Lan eta pentsioen erreformak indargabetuko dituztela «iragarriagatik», PSOEk eta Unidas Podemosek adostutako gobernu akordioan «ez da halakorik ageri», ELAko idazkari nagusi Mitxel Lakuntzaren ustez. Kontua zera da: haren ustez, ezagutarazi dituzten neurriak ez direla «batere argiak». «Egia da hobekuntza batzuk aipatzen direla, esaterako pentsioen erosteko ahalmena atzera bermatzea edota lan hitzarmenen ultraaktibitatea, baina duela urtebete ere neurri horiek adostu arren ez zituzten gauzatu». Horregatik, U-30eko greba orokorra «ezinbestekoa» dela esan du.

Lan erreforman eta pentsioen atalean iragarritako neurriak «benetan nola gauzatzen diren» ikusi nahi du sindikatuak. Edonola ere, «egoera ez da zain egoteko modukoa», Lakuntzaren arabera; «hori izan liteke egin genezakeen okerrena». ELAko idazkari nagusiak esan du ezagutu berri diren neurriek ez dietela erantzunik ematen greba orokorrerako plazaratu dituzten aldarri taulako puntu gehienei.

Are, negoziazio kolektiborako eskubideari kalte egiteko bidean direla ere ohartarazi du. «Ez da aipatzen, ezta lausoki ere, negoziazio kolektiboko egitura bertan behera uzteko asmorik»; gaur egun, Espainiako hitzarmenak lurraldeetakoei gailentzen zaizkie. Bada, «testuaren arabera, negoziazio kolektiboaren estatalizazioa are handiagoa izan liteke», esan du Lakuntzak.

Kalera ateratzeko garaia

Mitxel Lakuntzaren arabera, «benetako lorpenak iristeko ezinbestekoa da mobilizazioa». Tesi horrekin bat, urtarrilaren 30eko greba orokorra eskaini dio gizarteari borrokatzeko tresna gisa. «Ezin dugu erori jendartea desmobilizatu nahi dutenen tranpan; horientzat lagungarri gertatzen dira ere eskuin muturreko hedabideen ildo apokaliptikoak. Kalera ateratzeko unea da, gure eskubideak aldarrikatzekoa; urtarrilaren 30eko greba horretarako aukera ezin egokiagoa izango da».

Atzo, enpresa gidatzen duen konkurtso kudeatzailearekin eginiko bileran, Araluceko langile batzordeak eskatu zuen enpresako 141 langileak Batz kooperatibak dituen lantegi ezberdinetan birkokatzeko. Batzordearen arabera, Araluce Batz taldearen barnean dago 2016az geroztik. Batzen ustez, aldiz, ez dira multzo bereko enpresak. Era berean, joan den astean Aralucetik «erreskataturiko» trokelak ordaindu dituela jakinarazi zuen kudeatzaileak, eta, horrenbestez, langileek atzeraturiko soldatak jaso ahalko dituztela. Kooperatibak urrian jakinarazi zuen Araluce ixteko asmoa, azken hiru urteetan galerak izan dituela argudiatuta.

Lan Harremanen Kontseiluaren egoitzan izan zen bilera, Bilbon. Langileen ordezkariek parte hartu zuten aurrenekoa izan zen; konkurtso kudeatzailearen arabera, aldiz, erregulazioaren itaunketa faseko laugarren bilera izan zen. Aurreko bileretan Batzeko ordezkariekin eta likidazioaz arduratzen diren abokatuekin bakarrik elkartu zen —atzoko bileran ere bertan ziren—. Langile batzordearen ustez, egoera hori «irregulartasunez betetako» prozesu baten froga da. Batzen ikuspuntua, aldiz, ezberdina da; bilera egutegia martxan zegoela argudiatu zuen enpresak, eta esan zuen langileen ordezkariak ez zirela joan aurreko hiru bileretara, deituak izan arren. Hilaren 9an elkartuko dira berriro. Itaunketa faseak, luze jota, 30 egun iraun dezake.

Kalera ateratzeko ordua

Batzordearen eta konkurtso administratzailearen eta Batzeko abokatuen arteko jarrerak urrun daude. Hasteko, eta betiere langile batzordeak publiko eginiko oharraren arabera, Batzek «ez du aitortzen Batz eta Batz Araluceren egoera, enpresa taldearen harremana agerikoa den arren». Sindikatuek, hortaz, informazioa eskatu dute egoera hori azaltzeko. Batzordearen ustez, ez dago zalantzarik Batz taldearen barnean dagoen enpresa bat dela Araluce. Haien arabera, horren erakusgarri da abenduaren 26an Aralucetik ateratako trokelak Batzek Igorren (Bizkaia) bertan duen lantegira eraman zituztela. «Batz taldeak Batz Araluceren hustuketa kontzientea» egin duela defendatu zuen batzordeak. Egun hartan, Araluceko langileek ez zioten trabarik jarri lantegia husteko lanei, eta kamioiak arazorik gabe sartu eta irten ziren.

Bi enpresen arteko harremana zertan datzan argitzea negoziazioko puntu garrantzitsuenetako bat da. Epaitegiak ezarritako administratzaileak talde bereko enpresak direla onartuko balu, batetik, birkokatze eskaerak indarra hartuko luke, eta, bestetik, Batzek bere gain hartu beharko lituzke balizko kaleratzeen kalte-ordainak. Aldiz, harreman hori onartuko ez balu, Araluceren gain geldituko lirateke, eta, osorik ordaintzerik izango ez balu, Soldatak Bermatzeko Funtsaren (SBF) esku. Hainbat langilek jaso beharreko kalte-ordaina, baina, SBFk gehienez ordain dezakeena baino gehiago da.

Bitartean, Araluceko langileek bertan behera utzi dute azaroaren 14an deituriko greba, baina ezin dira lanera sartu, planta itxita baitago. Baimen ordaindu batean daude, baina, batzordeak dioenez, urriaz geroztiko soldatak zor dizkiete. Batzek, ordea, «milioi erdi euro inguru» ordaindu du iragan astean ateratako trokelengatik; ondo bidean, soldatak eguneratzeko nahikoa beharko luke.

Araluceko langileek txandaka jarraitzen dute lantegi aurreko etxolan. Lantegiaren hustuketak giroa hoztuko zuela zirudien, baina ia langile guztiek jarraitzen dute txandak egiten. Oraingoz, prozesua bizkor doa, baina baliteke luze jotzea, erregulazioa epaitegietara eramanez gero,

Gazitik zein gozotik izan du 2019. urteak Hego Euskal Herriko lan merkatuan. Zazpigarren urtez jarraian, txikitu egin da langabeen kopurua, baina jaitsiera hori aurreko urtekoaren erdia baizik ez da izan. Erritmo galerarik ez du erakusten, berriz, Gizarte Segurantzaren afiliazioak, eta 2008. urteko marka historikoa gainditzea lortu du 2019 amaieran. Enplegu gehiago dago, baina kalitatea eskasa du, aldi baterako kontratu laburrak izan baitira nagusi; are gehiago, kontratu mugagabeen hazkundea eten du 2019. urteak.

Nafarroako datuetan «kontraesanak» daudela azaldu du lurralde horretako Eskubide Sozialetako kontseilariak, Carmen Maeztuk. Batetik, langabe kopurua handitu egin da Nafarroan, «baina inoiz ez da hainbeste jende lanean aritu».

Eusko Jaurlaritzaren eskutik, Borja Belandia Lanbideko zuzendariak aitortu du «nahi baino handiagoa» dela aldi baterako kontratazioa, eta egoera ekonomiko «ziurgabeari» egotzi dio arduraren zati bat. Belandiak onartu du oso jende gutxik aurkitzen duela enplegua Lanbideren bitartez —ez dira %4ra iritsi—, baina haren laguntza jasotzen dutenen %60k topatzen duela lanen bat.

Sindikatuen aldetik, ikuspegi ezkorra nagusitu da. «Ez dugu arrazoirik gertatzen ari denari buruz iritzi positiborik emateko», esan du Mikel Noval ELAko azterketa bulegoko arduradunak. Sortu den enplegua prekarioa dela ziurtatzeko datu bat nabarmendu du Novalek: 316.000 lagun daude enplegu bila Lanbiden eta Nafar Lansaren, eta langabeak 170.000 gutxiago dira.

LANGABEAK

5.156 langabe gutxiago

Espainiako Lan Ministerioak atzo emandako datuen arabera, 147.360 langabe erregistratu zeuden 2019. urtearen amaieran Lanbiden eta Nafar Lansaren. Urtebete lehenago baino 5.156 gutxiago dira. INEren biztanleria aktiboaren inkestarekin erkatuz gero, Hegoaldean %11ko langabezia tasa legoke —%11,45 zen 2018 amaieran—. Azkenaldian bezala, 2019an ere erregistratutako langabeak gehiago dira inkestetan azaltzen direnak baino.

Langabe kopuruak 2007an jo zuen behea —90.151, urte horretako ekainean—, eta, azken hamarkadetako krisi ekonomiko gogorrenaren eskutik, sei urtez gora egin zuen etengabe. 2013ko martxoan jo zuen goia, 235.827 langaberekin, eta orduz gero jaisten aritu da. Jaitsiera erritmoa apala izan zen hasieran, baina bultzada handia hartu zuen 2015ean (-20.397), eta, polikiago bazen ere, dinamika horri eutsi zion 2018. urtera arte.

2019. urtean, bilakaera oso gorabeheratsua izan da. 2018koaren bidetik hasi zen urtea, baina udaz geroztik zenbakiak okerragoak izan dira hilabete gehienetan —iraila da salbuespena—, ekonomiaren hazkundea moteltzen ari dela baieztatu ahala. Abenduak susmo txarrak baieztatu ditu: 2012-2018 epean langabezia gutxitzen zuen, hilabetea izan zen, baina 2019koan 1.167 langabe gehiago agertu dira Lanbiden eta Nafar Lansaren.

Abendua bereziki kaskarra izan da Nafarroan (+782) eta Gipuzkoan (+309), eta hazkundearen motelaldia gehien jasaten ari den sektorean antzeman da gehien: industrian 1.251 langabe gehiago daude.

AFILIAZIOAK

Inoiz baino gehiago, baina ez dira 2007koak

Enpleguaren sorreran ez da erritmo jaitsierarik. Azken sei urteetan 148.557 afiliatu berreskuratu ditu Gizarte Segurantzak, horietatik 25.697, azken hamabi hilabeteetan. Soldatadun arruntak ugaritu dira, ez baitago aldaketa handirik etxeko langileen, nekazarien, itsasoko langileen eta autonomoen erregimenetan.

Afiliatuen kopuruak 11 urte luze behar izan ditu krisi aurreko mailara iristeko, eta azaroan jarri zuen marka berria: 1.271.135 lagun ari ziren kotizatzen. Arazoa da 2007tik hona ugaritu egin direla egun gutxitarako kontratuak edo lanaldi erdikoak. Hau da, ez direla guztiz berdinak 2007ko afiliatuak eta 2019koak.

KONTRATUAK

Joera aldaketa, txarrera

Enplegu askoren behin-behinekotasuna argi azaltzen dute 2019ko bi datuk. Batetik, inoiz baino kontratu gehiago sinatu dituzte Hegoaldean: ia 1.467.000, iaz baino 80.000 gehiago. Bestetik, kontratu mugabeen hazkundea geratu egin da: 2013az geroztik handitu ondoren, 2019an aurreko urtean baino 5.000 gutxiago izenpetu dituzte. Kontratu guztien %8,21 izan ziren 2018an, eta %7,77 2019an.

LANGABEZIA SARIAK

5.156 langabe gutxiago

Datu gazien artean, langabezia sariaren estaldura dago. Azarokoak dira azkenak, eta erakusten dute langabeen ia %54k ez dutela saririk jasotzen. Sari arrunta %27,7k dute —iaz %24,9 ziren—, eta %16,5ek subsidioa.

Lan istripua: 38 urteko emakumezko baserritar bat hil da 2020ko urtarrilaren 2an Jatsu Garaziko (Nafarroa Beherean) etxalde batean, lasto fardo bat gainera etorrita.

Olarizun urtarrilaren 2an hildako langilearen aldamioak hutsuneak zituen, Osalanek azaldutakoaren arabera. Ez zeukan hesiekin babestuta perimetro osoa.

Langabeziaren datuak Hego Euskal Herrian 2019: langabeak Euskadin eta Nafarroan. Zenbat lagun dauden lanik gabe Euskal Autonomia Erkidegoan eta Foru Erkidegoan.

Autogintzaren industria ez dago prest gaur egun saltzen dituen gasolinazko auto guztien kontsumoa ehun kilometroko 4,1 litrokoa baizik izan ez dadin; ezta gasoliozkoen kontsumoa 3,6 litrokoa baino ez izateko. Europako Batasunak ezarritako CO2ari buruzko helburuak betetzeko, ordea, 2021 baino lehen lortu beharko lituzkete kopuru horiek auto ekoizleek, milioika euroren isunak saihesteko.

Izan ere, batasunak finkatu du ekoizleek beren eskaintzetan ezingo dutela gainditu kilometroko 95 gramo CO2ko langa, batez besteko isuriei dagokienez. Kopuru hori gainditzen duen eragileak isunak izango ditu zain, eta ez nolanahikoak: 95 euro gramoko eta kilometroko; hau da, 12.000 milioi euro —industria osoaren egungo katalogoa aintzat hartuta—, Moody’sen kalkuluen arabera. Badira aurreikuspen beltzagoak eta arinagoak, baina kontua da gaur-gaurkoz autogintzaren konpainiei ezinezko izango zitzaiela marka horiek lortzea auto elektrikoak ez baleude. Zero isuriko autoen salmenta da isunei izkin egiteko soluzioa, salgai jarritako autoen batez besteko isuriak jaistekoa, alegia; horregatik, aurtengo lehen egunetik, motor eraginkorreko ibilgailu gehiago —hibridoak batik bat—eta elektriko gehiago salduko dituzte konpainiek, katalogoa aldatu eta eskaintza erakargarriagoak egingo dituztelako.

Iraultza abiarazi nahian

Industriak berak ez du jakinarazi, baina Transport & Environment GKE ekologistak aurreikusi du %10 inguru haziko direla hibrido entxufedunen eta elektrikoen salmentak aurten. Izan ere, Europako Batasunaren isurien araudi berria indarrean dago aurtengo urtarrilaren lehenaz geroztik auto garbienentzat (gutxiengoa). Araudi horrek eskaintza osoari eragingo dio 2021erako.

Azken finean, iraultza txiki bat eragiten ari da CO2 isurien araudi berri hori autogintzan. Ekoizleak beren eskaintzak berraztertzen ari dira, motor handiko auto kutsatzaileak alboratzen hasi beharko baitute. Marka gehienentzat haiek dira errentagarrienak, ordea, eta, hori gutxi balitz bezala, konpainiak inbertsio handiak egin beharko dituzte lehenbailehen motor garbiak garatzeko. Erraza da pentsatzea horrek guztiak ustiapen emaitzetan bere isla eduki dezakeela.

Azken urteetan nagusitu diren merkatuaren joeren ondorio da konpainiek aurrez aurre duten erronka handia. Dieselgate auziak gasolio autoen salmenta hondoratu du, eta dieselak CO2 gutxiago isurtzen du gasolinak baino. Hark izan du hazkunde izugarria azken urteetan, eta CO2 isurien hazkunde are handiagoa egin du SUV ibilgailuen aldeko erosleen hautuak. Handiagoak eta kutsagarriagoak izan arren, SUV eta haren tankerakoak saldu dira gehien.

Gasolina gehi SUV

Horiek horrela, 2013an baino 2,6 gramo CO2 gehiago isurtzen dute autoek kilometroko orain, eta dieselgate auziak 0,25 gramoko hazkundea baizik ez du azaltzen. Gasolinazko motorra gehi SUV autoen ariketak emaitza kezkagarriak utzi ditu ingurumenari begira. Araudi berriak muga jarri nahi die isuriei, eta, bide batez, auto elektrikoei benetako bultzada bat eman.

2018. urtean, batez beste, 120,6 gramo CO2 kilometroko isuri dituzte autoek Europako Batasunean, ACEA ekoizleen elkartearen arabera, (+%1,8 ). Auto salduen erdiak izateko bidean dira SUV motakoak, izan ere. Analistek diote auto konpainiek ez dutela aparteko arazorik izango isurien araudi berria betetzeko 2020. urtean; 2021erako arazo larriak egon daitezke, ordea, eta aurtengoa trantsizioko urte gisa hartuko dute eragileek, hortaz.

Hazkunde ekonomikoa moteldu ahala moteldu da auto berria erosteko grina ere. Aspaldiko partez, 2019an behera egin du autoen matrikulazioak Hego Euskal Herrian: 51.212 auto matrikulatu dituzte, aurreko urtean baino 3.732 gutxiago (-%6,8). Nabarmena da jaitsiera, ez soilik kopuruarengatik, baita lehen aldia delako ere auto berrien merkatua txikitu dela 2012. urteaz geroztik.

XXI. mendeko lehen urteetan igoera handia izan zuten matrikulazioek, besteak beste, etxea erosteko maileguarekin batera dirua iristen zelako ibilgailuaz ere jabetzeko. Krisiak praktika hori eten zuen, eta kaleratzeek, soldata jaitsierek eta beldurrak %60 txikitu zituzten salmentak. 2012an jo zuen behea merkatuak, 32.650 auto berriren matrikulazioarekin. Orduz gero urtez urte handitu dira salmentak, kopuru handitan batzuetan (+%18,3, 2014an) eta apalagoetan beste batzuetan (+%2,2, 2016an).

Neurketa sistemen eragina

Berez, merkatua 2018an hasi zen hozten. Urte horretako azken lau hilabeteetan behera egin zuten salmentek, eta orduan hasi ziren auto saltzaileen kexuak. Arrazoi teknikoago bat bazuen motelaldi horrek: CO2 isurketak neurtzeko sistema zaharkitua zerabilten autoak saltzeko azken epea abuztuaren 31 jarri zuen Europako Batzordeak, eta horrek eragin zuen udako hilabeteetan saltegiek eskaintza handiak egitea modelo horiek gainetik kentzeko. Aurreratutako salmenten ondorioa izan zen urritik abendura salmentak hondoratzea.

2019an ere izan dira aldaketak isurketak neurtzeko sistemekin: irailean jarri zen indarrean RDE azterketa berria, autoen emisioak egiazko zirkulazio egoeretan neurtzeko. Merkatuaren suspertze txiki bat eragin zuen horrek abuztuan.

Eragin mugatua izan dute, berriz, Eusko Jaurlaritzak auto zaharrak txatartegira eraman eta berria erosteko bost milioi euroren laguntzek. Martxotik maiatzera artean 2.233 ibilgailuren erosketa lagundu zuen planak.

Jaurlaritzaren Renove planak salmenten jaitsiera leundu du bere eremuko lurraldeetan. Horrela, merkatua %1,8 txikitu da Gipuzkoan, %3,5 Bizkaian eta %8,7 Araban; Nafarroan, laguntza publikorik gabe, %13,5 txikitu dira.

Dieselaren kuota, txikitzen

2019. urteko salmenten datuak baieztatu du diesel motorren gainbehera. 2015eko irailean zabaldu zenetik Volkswagenek iruzur egin zuela diesel motordun autoen benetako CO2 isurketak ezkutatzeko, zalantza ugari sortu dira motor horien egokitasunaren inguruan. Hainbat hiritan diesel zaharren zirkulazioari jarritako mugek mesfidantza areagotu dute. Ondorioa? Gasolioa erretzen duten autoak nagusi ziren, eta, lau urte eskasetan, merkatuaren laurdena ez dute betetzen orain: saldutako hamarretik sei ziren 2015ean, eta %23,7 izan ziren iaz. Azken urtean, zortzi puntuko kuota galdu dute, salmentak %30 jaitsi ostean.

Kontrako bidean doaz motor alternatiboak. Urtebetean %46 handitu dira auto horien matrikulazioak, eta haien merkatu kuotak %6,8tik %10,7ra egin du jauzi. Auto horietako gehienak hibridoak dira, baina erabat elektrikoak direnen kuota handitu egingo da hurrengo urteetan, modeloen eskaintza ugaritu eta prezioak apaldu ahala.

Edonola ere, gasolina da gaur egun jaun eta jabe: iazko salmentei eutsi die, eta 4,2 puntu handitu du bere merkatu kuota, %65,6 izateraino.

Langile bat hil da aldamiotik behera erorita Gasteizko Olarizun (Araba), 2020ko urtarrilaren 2an, Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak jakitera eman duenez.

Eusko Jaurlaritzak 506 etxebizitza erosi ditu, alokairuko parke publikoan kudeatzeko. 50 milioi euro bideratu dituzte aurrekontuetan jasotakoez gain