Ertzaintzak jakinarazi duenez, autobus batek bi txirrindulari jo ditu N-634 errepidean, Berrizen parean (Bizkaia), eta horietako bat tokian bertan hil da. Bertzea zaurituta eraman dute Gurutzetako ospitalera (Barakaldo, Bizkaia). Istripua 20:45 aldera gertatu da. Biktimak adingabeak dira, 16 eta 17 urtekoak —Ertzaintzak oharrean ez du azaldu biktimetako zeini dagokion adin bakoitza—.

«Ez da soilik marko juridiko edo politiko bati buruz hitz egitea, baizik eta komunitatearen barruan eta bereziki gure komunitatearen barruan, Euskal Herrian, mugitzen den indar isil baina bizi bati heltzea: askatasun beharrari, aitortza nahiari eta etorkizun propioa eraikitzeko oinarriari». Estitxu Garai EHUren Bizkaiko campuseko errektoreordearen hitzak dira, Nazionalismoa ikertuz nazioarteko kongresuaren bosgarren aldia abiatzeko ekitaldikoak. Xedea da arlo akademikoan gai horren inguruan garatzen ari diren eztabaiden topaleku bihurtzea Bilboko Bizkaia aretoa gaur-biharretan. Parte Hartuz ikerketa taldeak eta Subiranotasuna Europako Herrietan masterreko partaideek antolatuta egiten ari dira kongresua. «Kongresu honen izenburuak esaten duen moduan, aurten estaturik gabeko nazionalismoen nortasun, identitate eta estatu eraikuntzei jarriko diegu arreta; eta, kongresu honetan, ikusiko dugu azterketa eta ikerketa eremu oparoa dela, bai gure unibertsitatean bai Euskal Herritik kanpo», azaldu du Iker Iraolak, Subiranotasuna Europako Herrietan masterreko partaideak. Hain zuzen, hilabeteak dira ikasle eta adituei gonbita egin zietenetik gogoeta akademiko horrekin bat egiteko eta beren ikuspegia plazaratzeko. Ordutik hona, hirurogei komunikazio inguru jaso dituzte. Komunitatea trinkotzea Andere Ormazabal Parte Hartuz ikerketa taldeko kidearekin eta Estitxu Garai EHUren Bizkaiko campuseko errektoreordearekin batera aritu da Iraola kongresuaren hasiera ekitaldian. Besteak beste, Ormazabalek Parte Hartuz-en ibilbideaz hitz egin du. Ikerketa talde horrek hogei urte daramatza lanean, eta 36 kide inguruk osatzen dute: «Hasi ginenetik, oso presente izan ditugu parte hartze sozial eta politikoa, eraldaketa soziala, demokratizazio prozesuak, komunitate garapena eta feminismoetatik ere egin diren irakurketa eta ekarpenak. Alde horretatik, uste dugu kongresu honek ildo horretan sakontzen dutela». «Hasi ginenetik oso presente izan ditugu parte hartze sozial eta politikoa, eraldaketa soziala, demokratizazio prozesuak, komunitate garapena eta feminismoetatik ere egin diren irakurketa eta ekarpenak» ANDERE ORMAZABAL Parte Hartuz ikerketa taldeko kidea Horiek horrela, Ormazabalek interesgarritzat jo ditu azken urteotan Euskal Herriko herri ekinaldietan eta eremu instituzionalean subiranotasunaren kontzeptuari egiten ari zaizkion ekarpenak. «Ez bakarrik zapalkuntza nazionalen perspektibatik, baita burujabetzaren ikuspegitik ere; besteak beste, energiaren arloan, elikaduran, komunitatean eta beste hainbat eta hainbat eremuetan», zehaztu duenez. Uste du gaur abiatutako kongresuaren moduko topaguneek modua ematen dutela komunitatea trinkotzeko eta elkar ezagutzeko: «Ez dadila izan norabide bakarreko esparru bat, baizik eta bi egun hauetan bilduko garen ikasle, ikerlari eta aktibisten artean eztabaidatzeko gune bat». Hala ere, Ormazabalek irizten dio azken urteetan nazio zapalkuntzaren gaiak galdu egin duela garai batean zeukan indarra, eta deitoratu egin du auzi hori lehenengo lerro politikotik urrundu izana: «Interesgarria eta garrantzitsua iruditzen zait horri hauspoa ematea, eremu akademikoan eta herrigintzan». Bestalde, Garai errektoreordeak azpimarratu du egun hauetako jardunaldiek lotura estua dutela Subiranotasuna Europako Herrietan masterrarekin. Haren ustez, master hori «oasi intelektual txiki bat da unibertsitate barruan, eztabaida biziak izateko toki bat». Eta hau gaineratu du: «Hausnarketa pausaturako toki bat da, aukera ematen duena bizi dugun erritmo azkar horretatik ateratzeko. Eta seguru nago kongresu honek ere hausnarketa sakonerako aukera emango duela». Ariketa konplexua Jardunaldiek jorratzen duten gaiari dagokionez, subiranotasunaz mintzatzea ariketa «konplexu eta bizitzat» jo du Garaik. Subiranotasuna itsasaldiekin parekatu du, hain zuzen: «Mugimendu etengabean dagoen zerbait da, inoiz geldirik ez dagoena. Komunitatearentzat subiranotasuna ez baita egitura finko eta iraunkor bat. Gorabeherak dituen fluxu bat da. Mareetan gertatzen den bezala, komunitate baten barne indarrek, kanpo presioek eta denboraren igarotzeak elkarri eragiten diote, eta oreka berri bat sortzen da etengabe». Oreka horiei buruz ere hausnartu beharra dagoelakoan dago. «Halako topaketek aukera ematen digute etorkizun bidezkoagoa eta askeagoa izateko bideak topatzeko, eta gure komunitatea indartzeko eta trinkotzeko» ESTITXU GARAI EHUren Bizkaiko campuseko errektoreordea Bestalde, Garaik honakoa ere azaldu du topaketen funtzioaren inguruan: «Halako topaketek aukera ematen digute etorkizun bidezkoagoa eta askeagoa izateko bideak topatzeko, eta gure komunitatea indartzeko eta trinkotzeko». Lehengo hitzaldia Loughborough-eko Unibertsitatean (Ingalaterra) irakasle izandako Michael Billig adituak eman du, bideokonferentziaz. Nazionalismo hutsala kontzeptua ekarri zuen hizpidera hark, orain dela 30 urte plazaratutako liburu batean. Hain zuzen, irizten dio nazionalismoen hizkuntza eta zeinuak ikertzea dela gakoa. Izan ere, Billigen iritziz, «agertzen diren banderak bezain garrantzitsuak dira agertzen ez direnak». Palestinako genozidioa adibidetzat ipinita, hitzen esanahiak daukan garrantzia azpimarratu du. Gogorarazi duenez, XIX. mendean, deskolonizazio garaian, Tasmaniako uhartean milaka aborigen hil zituzten, eta orduan ez zuen inork ahotsa goratu genozidioaren aurka, «kontzeptu hori ez baitzen existitzen». «Gaur, ordea, badakigu genozidio hitzak zer esan nahi duen. Israel, ordea, ahalegintzen da egiten ari den horren esanahia aldatzen, erretorikaren bitartez», aipatu duenez. Gaiarekin lotuta, hizlariak bere osaba Levi Billig ekarri du gogora, adierazteko juduen eta arabiarren arteko harremanek, horien inguruko mugimenduak oraindik ahulak izan arren, kolokan jar dezaketela Israelen jokabidea. Levi arabiar ikasketez arduratzeko deitu zuten Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearretik, 1925ean: «Palestinarrek eta israeldarrek eskubide berberak izango zituzten estatu bat aldarrikatzen zuen». Hala ere, gutxi ziren bi komunitateek elkar uler zezaketela sinisten zutenak, eta egoera txarrera joan zen. 1936ko erreboltetan hil zuten Levi, tiroz. «Gaur egun, egon badaude Israelen soinez soin lan egiten duten arabiarrak eta juduak. Gutxiengoa izan arren, baliteke horrek modua ematea elkar ulertzeko, eta Israelgo Gobernua kolokan jartzea».

Itsas Salbamendu Humanitarioak jakinarazi duenez, Aita Mari ontzia berriz itsasoratu da. Aurten egingo duen azkenengo misioa izango da oraingoa; orotara, hamazazpi egin ditu 2025ean. Saguntotik abiatu da (Valentzia, Herrialde Katalanak), eta, ohi legez, migratzaileak erreskatatzen ahaleginduko da Mediterraneo itsasoan. Tripulazioak azaldutakoaren arabera, urtearen sasoi honetan gutxiago izaten dira Mediterraneoko itsasbidea erabiltzen duten migratzaileak, baina itsasoratzen direnentzat handiagoa da arriskua. Horregatik erabaki dute aurtengo azken misioa egitea. Europako Batasunaren azken migrazio ituna salatu du Itsas Salbamendu Humanitarioak, eta euren lanari jartzen dizkioten trabez ohartarazi: «Itsasoan arriskuak dauden bitartean, guk lanean jarraituko dugu, bizitza guztiek garrantzia baitute».

«Literatura ez da aparteko osagarri bat, baizik eta gure herria eraikitzen duten zutabeetako bat». Buruarekin baiezkoa adierazi diote ikusleek Ibone Bengoetxea Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu eta lehendakariordeari. Eta hain justu zutabe hori sendotzen duten sortzaileak omentzeko ekitaldia egin dute gaur Donostiako San Telmo museoan: Euskadi literatura sariena. Epaimahaiak urrian jakinarazi zuen zer zazpi idazlek jasoko zituzten sariak, eta gaur banatu dituzte garaikurrak. Zazpiok igo dira, hurrenez hurren, museoko oholtzara: Itxaso del Castillo, Markos Zapiain, Maite Rosende, Koldo Biguri, Karmele Mitxelena, Garazi Albizua eta Unai Elorriaga. Jose Ibarrolaren Liburu nabigatzailea eskulturaren ale bana eraman dute etxera, eta Bengoetxea bera arduratu da oroigarriak emateaz. Halaxe gogorarazi du zazpi egileak gibelean zituenean: «Gaurko hau euskal literaturaren garrantziaren aldarrikapen bat da, eta euskal sortzaileen aitortza bat. Lehenik, literatura oso garrantzitsua delako herria eraikitzeko, eta, bigarrenik, ezinbesteko elementua delako hizkuntzaren transmisioan eta eraldaketan». Banan-banan deitu dituzte idazleak saria jasotzera, eta solastatzeko tarte bat eman diote bakoitzari, baita saritutako liburuen zatitxo batzuk irakurtzeko ere. Unai Elorriagak irabazi du euskal literaturako Euskadi saria, Susa argitaletxearekin argitaratutako Francesco Pasqualeren bosgarren arima liburuarengatik. Epaimahaiak esplikatu du «goi mailako apustu bat» egin duela Elorriagak, eta narrazioak elkarren artean harilkatzeko «gaitasun handia» erakutsi duela. Idazlea esker onez hurreratu da mikrofonora, eta etxekoak ekarri ditu gogora. Elorriagak familiakoa du Pasquale, urrunekoa, eta amak hitz egin zion estreinakoz hari buruz. «Ez dakit oso ondo haren bizitza idatzi dudan; zati bat kontatu dut, bai, baina tarteko guztia literatura da. Ez dakit zer pentsatuko lukeen Francescok bere ondorengo honetaz. Akaso ez luke ulertuko, eta akaso harro egongo litzateke». Irriz kontatu du, halaber, liburua irakurri duen jende anitzek erraten diola «oso zinematografikoa» dela, kasik gidoi bat ematen duelako. Hortaz, proposamen bat utzi du airean: «Zinemagileren bat animatzen bada, badakizue: gidoia eginda dago. Sortzaile guztiek, den-denek, jarraitu sortzen, horrek mantentzen gaitu-eta bizirik». Dolua haurren ikuspegitik Euskarazko haur eta gazte literaturako Euskadi saria eman diote, berriz, Karmele Mitxelenari, Aitona Floren (Elkar) lanagatik. Heriotzari buruzko liburu bat da, eta haur baten begiradatik dago idatzia. Oholtzara igo denean, etxekoak eta hurbileko lagunak eskertu ditu, eta erran haiek eman diotela idazteko indarra. «Aita, ama, eskerrik asko bizitza bat emateagatik, eta eskerrik asko euskaraz delako bizitza hori. Literaturan sinisten dut, horrek ematen baitit mundu batean amesteko aukera; desio dugun mundu batean bizi beharko genuke». Traba (Denonartean) liburuagatik omendu dute Maite Rosende, eta literatur lan baten ilustrazioaren Euskadi saria jaso du. Kontent agertu da, eta eskerrak eman dizkie beti harengan sinistu dutenei. Rosende: «Norbaitek noizbait nonbait esan zidan nire marrazkien estiloarekin ez nuela inoiz Euskadi saririk irabaziko, eta begira». Hagitz liburu pertsonala idatzi duela esplikatu du, eta askatasunez eta dibertsioz sortu duela. Horregatik, zin egin du bere buruarengan gehiago sinetsiko duela, eta intuizioari jarraituko diola «beti-beti». «Baina ilustrazioak duina izateko babes handia behar du, eta horrela lortuko dugu traba horiek denak izenburu soil bat besterik ez izatea». Txilardegiri buruz egindako lanaren aitortza egin diote, jarraian, Markos Zapiaini. Txillardegi hizkuntzalari (Elkar) liburua ondu du, eta Txillardegiri berari eman dizkio eskerrak lehen-lehenik. Baina ez hari bakarrik, baita haren emazteari ere, Jone Forcadari. «Berriki hil da Jone, eta gogorarazi nahi nuke zer langilea zen, eta zenbat lan egin zuen emakumeen eta euskararen alde. Oso-oso langilea zen, nahiz eta senarraren itzaletan egon izan den sarri». Zapiainena ez da, noski, Txillardegiri buruz idatzitako lehen liburua, baina epaimahaiak esplikatu du «hark esandakoak ulertzeko gako egokiak» ematen dituela egileak, eta «lan handia» egin duela jatorrizko testuak gaur egunera ekartzen. Koldo Bigurirena da saritu duten euskarazko azken lana: Arturoren uhartea. Ume baten oroitzak (Erein eta Igela). Elsa Moranteren liburu baten itzulpena da, eta, hortaz, euskarazko literatura itzulpenaren Euskadi saria eskuratu du. Bigurik itzulpengintzan aritzeko beharra azpimarratu du lehenik, argudiatuta lan horrek «sekulako ekarpena» egiten diola euskararen goraldiari. Bigarrenik, kontatu du lotura pertsonala duela liburuarekin, eta azalpen batzuk ere eman ditu: «Leku ederra da uharte hori, eta nik oso ongi ezagutzen dut, egonaldi ugari egin izan ditudalako han. Gainera, izenburu bera daukan film bat dago, eta Donostiako Zinemaldiko Urrezko Maskorra irabazi zuen justu ni jaio nintzen urtean. Eta hemen azkena: uharte hori Europako kultur hiriburu izendatu zuten, Donostia bezala». Gaztelerazko lanak Zazpira ailegatzeko falta ziren bi sariak gazteleraz egindako lanei eman dizkiete: Garazi Albizuari bat, Termita (Galaxia Gutenberg) lanagatik, eta Itxaso del Castillori bertze bat, Mujeres furiosas. El monstruo femenino en el audiovisual de terror (EHU) liburuarengatik.

Andoaingo Bastero kulturgunean bildu dira Rikardo Arregi sariketako aurtengo hautagaiak, baita epaimahaia eta publikoa ere. Iragarri dituzte irabazleak: Kazetaritzako saria Jenofa Berhokoirigoin kazetariak jaso du, Argia-rako egindako Mendez mende dabilen lanbidea garai berrietara egokitu nahian erreportajeagatik; Komunikazioko saria, berriz, On.eus atariak jaso du, On Piztu elkarteak irailean argitaratu zuen webguneak. Eta, duela aste batzuk iragarria zuten bezalaxe, Jakoba Errekondori eman diote ohorezko mugarria. Zeremonia, hain zuzen, ohorezko mugarria banatuz hasi dute. Film labur bat eman dute lehenik, Errekondoren hurbilekoak agertzen zituena haren ibilbideaz, pasioaz, lanaz eta harremanez mintzo. Denek goraipatu dute Errekondo, bere ondoan ikasitakoagatik. Saria jasotzera eta eskerrak ematera igo da gero Errekondo bera: «Ez dut gustuko gaurko mundu hau, eta irauli nahi dut, nahi dugu. Edertasuna erein, elkarlana landatu, jakintza birlandatu, herrigintza jorratu, eta bizipoza txertatu. Maitasunaren uzta jasotzeko. Mundu zital honetan, maitasunaren uzta jasotzeko sekta bat gara. Berrogeitaka urte hauetan, milaka lurzale eta euskarazale elkartu gara, eta, duela hamar urte, izena eman genion, bi hitzeko izena, sinplea: Bizi Baratzea. Eta gure lema armatu. Eman eta hartu. Jantzi egiten gara, kulturaz; haren etimo cultivar-etik jantziaz, denen jakintza osatuz». Biziki hunkiturik, lurrera begira aitzina egiten duen gizartea defendatu du hitzaldiaren bukaeran. Funtsean, zeremonia osoan nabarmendu da funtsezkora jotzeko beharra kazetaritzarentzat ere zailak diren garai hauetan. Hala, ondotik, Jenofa Berhokoirigoini eman diote Kazetaritzako saria, artzaingoaz egindako erreportajeagatik. Berhokoirigoinek argi du, alta, artzaingoa ez dela «irakurleria baitezpada bermatzen duen gai bat». Baina, horren harira, Argia aldizkariaren posizioa azpimarratu du, halako gaiak ere ezartzen baititu azalean. Erreportajerako elkarrizketatu zituen artzainei eskerrak helarazi ondotik, inguruko laborariei mintzatu zaie, anaiari eta «laborantza herrikoi eta iraunkorrean» ari diren lagunei: «Sistemak ez zaituzte nahi, baina jendarteak behar zaituzte. Segituko dugu zuen berri ematen, usu erraten dugun bezala, ez baikara neutralak». Sari banaketa hasi aitzin, epaimahaiko kideen izenean Angel Errok eta Itxaro Bordak hartu dute hitza, gaur egungo kazetaritzaren bi erronka aipatzeko eta gaur egungo kazetarien lana goraipatzeko. «Aurten ere ez da gozoa izan urtea prentsako langileentzat. Munduko leku gatazkatsuenetako kazetariek tributu handia ordaindu dute berriak ahalik hobekien emateko. Adimen artifizialaren erabilpena hedatzeak berrien edukia aldatzea ekarriko ote duen galdezka gabiltza. Adimen artifizialak albisteak, edukiak, irudiak sortzen ditu, egiazkoak balira bezala; baina arras faltsuak eta hutsetik asmatuak dira, klik direlakoak eragiteko». Euskararen webgunea Komunikazioko sariaren irabazlea izendatu dute gero: On.eus ataria, On Piztu elkarteak bultzatutakoa. Maitena Arraillet eta Arantza Egiguren kideak iragan dira agertoki gainera, eta eskerrak ematera: «Guretzat garrantzitsua da sari hau jasotzea, batez ere badakigulako euskararen munduan eta euskalgintzaren munduan nahiko bide prekarizatua izaten dela; bakoitzak bere alea ematen du, baina egia da ez dela beti erraza komunitatean lan egitea, modu indibidualean lan egitera bideratzen baikaituzte. Gaur, hemen, egiten dugun lana, egiten duzuen lana, denok egiten duguna aitortua da. Normalizatzen dugu euskararen alde lanean aritzea, baina horrek, aldi berean, erakusten du euskara ez dagoela egoera onean. Orduan, komunikazio eta kazetaritza munduan sekula baino garrantzitsuagoa da aurrerapausoak ematea».

Elkar argitaletxea salatu duten Hertzainak musika taldeko kide ohien ustez, atzo egindako auzi saioan frogatuta geratu da diskoetxeak haien egile eskubideak urratu dituela azken 30 urteetan. «Uste dugu epaiketan aski egiaztatuta geratu dela Elkar diskoetxeak Hertzainak-i buruz izan duen etika falta», azaldu dute komunikabideetara bidalitako ohar batean. Aldeek atzo deklaratu zuten Donostiako Merkataritza Arloko Epaitegian. Josu Zabalak, Luis Javier Saiz Txanpik eta Enrique Saenz Kikek Elkar salatu dute, euren abestiekin lortutako irabaziak behar bezala ez banatzea eta eskubide digitalak kontraturik gabe kudeatzea leporatuta. Hertzainak-ek estudioko bost disko ditu, eta zuzeneko bat. Elkarren zigilupean, bakarra: Salda badago (1988). Horretaz gain, EPak, singleak eta bildumak ere baditu. Kideek salatu dute diskoetxeak taldearen katalogo osoa «ustiatu» duela 1992. urteaz geroztik, eta hortik lortutako irabaziak ez dituela haiekin banatu. «Ez dugu inolako ordainketarik jaso royaltyengatik». Salatu dute gauza bera gertatu dela diskoen entzunaldi digitalengatik lortutako irabaziekin, eta nabarmendu kasu horretan ere «kontraturik gabe, baimenik gabe, eta aldez aurretik horren berri eman gabe» jardun duela Elkarrek. Gaineratu dute auzitara jo behar izan dutela taldearen diskoen salmentei buruzko «informazio apur bat» lortzeko. «Guk ahal izan duguna egin dugu gure eskubideak berreskuratzeko, eta orain, epaiaren zain gauden honetan, konfiantza dugu justizian», adierazi dute oharrean. Hertzainak taldeak 1980ko hamarkadan abiatu zuen bere ibilbidea, eta euskal rock eszenako izen handietako bat izan da. 1993. urtean eten zuten jarduna. 2019an itzuli ziren, eta Bilbon hiru kontzertu eman. 2022-2023ko neguan igo ziren berriz oholtzara, behin betiko agurra egiteko, Barakaldon eta Gasteizen. Salaketa aurkeztu duten musikariez gain, Iñaki Garitaonandia Gari abeslaria aritu zen taldean.

Hotz egiten zuen gaur Pragan, baina hasieran kalean eta gero harmailetan berotu dute giroa Athleticeko zaleek; jaka kendu gabe, hori bai. Mila zalek bidaiatu dute Txekiara, eta hauspoa eman diote jokalariei. Etxeko zaleak ere ez dira isilik geratu. Eta giro sutsuari, joko erritmo bizia ezarri diote bi taldeek. Azkenean, ordea, hoztuta bukatu dute, batez ere Athleticek. Ez da golik izan partidan, eta Txapeldunen Ligako etorkizuna zaildu egin zaio talde zuri-gorriari. Puntu gozakaitz bat eskuratu du gaur Slaviaren aurka. Izan ditu aukerak, batez ere bigarren zati hasieran, baina ate aurrean ez du asmatu, eta garesti ordaindu du. Partidari neurria hartu nahian hasi dira bai Slavia bai Athletic, erasokor. Espero bezala, presioa goian egin du etxeko taldeak, eta beldurrik gabe aurrera jo dute jokalariek. Horixe bera aprobetxatu du Athleticek, aurkariak huts egindakoan, kontraerasoan azkar ateratzeko. Eta modu horretara, aukera garbia izan du seigarren minutuan. Slaviakoek zelai erdian pase txar bat eman, baloia berreskuratu, eta bi baten aurka abiatu dira zuri-gorriak. Sanceten jaurtiketa, baina, atezainak kornerrera bidali du —Guruzetaren pasea apur bat atzean geratu zaio—. Hark egin du partidako hurrengo jaurtiketa ere, area kanpotik, kanpora oraingoan. Bere horretan segitu du etxeko taldeak, bizi-bizi eta zuzen jokatuz, eta ausart. Aspertzeko tarterik ez dute izan zaleek. Ezta arnasa hartzeko parada ere jokalariek. Ugariak izan dira mokokaldiak eta protestak ere. Slavia izan da lehen zatiko azken aukera izan duena, epaileak txistua jotzeko bost minutu falta zirela. Bizkaitarren zorionerako, baloiak ez du aterako bidea hartu. Markagailua mugitu gabe joan dira, beraz, atsedenaldira. Atezaina etsai Asko falta zen oraindik ere neurketa amaitzeko, eta lehen zatikoa ikusita, edozer gerta zitekeen. Bi taldeek zuten puntuen premia, eta aurreikus zitekeen golaren bila joko zutela biek. Athletic izan da sutsuen saiatu dena. Nagusitasunez ekin dio, eta bigarren zatiko lehen zazpi minututan hiru aukera garbi-garbi izan ditu Robert Navarrok. Stanek atezaina horma bilakatu da, baina. Ez ziren erremate eta jaurtiketa txarrak Navarrorenak, baina are hobeak izan dira atezainaren erantzunak. Aldaketa hirukoitza egin du orduan Slaviak. Eta gutxira mugitu du aulkia Athleticek ere. 57. minutuan, Nico Williams eta Selton sartu dira Sanceten eta Berenguerren ordez. 64. minutuan, berriz, Jauregizarrek hartu du Ruiz de Galarretaren tokia. Hain zuzen, Ernesto Valverdek aulkian utzi ditu, besteak beste, Laporte, Yuri, Jauregizar eta Nico Williams, larunbatean jokatuko duten ligako partida buruan. Hala ere, entrenatzailea argi mintzatu da lehia hasi aurretik: «Talde lehiakorra zelairatu asmo dugu, txispa duena, irabaztea helburu». Eta behin eta berriz aipatu du Slaviaren aurkako partida «garrantzitsua» zela. Txapeldunen Ligan segitzeko hiru puntuak behar zituzten bilbotarrek, eta horren jakitun ziren denak. Aldaketek eten egin dute bilbotarren joa, eta Athleticek erasoan segitu badu ere, ez diote halako minik egin aurkariari. Gehiago kostatu zaio aukerak sortzea. Nico Williamsek ez du baloi asko izan, eta taldeko izarraren falta sumatu dute zuri-gorriek. Slavia ere gerturatu da tantaka Unai Simonen ingurura. Batez ere, minutuek aurrera egin ahala. 80. minutuan, korner batean, area txikian errematea egitear egon da etxeko taldea. Sustoan geratu da. Azken txanpan erasora jo dute bizkaitarrek, berdinketak ez zielako balio, baina ez dute lortu atea zulatzea. Hobe puntu bat batere ez baino, noski, baina martxa honetan ezinezko izango du Athleticek final-hamaseirenetarako sailkatzea. Batek merezi izatekotan, talde zuri-gorriak merezi zituen hiru puntuak, baina berdinketarekin konformatu (edo) behar izan dute. Slavia Praga-Athletic Slavia Praga. Stanek; Moses, Zima, Chaloupek; Doudera (Holes, 55. min.), Sadiek, Zafeiris (Chytil, 79. min.), Mbodji (Boril, 55. min.); Provod, Sanyang (Sanyang, 55. min.) eta Chory. Athletic. Unai Simon; Areso (Lekue, 79. min.), Vivian, Paredes, Adama; Ruiz de Galarreta (Jauregizar, 64. min.), Rego; Berenguer (Selton, 57. min.), Sancet (Nico Williams, 57. min.), Navarro; eta Guruzeta (Unai Gomez, 79. min.).

Milaka pertsona, hotzari eta euriari aurre eginez, indarkeria matxista salatzen. Urtero legez, itzelezko jende olde batek bete ditu karrikak, Euskal Herriko Mugimendu Feministak deituta, azaroaren 25aren kontura. Bost hiriburutan egin dituzte manifestazio nagusiak —Baionan, Bilbon, Donostian, Gasteizen eta Iruñean—, eta protesten bukaerako manifestuetan, jo puntuan jarri dituzte patriarkatuaren «konplizitate sareak». Mobilizazio guztietan gogoan izan dituzte Euskal Herrian aurten bortxa matxistagatik hildako sei emakumezkoak: «Ez dira zenbaki hutsak». «Indarkeria matxista ez da gaitz bat, ez da ezerezetik sortzen eta ez da bakarrik sostengatzen. Baditu sareak, egiturak, konplizeak», adierazi dute feministek, Iruñeko mobilizazioan. Gazteluko plazatik abiatu dira manifestariak —emakumeak hein handi batean, baina baita gizonezko batzuk ere—, euripean. Horrelaxe egin dute ia ibilbide osoa. Iruñeko manifestazioko pankarta nagusia, Nafarroa Behereko etorbidean. IÑIGO URIZ / FOKU Konplizitate sareen aurrean erresistentzia feminista! Zuen hipokrisia indarkeria da! irakur zitekeen pankarta nagusian. Mezu horren atzetik, euritakoen jario luze bat, Karlos III.aren etorbidean gora, Merindadeen plazaraino. Biribilgune horretan ezkerrera eginda, Nafarroa Behereko etorbidean barneratu da martxa. «Gora borroka feminista»; «Erasoen aurrean, autodefentsa»; «Kaleak, gaua, gureak dira» eta «Ez dira eroaldiak, erailketak dira» oihukatu dute manifestariek San Inazio, Lizarra eta Yanguas y Miranda kaleetan barna. Nafarroako Parlamentua eta Sarasate pasealekua atzean utzita, Gazteluko plazara itzuli da protesta. Indarkeriaren «engranajea» Hain zuzen, feministak Gazteluko plazako kioskora iristear zirela atertu du une batez. Han, kioskoaren gerizpean, hitza hartu dute Iruñerriko Mugimendu Feministako ordezkariek. «Eraso bakoitzak aliatu indibidual eta kolektiboak ditu: isiltasun instituzionala, epai bidegabeak, desakreditatzen gaituzten hedabideak, abandonatzen gaituzten administrazioak, babesgabetzen gaituzten epaileak, isiltzen gaituen gizartea… Denak dira indarkeria betikotzen duen engranaje horren parte», esan dute. Konplizitate sare horren barruan, gizonen eguneroko jarreran egin dute azpimarra: «Erasotzaileak ez dira munstroak. Ez dira beste batzuk. Ondo ezagutzen ditugu, inguruan ditugun gizonetako asko direlako. Zuek zarete isilik zaudetenak, zuen lagunak ezkutatzen dituzuenak, gizonen arteko isiltasunezko itun horretan parte hartzen duzuenak». Jokabide horiek guztiek «indarkeria indartzen» dutela uste dute mugimendu feministako kideek. Horregatik, urrats ausartagoak galdegin dizkiete gizonei: «Ez da nahikoa erasorik ez egitea. Zuen arteko itun miserable hori hautsi behar duzue. Posizionatu behar zarete. Hautatu behingoz historiaren alde zuzena». Donostiako manifestazioaren aurrealdea. JON URBE / FOKU Iruñeko manifestazioaren bukaeran gogorarazi dute, halaber, feminismoa «arrazakeriaren aurkakoa, antikapazitista eta antikapitalista» dela: «Ez dugu onartuko gure mina erabiltzea zuen gorrotozko diskurtsoak zuritzeko». Palestinako herriari ere elkartasuna adierazi dio mugimendu feministak, eta Salam Gaza elkarteko buru Ola Arafatek ere hitza hartu du protestaren bukaerako ekitaldian: «Gaur, inoiz baino gehiago, gure begirada Gazan jarrita dago. Gure elkartasun eta maitasun guztia helarazi nahi diegu Israelen genozidioa jasaten ari diren milaka emakumeei eta haurrei». Zeharkako borroka Antzera mintzatu dira Baionako manifestazioaren bukaeran ere. Han, Baiona Palestinarekin kolektiboari esker ona adierazteaz gainera, gogorarazi dute borroka feminista «antirrazista eta internazionalista» izan behar dela ezinbestean, eta txarretsi egin dute «diskurtso arrazistak feminismoz mozorrotzeko nahia». Horrez gain, gogoan izan dituzte Palestinako eta Mendebaldeko Saharako kideak: «Ulertzen dugu gure borrokek elkar gurutzatzen dutela». Borroka feministaren zeharkako izaera horren erakusle izan da Gasteizko San Anton plazatik abiatu den protesta ere. Izan ere, manifestazioa amaituta, oholtzara igo dira mugimendu feministarekin bat egiten duten hamaika kolektibo eta eragile, matxismoaren aurpegi guztiak salatzeko xedez. Han izan dira, besteak beste, Carme egoitzako langileak, Amarauna, Lumagorri, ATHCA, Sidalava, Setem Hego Haizeak, Gasteizko pentsiodunen elkarteak, Eginaren Eginez, Harramazka, Emakumeak Gerraren Aurka, Bilgune Feminista eta Denon Bizitzak Erdigunean. Dozena bat elkartek bat egin dute Gasteizko manifestazioan. ENDIKA PORTILLO / FOKU Bilboko Mugimendu Feministaren mobilizazioa, berriz, Jesusen Bihotzetik abiatu da, eta udaletxe parean amaitu. Han, antolatzaileek erakundeen jardunean paratu dute begirada. «Indarkeria patriarkal instituzionalean», alegia. Mugimendu feministaren esanetan, indarkeria mota hori ikusezina da, eta erabat normalizatua dago: «Erakunde publikoek eragiten dutena da, indarrean den legedia behin eta berriz urratzen dutenean; beste alde batera begiratzen dutenean; gu sinetsi ez eta gure erasotzaileak legitimatzen dituztenean; politika publiko ziztrinak egiten dituztenean; beren interes alderdikoiak gure beharren gainetik jartzen dituztenean; eta feminismoarekin itxurakeria egiten dutenean». Indarkeria instituzionalak ere «hil egiten duela» gaineratu dute. Horren aurrean, «aliantzak josteko, bizitzari eusteko eta indarkeriarik gabeko etorkizuna eraikitzeko» deia egin du mugimendu feministak. Bortxa matxistaren biktimak gogoan izan dituzte Baionan ere. GUILLAUME FAUVEAU

Indarkeria matxistaren aurkako aldarriak Euskal Herriko herri eta hiriburuetako kaleak hartuko dituen honetan, Euskal Herriko erakunde eta indar politiko ugarik ere bat egin dute emakumeen aurkako indarkeria desagerrarazteko nazioarteko egunarekin. Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak deituta, elkarretaratzeak egin dituzte eguerdian Gasteizen eta Iruñean. Gasteizen, Eusko Jaurlaritzak hamabost minutuko bilkura egin du lehendakaritzako egoitzaren eskaileratan, Imanol Pradales lehendakaria eta Miren Elgarresta Emakunderen zuzendaria buru. Pankartarik gabe eta isilean egin dute elkarretaratzea. Jaurlaritzak bat egin du Emakundek gaurko egunari begira ondu duen kanpainarekin. Ez da zure arazoa soilik, gurea ere bada leloa du kanpainak, eta gizartea aktibatzea eta indarkeria matxista jasaten duten emakumeen inguruan «sareak eta komunitatea» sortzea du helburu. Nafarroako Gobernuak, bestalde, egunerokoan izaten den «ezkutuko» indarkeria matxista identifikatu eta argitara emateko eskatu du adierazpen instituzional batean. Ana Ollo bigarren lehendakariordeak eta Begoña Alfaro hirugarren lehendakariordeak irakurri dute adierazpena, euskaraz eta gazteleraz. Ohartarazi dutenez, eguneroko keinuetan, hizkuntzan, arazoaren ukazioan edo kontrolaren justifikazioan ezkutatzen diren bortxak «esplizituagoak eta larriagoak» diren beste indarkeria batzuen icebergaren punta baino ez dira: «Indarkeria ekonomikoa, psikologikoa eta sinbolikoa askotan ikusezina eta sozialki justifikatua da, baina gizarte demokratiko bat garatzeko oztopo larria eta iraunkorra da». Eusko Legebiltzarrak puntu morea paratu du eraikinaren aurrealdean. Gainera, indarkeria matxistaren inguruko jardunaldi bat egingo du Indarkeria matxistak: bistakoak eta ikusezinak gure egunerokotasunean lelopean, Maite Asensio Lozano BERRIA egunkariko kazetariaren eskutik. Ondorengo solasaldian, egunerokoan gertatzen diren egoerak aztertuko dituzte indarkeria matxisten adierazpideak hobeto ulertze eta identifikatze aldera, agerikoenak zein sotilenak, mikromatxismoak barne. Nafarroako Parlamentuak, berriz, ekitaldi instituzionala egin du Iruñeko Iturrama ikastetxeko DBHko 4. mailako ikasleekin batera. Ikasleek egun honetarako propio prestatutako Kateak apurtuz eraiki pieza interpretatu dute. Unai Hualde parlamentuko presidenteak lankidetza hori goraipatu du, gazteak berdintasunaren alde inplikatuta daudela erakusten duelako. Hualdek berretsi du parlamentuak «konpromiso argia» duela emakumeen eta nesken aurkako zaurgarritasun egoerak eta indarkeriak sortzen dituzten desberdintasun guztien aurka aktiboki lan egiten jarraitzeko. Hala ere, erakundeen lana gorabehera, aitortu du ez dela indarkeria matxista desagerraraztea lortu, eta, are, matxismoaren eta emakumearen aurkako indarkeriaren negazionismoa agertu dela, baita erakundeetan eta komunikabideetan ere. Horregatik, emakumeen aurkako indarkeria desagerrarazteko konpromiso aktiboari eusteko eskatu die herritarrei. «Herritarrei eskatzen diegu gaitzespena eta konpromisoa adierazten jarrai dezatela, eta urtean zehar antolatutako jarduera guztietan parte har dezatela, bereziki azaroaren 25ean», gaineratu du. Sare komunitarioen beharra Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru aldundiek adierazpen instituzionalak onartu dituzte gaurko egunaren harira. Hiru instituzioek sare komunitarioaren balioa nabarmendu dute emakume biktimen erreparaziorako bidean. Arabako Foru Aldundiak adierazi du gaitzespenetik harago joan beharra dagoela bortxa matxista errotik desagerrarazteko. Horretarako, politika publiko «eraldatzaileak» behar direla esan du, bai eta baliabide egokiak eta begirada feminista ere, zaintza, justizia eta erreparazioa erdigunean jartzeko. Arabako aldundiaren ustez, indarkeria legitimatzen duten diskurtsoak baliogabetzeko funtsezkoa da komunitate sareak indartzea, ingurune seguruak sustatzea eta gizartea kontzientziatzeko kanpainak egitea, besteak beste. Gipuzkoako Foru Aldundiak, bestalde, gaurko eguna baliatu du iragartzeko indarkeria matxistaren aurkako foru protokoloa eguneratu dutela. Berrikuspena dela eta, besteak beste, indarkeria matxista digitalaren adierazpen berriak txertatuko dituzte protokoloan eta beren-beregi kokatuko du emakumearen erreparazio integrala erantzun publikoaren ardatz nagusi gisa. «Gaur egun bereziki beharrezkoa da emakumeen aurkako indarkeria digitala ikusaraztea, askotan ez baita indarkeria gisa ikusten, eta ondorioz, ez dira erasoak salatzen», adierazi du Eider Mendoza ahaldun nagusiak. «Aldundiak uste du sare sozialetan edo espazio digital eta publikoetan emakumeen aurkako erasoak eraso matxistak direla, eta beharrezkoa dela kontzientziatzeko eta gaitzesteko ahalegin gehigarria egitea», gaineratu du. Bizkaiko Diputazioak Desinstalatu matxismoa izeneko kanpaina baten berri eman du. Gizarte osoari zuzenduta dago kanpaina, baina bereziki gizon gazteei, eta gaur kirol sektorean aritzen diren gizonak animatu dituzte harekin bat egitera. Alderdien gaitzespen mezua Alderdi politikoek ere izan dute ahotan gaurko egunaren garrantzia. EH Bilduk esan du PP, UPN eta Vox «mehatxua» direla emakumeen eskubide, gorputz eta bizitzentzat. Nerea Kortajarena EH Bilduko programa idazkariak azpimarratu du «bloke erreakzionarioaren» aurrean ezin dela ekidistantea izan, eta «emakumeen eskubideen defentsarako konpromisoa» hartzeko deia egin die indar politiko demokratikoei. Iruñeko Udalak azaroak 25erako deitutako elkarretaratzean parte hartu du Kortajarenak, Nahia Fernandez EH Bilduko Idazkaritza Feministako idazkariarekin batera. PSNk, berriz, konpromisoa hartu du emakumeen eskubideen defentsan eta indarkeria matxista mota guztiak desagerrarazteko bidean lan egiteko. Eta PSE-EEko idazkari nagusi Eneko Anduezak indarkeria matxistaren biktimekiko konpromisoa agertu du, eta eskuinak eta ultraeskuinak errealitate «lazgarri» hori ezkutatzeko egiten dituzten ahaleginak salatu ditu. EAEko PPko presidente Javier de Andresek esan du urteko egun guztiak direla emakumearen «duintasunaren» egunak, eta popularrek «gaitz» hori desagerrarazteko lanean jarraitzeko konpromiso irmoa dutela erantsi. Bestalde, Ahal Duguk antifeminismoaren mehatxuaz ohartarazi du, eta horri aurre egiteko «justizia feminista» defendatu. Eta Sumarreko idazkari nagusi Alba Garciak zera esan du: «Oroimena, antolaketa eta elkartasuna dira indarkeria matxistak gure bizitzetan eta gure herri eta hirietan lekurik ez izateko bermerik onena».

Binakako Txapelketako lehen puntua poltsikoan dute Unai Lasok eta Jon Ander Albisuk. Lehen zatian zalantza batzuk piztu arren, bigarren erdian bikain jokatu dute, eta merezita garaitu Iñaki Artola eta Ander Imaz, Tolosako Beotibar pilotalekuan (Gipuzkoa): 22-14. Kolpez nagusi izan dira irabazleak, eta, behin kantxari neurria hartuta, Lasok aparteko distira erakutsi du erasoan: 11 tanto egin ditu aurreko koadroetan, eta bakarra galdu. Albisuk ere bizkarra erakutsi dio gehienean Imazi. Galtzaileak, ohi bezala, lanean aritu dira, sendo, baina ez da aski izan aurkariak behar adina estutzeko. Bost urteren ondoren, Lasok eta Albisuk bikotea osatu dute berriro ere txapelketa ofizial batean, eta txapela irabazteko hautagai nagusietakoak direla erakutsi. Jaialdian azken orduko kontuak ere izan dira, hezetasuna dela medio. Berez, jaialdiko bigarrena behar zuen izan txapelketako partidak, baina, enpresetako arduradunei iruditu zaienez litekeena zela frontoiko baldintzek okerrera egitea, aurreratu egin dute. Presaka antzean jardun dira pilotariak beroketa lanetan, baina ez zaie askorik antzeman. Izan ere, ondo ekin diote lehiari bi bikoteek. Lanean oinarritu dute jokoa, eta berdintasuna izan da nagusi: bina, launa eta seina joan dira. Bitarte horretan, gehiago agindu dute Lasok eta Albisuk, 4-6 aurretik ere izan dira, baina opari gehitxo egin dituzte. Pilotakada askoko tanto asko izan dira tartean. Jokoari erreparatuta, Artolak atera ditu babak eltzetik. Ezker airez etengabe lagundu dio Imazi defentsan, eta erasoan bereak eta bi egin, gainera. Konfiantzaz jokatu du, laineza hartuta. Gorriek sei tanto egin dituzte jarraian, eta 10-6 eta 11-7 aurreratu dira. Orduantxe berdindu da dirua pilotalekuan. Atzean, alegiarrak tanto dotoreak egin ditu bai moztuta eta bai horma-bikoz. Nortasunez jokatu du. Abiadura bizian ibili du pilota alde batetik bestera, eta erasanda aritu dira Laso eta Albisu. Ez dira gai izan Artola jokoz kanpo uzteko. Orduantxe, baina, atsedena eskatu du Lasok, eta asmatu egin du, neurketaren norabidea aldatu egin baita bigarren zatian. Lasaiago jardun dute urdinek, pazientziaz eta zorrotz. Albisuk bost galdu ditu partida osoan, baina bigarren zatian alerik ez. Horrez gain, Imaz zazpitik atzera egonarazi du erabat. Lasok etekina atera dio horri. Nahiz eta lesio larri bat izan duen eta kantxara itzuli berria den, era guztietako tantoak egin ditu aurrean, eta ia jokaldi guztietan asmatu. 11natik 14-18ra pasatu da markagailua oso denbora gutxian. Artolak eta Imazek ahal bezala eutsi diote erritmoari, baina ez luzerako. Bigarren atsedenaldia mugarria izan zitekeela pentsatuta kantxaratu dira galtzaileak, 14-18koa iraultzeko asmoz. Baina erraztasun handiak eman dituzte. Eraman beharreko bi sake utzi dituzte eraman gabe jarraian, eta azken bi tantoetan ere ez dira lehiakor aritu. Merezita irabazi dute Lasok eta Albisuk: 22-14. Lasok gustura hitz egin du amaieran. «Gaur urtebete irabazi nuen lau eta erdiko txapela; oso pozgarria da data berean txapelketa ofizial batera itzuli eta irabaztea. Ongi nabari dut neure burua, eta gozatzen ari naiz kantxan, nahiz eta oraindik asko falta zaidan erritmoa hartzeko. Irabazten hastea beti da garrantzitsua».