GASTEIZ. Gasteizko fabrikako 5.000 langileen enplegua aldi baterako eteteko eskatu du Mercedes-Benzek, «ezinbesteko arrazoiak» argudiatuta. Espediente horren negoziazioa atzo hasi zuen zuzendaritzak, baina ez giro onean, zuzendaritzak ez duelako eskaini langileen langabezia sariak osatzea. Langile batzordeko presidente Igor Gebarak (ELA) adierazi duenez, harrituta eta haserre» daude, sektoreko beste enpresa batzuetan eta Alemaniako lantegietan konpentsazioei buruzko akordioak lortzen ari direlako. Gebarak ziurtatu du Mercedesen jarrera «bereziki lotsagarria» dela, enpresak irabazi «estratosferikoak» dituelako. Zuzendaritzak esan du Alemaniako zuzendaritzaren baimena behar duela osagarriak negoziatzeko, eta beste bilera baterako deia egin die.

Sindikatuen arabera, gutxienez hamalau langilek dute koronabirusa, eta 300 erabateko itxialdian daude.

Koronabirusaren krisia beste proba bat da eurogunearen barne elkartasunarentzat. Gai izango dira euroa partekatzen duten hemeretzi estatu kideak guzti-guztiei eragiten dien shock bati erantzun bateratua emateko? Erantzuna argiago ikusiko da bihar, gobernuetako buruek egingo duten goi bilera telematikoan. Oraingoz ikusi denaren arabera, bide motza izan dezakete koronabonuek, hau da, EBko edo euroguneko kide guztien izenean jaulkitako bonuek. Aukera gehiago du, ordea, ESM erreskate funtsaren bitartez finantzatzea merkatuetan zailtasunak izan ditzaketen herrialdeak.

Biharko bilerara begira proposamenak lantzeko mintzatu ziren atzo arratsaldean Finantza ministroak, eurotaldean. Mario Centeno talde horretako buruak azaldu zuenez, «babes zabala» jaso zuen ESMk finantzaketa lerro berezi bat zabaltzeko proposamenak. Gehienez jota, estatukide baten BPGaren %2 utzi ahal izango luke, «baldintzekin». Lanketa gehiago behar du proposamenak.

Zorraren krisiari aurre egiteko sortu zuten ESM, eta 410.000 milioi euro ditu gastatu gabe. Berez, sistema horrek baditu antzekotasunak koronabonuekin: ESMk merkatuetara jo behar du diru horren bila, eta, eurogune osoaren bermea duenez, merke finantza daiteke. Aldeetako bat da ESMren dirua jasotzen duen estatuak haren zaintzapean geratu behar duela, eta halakorik ez dute nahi Italiak eta Espainiak.

Finantzaketa merkea

Bileraren aurretik, koronabonuak guztiz baztertu zituen Alemaniako Ekonomia ministro Peter Altmaierrek: «Prest gaude zorraren beste krisi bat eragozteko. Baina zuhur hartu behar ditugu ustez zoragarriak diren kontzeptuak, iraganean baztertutako ideien itzulera baitira». Iaz arte Altmaierrekin gobernuan egondako batek, Ursula von der Leyen Europako Batzordeko oraingo presidenteak, esan zuen joan den astean ez zituela koronabonuak baztertzen, eta haien alde mintzatu dira Espainiako eta Frantziako gobernuak.

Lehen aldiz 2014az geroztik, Alemaniak defizita onartuko du aurten koronabirusak sortutako kalteak ordaintzeko. Jaulkitzen ari den zor berria harrera ona jasotzen ari da: atzo 2.893 milioi euro lortu zituen merkatuan, eta %0,65eko interes negatiboarekin. Hau da, interesak ordaindu beharrean, zorra erosten diotenek ordaindu egin beharko diotela.

Baina abantaila hori ez dute beste estatuek. Italiaren eta Espainiaren arrisku sariek gora egin zuten nabarmen joan den astean —zorra garestitu zitzaien—, eta soilik jaitsi ziren EBZk iragarri zuenean 750.000 milioi euro gehiago jarriko dituela zor publikoa eta pribatua erosteko. Edonola ere, ez da baztertu behar merkatuak berriro urduritzea eta interes tasa oso handiak eskatzea zorraren truke. Espainiaren arrisku saria, esaterako, 107 puntutik 121era igo zen atzo. Egonkor dago Italiarena, 194 puntuan.

Alokairuan bizi direnek hileko errenta ordaintzen jarraitu behar dute; ezin dituzte konfinamenduak eragindako «zeharkako kalteak» alegatu. Izan ere, hipotekekin ez bezala, ez dute hori arautu —alokairu publikoetan izan ezik—, eta bi aldeen esku utzi dute akordio bat egitea. Maizterrak babesteko neurri espezifikoak aztertzen ari da, baina, Espainiako Gobernua. Hala adierazi du Nadia Calviño Ekonomia ministroak. Gobernuko kideen artean jarrera kontrajarriak daude gai horren inguruan; Calviñok berak esana du hipotekak ordaintzeko onartutako atzerapena alokairuetara zabaltzea kaltegarria izan daitekeela ekonomiarentzat. Gogoratu du etxe eta lokalen jabe gehienak —%90etik gora— norbanakoak direla, eta errenta horiek dituztela diru iturri.

Dena den, gobernua urratsa egiteko prest azaldu da. Berri agentziek zabaldu dutenez, hurrengo bileretan jorratuko dituzten gaien artean daude alokairua ordaindu ezin dutenei ordainketak atzeratzeko aukera ematea eta lokalak alokatuta dauzkaten autonomoentzako diru laguntzak handitzea. Atzoko Ministroen Kontseiluak, halere, ez zuen erabakirik hartu. Oraingoz, berrogeialdiak iraun bitartean, etxegabetzeak eta horrekin loturiko auzibideak eten ditu.

Hainbat taldek salatu dute milaka herritar babesgabe daudela, eta irtenbide bat eskatu dute. Ohartarazi dute alokairuak ez ordaintzeagatik jarritako salaketak eta etxegabetzeak ugaritu egingo direla alarma egoera amaitzean. Hego Euskal Herrian, eskaera horrekin bat egin dute Gipuzkoako Stop Kaleratzeak erakundeak, Donostiako maizterren sindikatuak eta LABek, besteak beste.

Talde horiek bat egin dute Suspensionalquileres.org kanpainarekin. Etxeen eta lokalen jabeei entregatzeko dokumentuak prestatu dituzte —euskaraz ere bai—. Agiri horietan zehaztu dute koronabirusaren krisiagatik diru sarrerak nabarmen gutxitu zaizkiola maizterrari, eta apirileko errenta bertan behera uzteko eskaera jasotzen dute.

Zer aukera daude?

Krisiak iraun bitartean, errenta bertan behera uzteaz gain, badaude beste formula batzuk, betiere bi aldeek akordio bat lortuz gero: kontratuak aldatzea, errentaren prezioa proportzionalki murriztuz edo iraupen epea aldatuz; edo kontratuko klausula jakin batzuk kentzea, ordaindu beharrekoa murrizteko.

Eta lokalekin?

Egoera bera da. Negozioa itxi edo jarduera eten behar izan duten maizterrek kontratua aldatzeko edo eteteko eska dezakete. Adituen arabera, komeni da ixteko obligazioa modu frogagarrian jakinaraztea alokatzaileei —burofax baten bidez edo egiaztagiria duen posta elektroniko baten bidez—. Dena den, haiek ez daude behartuta kontratuak aldatzera, ordainketak barkatzera, edo atzeratzera.

Ipar Euskal Herrian, beste bat da egoera. Frantziako Gobernuak ezarritako neurrien arabera, alokairua pagatzeari utzi ahal izango diote maizterrek, baina soilik jabearen porrota ez badakar. Neurri horrek ez du balio etxebizitza bat alokatu dutenentzako.

Alokairu sozialean zer laguntza daude?

Kasu horretan, autonomia erkidegoek —eta udalek— badute zer esana, haiek baitira alokatzaileak kasu askotan. Eusko Jaurlaritzak atzo jakinarazi zuen alokairu gastuak konpentsatzeko laguntzak egokituko dituela. Alde horretatik, Iñigo Urkullu lehendakariak iragarri du apirilean eta maiatzean alokairua eta komunitate gastuak ordaintzetik salbuetsiko dituztela langabezian geratu diren maizterrak eta koronabirusak sortutako zaurgarritasun ekonomikoko egoera batean dauden maizter guztiak ere. Ez zuen gehiago zehaztu. Neurri horrekin bat egin du du Donostiako Udalak ere. Nafarroako Gobernuak, berriz, ez du erabakirik hartu oraingoz.

Akordiorik badago, zer egin behar da?

Idatziz islatzea da seguruena, gaizki-ulerturik egon ez dadin. Adituek gomendatu dute kontratuaren eranskin bat hitzartzea, ordainketan zer aldaketa egingo diren ezartzeko eta beherapenaren edo atzerapenaren data eta baldintzak zehazteko. Bi aldeek ezin badute elkartu dokumentua sinatzeko, posta elektronikoz egin dezakete — aplikazio batzuek sinadura elektronikoak ahalbidetzen dituzte—. Adituek diote oso garrantzitsua dela izapide hori betetzea, Ogasunak alokairuaren barkatzea dohaintzatzat har ez dezan.

Maizterrak badu eskubiderik?

Abokatuak egunotan aztertzen ari dira reubus sic stantibus deritzon klausula aplikatu daitekeen ala ez COVID-19a dela eta. Horrek aukera ematen du kontratu bat aldatzeko. Baina hiru baldintza bete behar dira: lehenik eta behin, kontratua betetzeko unean inguruabarrak nabarmen aldatzea, kontratua egiteko unean zeudenekin alderatuta; bigarrenik, aurrekoaren ondorioz desoreka neurrigabea eta gehiegizkoa gertatzea aldeek adostutako prestazioen artean. Eta, azkenik, hori guztia aurrez ikusi ezin diren zirkunstantziengatik gertatzea. Badago beste baldintza bat: bi aldeek adostu behar dute kontratua aldatzea.

Jabeak ez badu akordiorik nahi, auzitara jo daiteke?

Bai. Auzitegi Gorenak, hasieran, oso salbuespenezko kasuetan baino ez zuen onartzen klausula hori, baina, 2008ko krisi ekonomikoaren ondorioz, jarrera malgutu zuen, eta 2014an epai bat kaleratu zuen: klausula hori aplikatzea onartu zuen, krisi ekonomikoa behar bezain garrantzitsua izan zelako, eta aurreikusi ezina izan zelako.

Beraz, auzitegiek klausula hori onar dezaten koronabirusaren krisiaren harira, horren ondorio ekonomikoei erreparatu beharko zaie. Hain handiak izan behar dute, ezen agerian utzi behar dute kontratua ez betetzeko arriskua. Eta, era berean, ondorio luzeak izan behar dituzte denboran, eta ez negozioen berezko arriskuetan sar daitezkeen aldi baterako zailtasunak.

Lan-istripu ez traumatikoa AP-8an 2020lo martxoaren 23an: garraiolari bat hil da. Asfaltatze-lanetan zebilen, Irunen bizi zen. Bihotzekoa pairatu zuen gizonak.

Koronabirusa COVID-19: enpresentzako abalen lehen zatia onartu du Espainiako Gobernuak, 20.000 milioirekin, enpresa eta autonomoek likidezia izan dezatela helburu.

EAEk 13,3 milioi jasoko ditu Espainiako Gobernutik gizarte zerbitzuak indartzeko. 300 milioi euroko funtsa erkidegoen artean banatu dute irizpide desberdinen arabera

Italian atzo itxi zituzten oinarrizko zerbitzu gisa hartzen ez diren enpresak. Espainiako eta Frantziako gobernuek halakorik ez dute erabaki oraindik, eta jarrera horrekin bat egin du Bizkaiko patronalak, Cebekek. «Arduratsua eta komenigarria da gutxieneko jarduera bati eustea, enpresak ez daitezen hilotz bihurtu pandemia igarotzen denean», azaldu du Iñaki Garcinuño presidenteak.

Espainiako Gobernua eta Eusko Jaurlaritza ere iritzi horretakoak direla nabarmendu du, eta esan du Txinak eta AEBek ere fabrikak lanean dituztela. Uste du arrisku handiak daudela orain lantegiak geratuz gero. «Eskariak dituzte; itxiz gero, bezeroek ez digute itxarongo, eta beste hornitzaile batzuengana joko dute. Lana dugun bitartean, irekita jarraitu behar dugu».

Garcinuñok onartu du eskariak txikituz gero, agian, erabaki batzuk hartu beharko direla, baina horien artean ez du itxiera aipatu, baizik eta ordutegiak eta txandak aldatzea, eta oporrak aurreratzea. Era berean, Garcinuñok iragarri du urteko lehen bi hiruhilekoan kolpe handia jasango duela ekonomiak, baina espero du bigarren seihilekoak «erorketa konpentsatzea».

Gipuzkoako patronalak, Adegik, berriz, ez du adierazpen publikorik egin, baina haren iturriek BERRIAri adierazi diote funtsezkotzat jotzen dutela enpresak irekita jarraitzea, «ixtea oso erraza delako, baina berriro irekitzea ez». Langileen osasuna da lehentasuna Gipuzkoako patronalarentzat, baina «orekari» eusteko deia egin du, «neurri guztiak hartuta jarduerak aurrera egin dezan»..

Osasun krisitik ateratzean «gizarte moduan aurrera egiteko» funtsezkoa izango da enpresek zabalik jarraitzea, Adegiren ustez. «Enpleguaren %85 enpresa pribatuan dago Gipuzkoan», gogorarazi du, eta garbi utzi du ixtearen ondorioak «oso gogorrak» liratekeela, bai langabeziari begira eta bai zerga bilketari begira. «Enpresek sortzen dute enplegua eta aberastasuna».

Erantzukizunak

Langileen segurtasuna bermatuz gero, ekoizpena martxan jarraitzearen alde azaldu da CCOO, baina ez, ordea, ELA eta LAB. Azken horretako Ekintza Sindikaleko buruak, Xabier Ugartemendiak, berriro eskatu du ezinbestekoak ez diren enpresak ixteko, eta haserre azaldu da gobernuekin eta enpresaburuen elkarteekin.

ELAk iragarri du auzitara eramango dituela langileen iritziaren aurka enpresak irekitzen dituztenak, eta jarrera bera hartu du LABek ere. Gainera, ohartarazi du oinarrizko zerbitzuetan langileak prebentzio neurririk gabe ari direla. Patronalaren interesak defendatzea egotzi die Gasteizko eta Iruñeko gobernuei, eta guztiei egin die gerta daitezkeen kutsatzeen erantzule. «Nor egingo da hil den langilearen erantzule? Eta etorkizunean hil daitezkeenena? LABek argi du: «Gobernuak eta patronala egingo ditugu erantzule».

Joan den astean Frantziako Gobernuak aktibitate ekonomikoarekin segitzeko deia egin zuen, eta hainbat langile fabrika handietara lanera itzultzera deituak dira egun hauetan. Hazparneko (Lapurdi) Lauak lantegian, 600 langileetatik 150 joan ziren atzo. Beharginak kontsultatu zituzten asteburuan, «bere baitarik» nork itzuli nahi zuen jakiteko. Joan nahi ez zutenentzat, enpresaren webgunean komunikatu agirian, bi hautu emanak ziren: oporraldi pagatua edo langabezia partziala, enplegatzaileak deliberatzen duenaren arabera. CGT eta LAB sindikatuetako industria arduradunek, berriz, «osasun arriskuagatik erretiratzeko eskubidea» erabiltzea aholkatu diete langileei.

Ipar Euskal Herrian hegazkingintzan ari den beste enpresa handi bat da Dassault Aviation; Angeluko lantegian (Lapurdi) 970 pertsona ari dira. Joan den astean itxi bazuten ere, berriz irekitzea aipagai izanen da biharko langile batzordean. «Parisko agintariek berriz irekitzea nahi dute», Christophe Brise CGTko ordezkariaren erranetan. LABeko industria arduradunak, Heren Muruagak, honako hau gehitu du: «Enpresa handiek boterea dute, eta erabakiak haiek hartzen dituzte».

Enpresa ertainak itxiak dira neurri handi batean, hilabete bukaera arte gutxienez: Zuberoako bi enplegatzaile handienek, Artzainak eta Lopitz taldeetako enpresa desberdinek ateak itxi zituzten joan den astean; Arberatzeko MFA, Mugerreko BMS Circuits eta Urruñako Signature ere geldituak dira. Baina CGTko ordezkariaren arabera, agintariak presioa ezartzen ari dira berriz irekitzeko. Baina bi sindikatuetako ordezkariek diote zaila dela segurtasun neurriak errespetatuz lana berriz hastea.

Lantegien desinfekzio neurriak ere hartu dituzte enpresa gehienetan, baina, Briseren ustez, ez du zentzurik: «Erran digute atzo, gaur eta bihar desinfektatuak izanen direla, baina beharbada ostegunean lanera itzuliko dira birusa duten batzuk». Garbiketa lanetan ari direnen baldintzak salatu ditu: «Haien lana ez da baloratua, eta, gainera, neholako babes neurririk gabe egiten dute».

Lana uzteko eskubidea

Osasun arriskuagatik lana uzteko eskubidea baliatzera dei egiten dute sindikatu gehienek, lantegiak irekitzeko presioa goraka doan heinean. Bokaleko (Lapurdi) ADA altzairutegian hamahiru langilek koronabirusaren susmopean izanik, beste langile batzuek eskubide hori baliatu nahi lukete. Baina Brisek jakin duenez, egoera berezia bizi dute, «giza baliabideen zerbitzua itxia delako, etxetik ari baitira. Ezin dute errekurtsorik ezarri, ez dakite zer egin». Eskubide hori anitz aipatzen dute sindikatuek, baina lana uztearen ondorioak ez dira hain argi oraino. «Ondorioak izaten ahal dira epaitegietan, baita kanporaketak ere», Muruagaren ustez. Horregatik aholkatzen dute eskaera horiek idatziz egitea eta segurtasun neurriak zertan betetzen ez diren zehaztea.

Bi sindikatuetako ordezkariek bat egiten dute neurri bikoitzen «zentzugabekeria» salatzeko orduan: etxean konfinatuak izan behar eta ehunka langileko enpresak irekitzea ez zaie bateragarri. «Italian ez bezala, prebentzioan ari behar genuke»: Muruagaren ustez, «olatua gainean ukaitea itxoin gabe».

«Badirudi krisi hau ere autonomoek ordainduko dutela»

Gabriel Larrinaga

Odontologoa eta zirujaua

Oraintxe, gauza bakarrean pentsatzen dut: norbait minarekin etortzen bada, hura sendatzea edo behintzat mina kentzea. Gero, aurrerago, sartuko gara diru kontuetan, negozioaren etorkizunean eta abar». Kontsultetako bat itxita eta bestea zabalik dauka Gabriel Larrinaga odontologo eta zirujauak (Donostia, 1975). Lanean jarraitzen du, besteak beste, dentisten zerbitzua oinarrizko horietako bat delako. «Guztiok itxiko bagenu, guri dagozkigun gauza txikiagoek ospitaletako larrialdiak kolapsatuko lituzkete, eta ez du merezi. Goikoa [Donostiako ospitaleak] libreago geldituko da horrela. Denon artean pixka bat jarrita, askoz hobeto».

Gutxi izango dira jendearengandik horren hurbil lan egiten duten profesionalak. Arriskutik ahalik eta gehien babestuta dihardu, maskara, bata eta abar jantzita. «Turbinekin lanik egin gabe ari gara, aerosol horiek saihesteko». Klinikan, nola ez, bazituzten maskarak aurretik ere, baina ez dituzte sobran. Dentisten Elkargoak kide guztien maskara stock-ak erregistratu zituen lehen egunetan.

Jakina, kontsulta zabalik izateak kostua du zirujauarentzat. «Edozein negozio bezala, irekitzea dirua kostatzen da». Horregatik, langile gehienei kontratuak eten dizkie erregulazioen dekretua erabilita, kostu finkoak ahalik eta gehien murriztu ditu… Horretarako ere lagungarri izan ditu Dentisten Elkargoaren aholkuak. Gobernuei eta agintariei informazio gehiago eskatu die. «Ez dakigu ezer, eta, ni bezala, autonomo pilo bat martxan gaude». Larrialdietarako kontsultak zabalik edukitzea behintzat lagundu egin beharko litzatekeela uste du Larrinagak.

Pentsatu ote du autonomoak beti azkenak direla? Irribarrea atera zaio. «Hori betiko gauza da. Kate luze horretan, han bukaeran gelditzen gara gu». Aurreko krisia autonomo mordo batek ordaindu zuela ziurtatu du odontologoak. «Eta badirudi krisi hau ere autonomoek ordainduko dutela».

«Skypengatik ez balitz, gure jarduna eten beharko genuke»

Asier Gonzalez

Irakaslea eta psikologoa

Sei hilabete dira Asier Gonzalezek (Donostia, 1988) MINA ikasketa zentroa ireki zuela, Donostiako Katalina Erauso kalean. Gustura ari zen orain arteko martxarekin, baina COVID-19aren krisiak eta ikasketa zentroen itxierak hankaz gora jarri dio eguneroko bizimodua. «Jarduna goitik behera berregituratu egin behar izan dugu. Bulego fisikoa ixtera behartu gaituzte, eta orain klaseak Skype bidez [bideo deiak egiteko programa informatikoa] eman behar ditugu. Harengatik ez balitz, gure jarduna eten beharko genuke. Lehen, bost ikasleko multzoak genituen; orain, bikoak eta hirukoak. Batzuetan, gainera, zailtasunak dituzten ikasleei laguntzen diegu, eta ez da gauza bera. Aurrez aurre beti da eraginkorragoa, baina egokitu egin behar dugu».

Lehen Hezkuntzako laugarren mailatik hasi eta Batxilergorainoko ikasleak ditu. Baita selektibitatea prestatzen laguntzen dien batzuk ere. Hainbat hizkuntzatan eskaintzen dute zerbitzua. «Lan karga handiagoa da orain, Skype bidez. 09:00etan hasi eta 20:00etan bukatzen dugu; egun osoa da. Ordu gehiago sartzen ditugu, eta eremu txikiagoa hartu, klaseak indibidualagoak direlako». Hilabete honetako kontuak ez ditu egin oraindik, baina badaki garai zailak datozela, besteak beste ikasle batzuek ez dutelako klaseak modu telematikoan hartzeko baliabiderik.

«Arduratuta» dago egoerarekin Gonzalez: «20 urte daramatzanak agian hobeto eutsiko dio, baina guk ateak ireki berri ditugu, eta bizitzako gastuak ere hor daude». Ardura hori leuntzeko autonomoentzako laguntzen berri izan du, baina beste neurri baten hutsunea nabaritu du: «Alokairuen atzerapena. Niretzat behintzat funtsezkoa litzateke. Guk ezin dugu gure lokala erabili, baina alokairua ordaindu behar dugu. Atzerapenak arnasa emango liguke. Tira, guri, eta askori. Autonomo askok ezin dute negozioa ireki, eta, ez baduzu diru sarrerarik, kostata ordainduko duzu errenta».

«Orain galtzen ari naizen diruak negua egiteko balio dit»

Deiane Unamuno

Argazkilaria

Ezkontza denboraldiaren hasieran harrapatu du krisiak Deiane Unamuno argazkilaria (Oñati, Gipuzkoa, 1992). Bere kabuz egiten du lan, eta «erabat geldi» da orain. «Bertan behera geratu dira martxoko eta apirileko ezkontza denak, oraingoz, eta bezero asko baliogabetzeei buruz galdezka ari zait». Diru sarreren %70 inguru dira ezkontzak Unamunorentzat, baina gainerakoak ere ezin ditu egin, konfinamenduaren ondorioz. Diru sarrerarik izan ez, eta, halere, autonomoen kuota ordaintzen ari da, «eta gainerako zerga guztiak ere bai». «Etxean geratu behar dugu, ados, baina egoera honetan ezin dugu ia 300 euroko kuota ordaintzen jarraitu».

Ez du begi onez hartu kuota atzeratzeko Espainiako Gobernuak emandako aukera. «Arazoa atzeratzea baino ez da». Izan ere, zail ikusten du orain galdutakoa bere osoan berreskuratzea. «Batzuk atzeratu egingo dira, baina beste batzuk ez dira egingo: txikiak, adibidez. Familia saioak eta umeenak ere ez». Kaltea handia izango dela uste du. «Ezkontza atzeratzen ari direnekin beste data bat adosten saiatzen ari gara, baina ez da horren erraza».

Argazkilari talde bateko kide da Unamuno, eta haiekin elkarlanean ari da arazo horri irtenbidea emateko. «Trukatu ditzakegu agian ekitaldiak». Bere finantza aholkulariarekin ere harremanetan jarri da, eta ezinbesteko arrazoien ondorioz jarduera ekonomikoa eten duenaren parte ematea erabaki du mutualitatean. «Oso-oso zaila da diru laguntzaren bat jasotzea, baina, badaezpada ere, eskaera aurkeztea erabaki dugu».

Egoerari eusteko moduan da oraingoz argazkilaria, baina «beltz» ikusten du etorkizuna: «Orain galtzen ari naizen diruak negua egiteko balio dit; nire aurrezkiak dira».

«Uda ez da ona izango, ordurako itxialdia bukatuta ere»

Lontxo Otamendi

Taxi gidaria

Azken asteko kontuak erraz atera ditu Lontxo Otamendik (Atallu, Nafarroa, 1969): «%100 gutxiago, zero. Bidaiari bat eraman nuen iragan igandean, eta kito. Ez dut beste lanik egin. Nola egingo dut, bada, etxean egon behar badugu?». Otamendi taxi gidaria da Araitz haranean, Nafarroa iparraldean. Baserriz eta herri txikiz jositako lurralde batean, haren taxia zerbitzu publikoa da, eta eskola umeen garraioa haren lanaren oinarria. «Hura gabe, ezinezkoa litzateke hemen taxitik bizi ahal izatea. Beste lanak? Adineko jendea eta gidatzeko karnetik ez duena inguruko herrietara eramatea. Eta parranda zaleak, horiek larunbat eta ostiral gauetan. Iragan larunbatean, esaterako, bi erreserba nituen sagardotegietara joateko, eta biak bertan behera gelditu zitzaizkidan».

Esan gabe doa halako egoera larririk ez duela aurkitu taxian daramatzan zazpi urteetan. Autonomoen laguntzen berri izan du, eta AITAN Nafarroako taxilarien elkartearen aholkuen zain dago. «Laguntzak esaten duten bezalakoak badira, ez dira txarrak. Kalte guztia ez du kenduko, baina bai zati bat». Izan ere, gastu finkoek hor jarraituko dute: asegurua, mailegua, bizi kostuak… Baina ulertzen du egoera. «Autonomoekin, normalean, ez dira oroitzen, baina aldi baterako espedienteekin dauden fabrikako langileak ere ez dira ondo ibiliko».

Otamendi ez da ausartzen esaten zenbat iraungo duen itxialdiak, eta autonomo bidea hasi berri dutenekin oroitu da. «Nik bizitzeko adina badut, baina gazteentzat gogorra da. Eta zer esan lokal bat ordaindu behar dutenei buruz». Hala ere, badaki krisia ez dela egun batetik bestera joango. «Uda ez da ona izango. Nik udan polito egiten dut lan, herrietako jaietan, landetxeetako turistekin, egun bateko txangoak egiten dituztenak… Eta argi dut uda honetan ez dela horrelako poztasunik egongo».

«Aste bat edo bi iraun ahal dut dudan materialarekin»

Aguxtin Alkhat

Tindularia

Musikari gisa da ezaguna Aguxtin Alkhat (Armendaritze, Nafarroa Beherea, 1982), baina lanbidez tindularia da azken 11 urteetan. Beste lankide batekin aritzen da etxez etxe. «Banaka ari gara, eta eman diren kontsigna sanitarioak errespetatuz. Ez gara bezeroez gehiegi hurbiltzen. Edozein gisaz, kanpoan ari gara lanean, eta errazago da». Debekurik iristen ez bada ere, uste du ez duela luzaroan lan egin ahal izango. «Tindu saltzaile guztiek hetsi dute; guk ez dugu erreserbekin lanik egiten. Dudan materialarekin, aste batez edo biz irauten ahal dut».

Bere enpresa ttipia arriskuan ikusten du Alkhatek. «Neurri zorrotzagoak hartzen badira, enpresa bukatuko da, argi dut. Momentuz, biek badugu bizitzeko doia, eta gure familiak artatzeko doia; baina egoerak hilabete bat edo bi irauten badu, geldituko da enpresa». Ez du, aitzitik, burumakur agertu nahi. «Positibo begiratu behar zaio horri: beste zerbait sortzen ahalko da horren gibeletik, edo beste bide bat hartzen ahalko dut. Ez nau horrek beldurtzen; holakoa da bizia».

Koronabirusak zerbitzu publikoak azkartzeko ere balioko duela espero du. «Hainbat urtez, ospitale publikoak eta medikuntza alde batera utzi dituzte gobernuek, eta orain fresak pagatuko ditugu. Jadanik badu zenbait hilabete greban zirela ez dutelako baldintza onik, eta orain beharbada ohartuko dira beharrezkoak direla zerbitzu publikoak. Gobernua ere alerta gorrian da; badakite haien funtzioak galtzen ahal dituztela sistema horretan».

Frantziako Gobernuak egindako promesekin ez da fio Alkhat. «Erran dute lan sari minimo bat segurtatuko digutela; kalte-ordainak ukanen ditugula… Ez da ez dudala sinesten, baina kontua da egoerak zenbat iraunen duen, horrelako egoera batean gauza ederrak erraten baititu. Ez dut uste estatuaren diru iturria mugagabekoa denik».

Koronabirusa COVID-19: EBk defizit eta zor arauak izoztu ditu. Hiriburuek gastu publikoa handitu ahal izango dute koronabirusaren agerraldiari aurre egiteko.