagoa egin beharko dute. 2016an, T-Cross modeloa lortze aldera, lanaldia luzatzea eta langile sartu berriei gutxiago ordaintzea onartu zuten, besteak beste.
Aurtengo otsailean, berriz, sei urterako lan ituna sinatu zuten zuzendaritzak eta langile batzordean gehiengoa duten sindikatuek —UGTk, CCOOk eta CCPk—. Itunetik kanpo geratu ziren ELA, LAB eta CGT. Martxoaren erdialdera egindako hauteskunde sindikaletan, langileek ildo hori babestu zuten, bi ordezkari gehiago eman zizkietelako sinatzaileei (orain hogei dira) eta bi gutxiago kritikoei (zortzi).
Hitzarmen luze bat lortzea zen baldintzetako bat Landaben hirugarren modelo baterako lehian sar zedin, taldeko ekoizpen eta logistika zuzendari Andreas Tostmannek onartu zuenez. Itun horrekin, KPIz gorako soldata igoerak izango dituzte 2023ra bitarte, errelebo kontratua erabiliko dute lan taldea gaztetzeko, eta zuzendaritzak malgutasun handiagoa izango du lanaldia antolatzeko.
Wolfsburgoko zuzendaritzak ez du artean jakinarazi zer neurri hartu nahi dituen produktibitatea handitzeko, baina atzo UGT sindikatu nagusiak iragarri zuen prest dagoela proposamena aztertzeko. Izan ere, sindikatu horrek uste du Landabenek derrigorrezkoa duela modelo hori. «Argi dago hirugarren modeloa ez dela kapritxo edo luxu bat, baizik eta beharrezkoa dela, auto elektrikorako trantsizioaren atarian baikaude, eta horrek zalantzaz betetako etorkizuna dakar». UGTren arabera, hiru modelo egitea «funtsezkoa da epe ertainera, aukera handiak izango lituzkeelako auto elektrikorako norabidean». Oraingoz, VWek erabaki du teknologia elektriko guztia Alemanian biltzea, eta argi utzi du epe ertainean Iruñean ez dutela halakorik egingo.
Aurki erabakiko dute
UGTk ziurtatu du aurki egingo dela hirugarren modeloaren adjudikazioa, eta horregatik eskatu die sindikatuei eta Landabengo zuzendaritzari akordio bat egiteko aste honetan edo hurrengoan.
Modeloa CUV bat izango litzateke, hau da, Crossover Utility Vehicle, edo noranahiko itxurako auto bat. Azken urteetan asko handitu da horien eta SUV (Sport Utility Vehicle) deitutakoen eskaera eta eskaintza, eta iaz Europako Batasunean saldutako autoen heren bat dira dagoeneko. CUV berri horren ekoizpenak Poloren zati bat ordezkatuko duela espero da, orain salgai dagoen modeloa 2017koa baita, eta haren salmenta apaltzen ari delako autoa zahartu ahala.