Arazoa konpontzeko hartutako denborak eta bankuak zabaldutako informazio eskasak kolapsoaren arrazoiei buruzko eztabaida sortu zuen sare sozialetan, eta ez ziren gutxi izan zibereraso baten aukera aipatu zutenak. Halakorik ez zela izan ziurtatu zioten Kutxabankeko iturriek BERRIAri: «Barne kontu bat izan da; ez da eraso bat». Bankuak barkamena eskatu zien bezeroei, eragozpenengatik. Batzuk oso haserre azaldu ziren sare sozialetan, eta aurreikuspen falta leporatu zioten bankuari.
«Banka mugikorra, online banka eta Kutxabank Pay normal dabiltza jadanik. Baliteke ohi baino motelago aritzea, sarreren kopuru handiarengatik». Mezu hori zabaldu zuen bankuak arratsaldeko zazpiak aldera. Bezperan, iluntzean, zerbitzuak leheneratu ahal izan zituela jakinarazi zuen bankuak, baina gutxi iraun zuen konponbideak, atzo goizean berriro sakelakoetako aplikazioa blokeatuta egon baitzen: ezin izan zen Internet bidezko ordainketarik egin Bizum sistemaren bitartez, eta webgunearen bitartez eragiketak egitea ere oso nekeza izan zen.
Aldiz, Kutxabankek nabarmendu zuen kutxa automatikoak normal-normal aritu direla, baita denda fisikoetako datafonoak eta antzekoak ere. Eragiketak Internet bidez egin ezinak bezeroen ilarak eragin zituen bankuaren bulego batzuetan. Arazoak hilabete amaierarekin eta hasierarekin bat egiteak egoera okertu zuen, ordainketa asko egiteko garaia baita.
Bankuen apustu digitala
Sistema informatikoak eskaera gehiegi jaso izanari egotzi dio arazoa Kutxabankek, eta, zehazki, azken egunotan Internet bidez egindako erosketa kopuruari, aurretik inoiz ikusi gabekoa izan baita. Azken urteetan zabaldu diren kontsumorako kanpainei —Black Friday eta Cyber Monday— eta Eguberriei, batu egin zaie pandemiaren ondorioz erosketa elektronikoak egiteko joera gero eta orokortuagoa. Azken egunotako akatsak erakutsi du Kutxabanken sistemak ez zeudela prest olde horri aurre egiteko.
Finantza erakundeek Internet bidezko zerbitzuak zabaltzera egin dute azken urteetan. Herritarrei beste zerbitzu bat emateko modua ez ezik, gastuak txikitzeko neurri bat ere izan da, bulego eta langile kopurua gutxitzeko aukera ematen dielako Interneterako jauziak.
Kutxabank ez da salbuespena izan. Haren datuen arabera, bezeroen erdiek baino gehiagok batik bat sarea erabiltzen dute eguneroko operazioetarako. Internet bidezko ordainketak ere ugaritzen ari dira. Bizum sistema darabilten 456.000 erabiltzaile zituen uztailean; horietatik, %86k ordainketaren bat egin dute, eta %26k online erosketak egiteko baliatzen dute.
Finean, beste arazo bat du aurrez aurre autogintzak, eta, zehazki, auto kontzesionarioek. Ilun joan da urtea sektorean, beste hainbatean bezala, eta aurreikus daiteke 2021eko hasierak ez duela auto salmenten gainbehera galgatuko. Azaroan %2,7 apaldu dira salmentak urte arteko tasan, Hego Euskal Herrian, baina urteko lehen hamaika hilabeteetan, erorikoa %26,9koa da; hau da, 12.672 auto gutxiago matrikulatu dituzte, 34.144 guztira. Bistan da: salmententzat harlauza galanta suertatu da sektorearen egiturazko arazoei —trantsizio ekologikoari lotuak batik bat— pandemiaren ondorioak gehitzea.
WLTP araudia 2018an onartu zuen Europako Batasunak, baina bi urteko luzapena eman zien autogileei araudi berrira egokitzeko. Hilabete barru, ordea, indarrean jarriko dute, eta horrek 1.000 eta 1.200 euro arteko garestitzeak ekarriko ditu batez beste auto gehienen matrikulazio zergan. Hori dela eta, kontzesionarioetan sinetsita daude abendua hil «oso ona» izan daitekeela salmentei begira, «erosteko asmo txikiena duenak ere orain egin beharko lukeelako urratsa».
Auto ugari daude matrikulazio zergatik salbuetsita kilometroko 120 gramo CO2ko isurietara ez direlako iristen, baina aurrerantzean %4,75eko zerga pagatuko dute horietako askok. Beste hainbat, berriz, %4,75eko tasatik %9,75ekora pasatuko dira, 160 gramoko mugatik harago eramango dituelako araudi zorrotzagoak; eta beste batzuk, berriz, 200 gramo CO2 baino gehiago isurtzen dutenen taldean sartuko dira, eta horiek erosi nahi dituztenek %14,75eko tasa pagatu beharko dute matrikulazio zergan. Beraz, auto gehienek %5 inguruko garestitzea izango du matrikulazio zergan: mila euro baino gehiago, gehienetan.
«Urtarrilean beti igotzen da autoen prezioa, baina aurten gehiago nabarituko da», dio Opel Giautoko salmenta arduradun Gerardo Jauregik: «Espainiako laguntzak bukatzera doaz, Jaurlaritzarenak bukatu ziren, eta matrikulazio zerga nabarmen igoko da. Horregatik, erosteko asmoa duenak ez luke gehiago itxaron beharko». Urte txarra izan da Giautorentzat, beste kontzesionario guztientzat bezala, baina Jauregik dio azaroko helburuak bete dituztela, eta abendu «oso ona» espero dute, «begien bistakoa baita orain dela autoa erosteko momentua».
Galdu dena galdu da
Volkswagen Autowageko salmenta arduradun Igor Aranburu bat dator urgentziaren mezuarekin: «Gure modeloen %80i eragingo die matrikulazio zergaren aldaketak. %5eko garestitzeaz ari gara, mila euro baino gehiago. Bakarrik hori kontuan hartuz, edozein erosleri merezi dio bizi ibiltzeak urtea amaitu aurretik». Aranburuk ez du ulertzen zergatik ez den aldaketaren berri ozenago eta sarriago eman. «Jende gehienak ez daki zer datorren, edo ez du sinesten, baina garestitzea benetakoa izango da». Batera edo bestera, Autowageko bozeramaileak dio abenduan salmentek gora egingo dutela. Urtea txukuntzeko balioko du hein batean, «baina kontzesionarioa itxita egon denean galdu dena ez dago berreskuratzerik».
Ford Easo Motorreko zuzendari Jon Tolaretxipik uste du «mugimendua» egongo dela abenduan, ohi baino operazio gehiago, alegia. «Auto garbiagoen inbertsioa prezioak garestitzen ari da, eta urtarriletik aurrera nabarmena izango da hori. Kontuan hartuta gu behartuta gaudela eskaintza bereziak egitera urte bukaeran, erraz aurreikus daiteke abendua hil on bat izan daitekeela salmentetan».
Aernnovako atzo goizeko txandan zarata gutxi egon zen, eta langileek lanuztea baliatu zuten Eusko Legebiltzarreko lan batzordean agertzeko. Juan Carlos Gomez langile batzordeko presidenteak hartu zuen hitza alderdi politikoetako ordezkarien aurrean, eta aitortu zuen hegazkingintza krisian dagoela, baina «ezin dela ukatu» krisi horrek iraungitze data bat duela. «Litekeena da sektorea 2023an itzultzea aurrekora», iragarri zuen.
Gomezek langile batzordearen uste hori argudiatu zuen, eta, horretarako, Airbusen egoera aletu zuen. Hura da Aernnovaren bezero nagusia, eta, esan zuenez, ez du bertan behera utzi eskaera bakar bat ere, «atzeratu baizik». Gehitu zuenez, Airbusek «ez du lan kargaren galera arazorik». Era berean, batzordeko presidenteak azaldu zuen azken hilabeteetan munduko aire trafikoa «berpiztuz joan dela», eta egun COVID-19aren aurreko garaiko kopuruaren %75ean dagoela, eta, hegazkin komertzialen kasuan, %60an. «Datu hauek ezeztatu egiten dituzte entzun ditugun iragarpen katastrofikoak, baita Tapia sailburuak eginikoak ere».
Diru kontuak ere aipatu zituen Gomezek. Esan zuen taldearen ekoizpen ahalmena hazi egin dela, eta Aernnovaren egoera ekonomikoa «inbidia sortzeko modukoa» dela, dibidendu «ikusgarriak» banatzerainokoa. Azken bost urteetan, irabazi garbiak 290 milioi eurotik gorakoak izan dira. Are gehiago, batzordearen arabera, otsailean Aernnovak 490 milioi euroko mailegu bat eskatu zuen, eta horietatik 100 milioi irabaziak banatzeko erabili nahi zituen. «Irabaziak ez ditu erabili nahi txakalaldi hau igarotzeko; nahiago du akziodunen poltsikoetara joatea, eta, bitartean, lanpostuak suntsitzea».
Egoera horretan, ez dute asmorik kaleratze bakar bat ere ametitzeko. Euren eskaintza da erregulazioa ken dadila, enpresaren asmo bakarra «kaleratzea eta kaleratzea» delako, erreala ez den «irudi apokaliptiko» baten aitzakian. Aernnovan, izan ere, badute eskarmentua behin behineko neurrietan, 2010etik 2018ra tarte ugaritan egon baitziren aldi baterako erregulazioetan sartuta. Gauzak horrela, «denbora» eskatu die Jaurlaritzari eta enpresari berari, pandemiaren bilakaera ikusi eta eustea ahalbidetuko duten «legezko neurriak» aurkitzeko.
Zergatik Jaurlaritzari? Harreman estua duelako Aernnovarekin: adibidez, enpresak ezingo du inor kaleratu 2021era arte gobernuarekin duen akordio batek eragozten diolako. «Diru publiko ugariri esker sendoturiko lanpostu horiek ezin dira alferrik galtzen utzi». Batzordearen datuen arabera, Aernnovak 70 milioi euroko laguntzak jaso ditu Eusko Jaurlaritzarengandik, eta 50 milioikoak Espainiako Gobernuarengandik.
