Etxetresna fabrikatzaileak abenduaren 16an iragarri zuen Eskirotzeko lantegia ixteko asmoa zuela, eta hilabeteetako negoziazioaren ondoren, astelehen honetan jakinarazi die langileei ez duela aurreikusitako epea luzatuko.

Sexu-erasoa Beasainen (Gipuzkoa) gertatu da, goizaldean 02:30ak aldera. 20 urteko gazteak emakumea heldu eta astindu egin du baimenik gabe musu emateko asmoarekin. Ondoren, alde egin du. Jarraian, Beasaingo Udaltzaingoa eta Ertzaintza agertu dira. Hainbat lekukotasun jaso ondoren, gizona atxilotu dute, sexu-erasoa egitea egotzita. Ondoren, poliziak Oriako ertzain-etxera eraman du biktima, salaketa jartzeko. Atxilotua ere bertara eraman dute, epailearen esku utzi aurretik egin beharreko izapideak betetzera. Goierriko Itaiak elkarretaratzea egin du Beasaingo plazan, arratsaldean, eta irmoki salatu du emakumeak jasandako sexu-erasoa.

Aurreko astearteko hauteskundeak Lee jae-myung ezkertiarrak irabazita, bira politikoa dator Hego Korean; demokraten itzulera. Abenduan Yoon suk-yeol kontserbadoreak gerra legea inposatzeko saiakera hondamenditsua egin ondoren, Asiako laugarren ekonomiak sei hilabete pasatu ditu krisi politikotik irten ezinda. Asteroko protesta jendetsuak, parlamentuan kargugabetzearen inguruko bi bozketa eta hainbat saiakera egin ondoren, azkenean, apirilean, Auzitegi Konstituzionalak Yoon kargugabetu zuen, eta horregatik egin dituzte aste honetan hauteskunde presidentzialak. Partaidetza normalean baino handiagoa izan da, %75 ingurukoa; azken finean, hauteskunde horiek Yoonen kargugabetzearen inguruko erreferendum moduko bat izan dira. Eta gehiengoak argi utzi du Yooni ez diola barkatzen eragin duen nahasmena. Presidente ohiaren alderdiko lider Kim Moon-sok ez du lortu Herriaren Boterea kontserbadorea agintean mantentzea: botoen %48 inguru lortu ditu, eta Leek %50,5 inguru. Emaitzak jakinda, Leek zera agindu du, besteak beste, egin dituen lehen adierazpenetan: Ipar Korearekin negoziatuko duela, penintsulara bakea ekartzeko. Azken urteotan Hego Korearen eta Ipar Korearen arteko harremanak tentsioz bete dira Yoonen agintaritzapean; orain ikusteko dago Lee promesa betetzeko gai izango den. Promesa zaila Leek hauteskundeak irabazi dituen arren, DP Alderdi Demokratikoak ez du gehiengo erosoa parlamentuan, eta aldaketa ekartzea ez zaio erraza egingo. Parlamentuko oposizio kontserbadoreak saiakerak oztopatuko dizkiola espero da. Hain zuzen ere, Yoonek gerra legea deklaratzean eman zuen aitzakia nagusia izan zen batez ere Ipar Korearen mehatxuak behartuta hartu zuela erabakia; presidente ohiak ziurtatu zuen Ipar Korearen infiltrazioak zeudela parlamentuan, eta hegokorearrak babestu behar zituela. Parlamentuan oztopoak izateaz gain, kanpotik ere presio handia jasoko du bake politika aurrera eramateko, batez ere Mendebaldetik; Ameriketako Estatu Batuetatik, zehazki. Ipar Korea bizilaguna den arren, Mendebaldea aliatu estrategikoa da, eta azken urteotan elkarlan militarra eta segurtasun itunak areagotu dituzte. Nahiko ohikoa bihurtu da estatubatuarrek eta hegokorearrek elkarrekin ariketa militarrak egitea, eta Trumpek ez du ondo ikusiko arlo horretan aldaketarik, eroso baitago Asiako alde horretako ateak irekita izanda. Ipar Korea, prest? Bestalde, Leek presioei aurre eginda Kim Jong-unengana gerturatzeko saiakera egingo balu ere, ez dago argi benetako bakea lortzea posible izango den. Horretarako, Ipar Korearen borondatea ezinbestekoa da, eta azken urteotan lider iparkorearrak erakutsi du bere lehentasuna sistema politikoa bere horretan mantentzea dela, noizean behin indar erakustaldia eginez, arma nuklearren garapena baliatuz. Parlamentuan oztopoak izateaz gain, kanpotik ere presio handia jasoko du bake politika aurrera eramateko, batez ere Mendebaldetik; Ameriketako Estatu Batuetatik, zehazki. Kim Jong-unek ez du atzerapausoa erraz emango, are gehiago 2018ko eta 2019ko saiakerek huts egin ondoren. Orduan, Trumpen lehen agintaldian, eta Hego Korean Moon Jae-in demokrata agintean zela, Ipar Korea eta Hego Korea inoiz baino gertuago egon ziren azkenean benetako bakea sinatzetik. Hainbat goi bilkura egin zituzten, baita Trumpek eta Kim Jong-unek ere, Vietnamen eta Singapurren, baina azkenean ez zuten adostasuna lortu, eta bai bata eta bai bestea nazioartean kritikatu zituzten, guztia propaganda gisa erabili izanagatik. Oraingo agertokia antzekoa da berriz: Trump dago Ameriketako Estatu Batuetan, eta ikuspegi bakezalea duten demokratak Hego Korean. Ipar Koreari dagokionez, badago aldaketa bat: Errusiarengana gerturatu izana. Ukrainako gerraren harira, bi liderrek batak bestea defendatzeko ituna sinatu dute. Lee Hego Koreako presidente berria keinu bat egiten asteazkenean, karguaren zina egiteko ekitaldian. ANDRES MARTINEZ CASARES / EFE Hala ere, Kim Jong-unek ere deskantsua behar du. Asiako herrialde isolatuaren egoera ez da erraza. Mendebaldearen zigorrak alde batetik, pandemiaren urteak bestetik… Inoiz baino isolatuago egon da azken urteotan, eta gosetea eta halako arazoak izan dituzte. Gainera, erregimena oso itxia den arren, Piongiangek lehenago erakutsi du hitz egiteko eta negoziatzeko gai dela. Lee Jae-myungek Kim Dae-jung presidente ohiaren oinordeko ideologiko gisa ikusten du bere burua, eta hori esanguratsua da oso. Kim Dae-jung ek 1998an Eguzkiaren politika izeneko estrategia abiatu zuen Hego Korearen eta Ipar Korearen arteko gertutasuna bultzatzeko helburu nagusiaz. Ideologia horren arabera, bakea eraikitzeko konfiantza eraiki behar da, eta horretarako elikagaien laguntza, komunikazioa hobetzeko zubiak eta Mendebaldearekiko autonomia behar dira. Denbora beharko da, ikusteko dago.

Euskal komunikazio esparruan zer garrantzitsua den Kolpez kolpe bezalako telebista saioak izatea. Hamaika telebistaren programa horrek aste gutxi barru amaituko du denboraldia, eta aurreko asteburuan emititu zuen elkarrizketa aintzat hartzekoa da. Azpimarratzekoa. «Bost egun haietako torturen zauriak ez zaizkio sendatu Iratxe Sorzabali epai honekin». Aiert Larrarte defentsa abokatua elkarrizketatu zuten Naroa Iturrik eta Ekhiñe Atorrasagastik. Espainiako Auzitegi Nazionalak maiatzean adierazi zuen Sorzabali «tratu bidegabea» eman ziola Guardia Zibilak, eta Larrartek BERRIAri azaldu zion epai batean hitz horiekin aitortzen zen lehen aldia zela. Baina Hamaikan zera ohartarazi zuen abokatuak: «Ez dut uste paradigma aldaketa dagoenik, inflexio punturik dagoenik. Ez dut uste [Espainiako] Auzitegi Nazionalak tortura aitortuko duenik». 💥 @kolpez_kolpe | “Iratxe Sorzabalena ez da kasu isolatua” Aiert Larrarte abokatuari elkarrizketa Iratxe Sorzabalen kasuaz, @Jurdan eta @MaialenArteaga analisian eta @BeatrizEgizabal|en ekarpena, @naroaiturri|k eta @dra_ekhill|ek gidatuta 🔗 Osorik 👉 https://t.co/lvdz0O4Fum pic.twitter.com/639c3UCbko — Hamaika Telebista (@HamaikaTb) May 31, 2025 «Sorzabalen epaiak oihartzun handia izan du komunikabideetan, eta pozgarria da», esan zuen Larrartek. «Gu saiatu gara adierazten [Sorzabalena] ez dela kasu bakan bat». Ez da, Euskal Herriak badaki hainbeste. Abokatuaren hausnarketa ez da txantxetakoa, baina: «Honek sistema bati erantzuten dio; eragile bakoitzak bere egiteko izan du, eta komunikabideek ere bai». Ondotik, ETBri begira jarri zen Larrarte: «Denok maite dugun telebista publiko honetan, Iratxe Sorzabal inkomunikatuta zegoen bitartean, guardia zibilek ostiaka atera zioten informazioa albistegietan jarri zuten. Eta ez zioten tortura salaketari inolako oihartzunik eman». Gaineratu zuen beste datu bat: «Unai Romanoren argazkia atera zenean [torturapean aurpegia ubelduta, handituta], ETBko albistegietan zortzigarren berria izan zen. Hemen intentzio bat dago». Abokatuaren galdera: «Garai hartan nor zen ETBko zuzendaria? Denek izan dute bere ardura, eta hedabideek ere bai». ‘Bi arnas’ dokumentalaren irudi bat. BERRIA Argitu beharreko kontu asko daude torturaren gaian. «10.000 argipen behar ditugu». Eta tortura batzuk ertzainek egin zituzten, Larrartek ondo azaldu moduan. «Ertzainen 300 tortura salaketa dauzkazu, Jaurlaritza. Egingo duzu barne ikerketa bat? Galdetuko al diezu ertzainei tortura horiek zer instalazioetan egiten ziren? Ertzaintzak Israelerako bidaiak ordaindu ditu bere jendea formatzeko?». Israelgo kontu horretaz Ahoztar Zelaieta kazetariak La Ertzaintza que viene. Tecnología de hipervigilancia y capitalismo de consultoría [Badatorren Ertzaintza. Kapitalismo kontsultoria eta hiperzaintzako teknologia] liburuan eman zituen erantzun batzuk. Infiltrazioa ere tortura al da? Sorzabalek kamera baten aurrean kontatu zuen nola torturatu zuten 2001ean —Euskaldunon Egunkaria-n lanean zen Eneko Bidegainek eta Torturen Aurkako Taldeko kamerari Axier Aritzetak grabatu zioten elkarrizketa hura—. ETBk ez zuen bere garaian elkarrizketa hura eman, baina Bi arnas dokumentalean txertatu zuen Jon Mikel Fernandez Elorzek. Zer gertatu da dokumental horrekin? Kataluniako TV3 kateak 2023ko martxoaren 14an eman zuen. ETBk eskubideak erosi zituen, eta oihartzunik gabe iritsi zen Primeran plataformara. ETB1ek berriki eman du, maiatzaren 20an, —23:40an!—, justu Espainiako Auzitegi Nazionalaren epaia iritsi eta egun gutxira. Eusko Jaurlaritzak torturaz egindako txostenean oinarrituta, Ander Iriarteren Karpeta urdinak dokumental mamitsua ere bada. Primeran-en ikus daiteke, baina ETBk ez du emititu ohiko telebistan. Torturari buruzko ikus-entzunezko lan gehiago egin dira azkeneko urteetan. Kasurako, TV3ek iazko urtarrilean estreinatu zuen Laietana, 43. El cau de la bestia. TV3en eta La Directa-ren beste dokumental batean, Infiltrats, Pau Perez psikiatrak argi esaten du guardia zibilen eta polizien infiltrazioek nolako eragina dute haien biktimengan: «Tratu txarrak eta torturak jasan dituzte biktimek, informazioarekin loturikoak». Batez ere polizia horiekin harreman sexualak eta sentimentalak izan dituzten herritarrei buruz ari dira. Covite elkarteak saria eman zion La infiltrada filmari, Donostian, maiatzaren 31n. JUAN HERRERO / EFE Horiek horrela, Covite terrorismoaren biktimen elkarteak bere 24. Nazioarteko Saria La Infiltrada filmari eman zion aurreko asteburuan. Film hori aurki iritsiko da euskarara bikoiztuta Primeran plataformara. Eta hori gutxi balitz bezala, Beta Entertainment Spain ekoiztetxeak La Infiltrada: Doble juego izeneko reality-a egiteko asmoa du, film horretako polizien infiltrazioan oinarrituta. ETAn infiltratu zen guardia zibil baten filma ere aurten estreinatuko du Netflixek: Un fantasma en la batalla. Gertatzen ari den guztia ez da kasu bakan bat.

«Imajinatu libre. Ez bagara imajinatzen, ez gara izango!». Herri libre baten ariketa egitera gonbidatuz amaitu dute mobilizazioa Bilbon, milaka pertsonak ikurrinak haizatzen zituzten bitartean, udaletxeko plazaren aurrean. Gure Esku-k antolatuta, egun osoko jai eta aldarrikapen eguna egin dute Herri libre bat. Euskal Herriak erabaki lelopean. Azpimarratu dute baliatu egin behar dela euskal lurralde guztietan estatus berri baterako eztabaidak irekita dauden garaia, «hitzak erabaki bihurtzeko garaia da», adierazi dute mobilizazioaren amaierako mezuan. Casillatik abiatu da manifestazioa 17:30 pasatxo zirenean. Ordurako Autonomia kalea ikurrinak eta Nafarroako banderak zeramatzaten milaka pertsonaz betea zen. Joaldunek ireki dute bidea. Adarraren soinuaren atzetik ikurrin erraldoi bat hauspotu dute dozenaka lagunek. Euskal Herriak erabaki zeukan idatzia. Atzetik manifestazioaren pankarta nagusiak eta haien atzetik herritarrek egin dute udaletxerainoko bidea. Independentzia oihuak eta irrintziak han-hemenka noiznahi entzun dira ibilbide osoan. Honako hauek eraman dute pankarta: Josu Etxaburuk, Irantzu Perellok, Mirian Camposek eta Iraitz Lazkanok, Gure Esku-ko zuzendaritzako kideak; Idurre Eskisabelek, Euskalgintzaren Kontseiluko idazkari nagusiak; Xabier Euzkitze kazetariak; Izortze Santin biokimikari eta irakasleak; Elena Jimenezek, Omnium Culturaleko ordezkariak; Conxita Boschek, Assemblea Nacional Catalanako ordezkariak; Adrian Bravok, Via Galegako ordezkariak; Aize Otañok, AEK-ko kideak; Xabier Goirigolzarri Eusko Jaurlaritzako zuzendari ohiak; Saul Arangibelek, Nafarroa Berriz Altxako kideak. Manifestazioa Plaza Biribilera iritsi denean, Kontseiluaren izenean euskararen kontrako oldarraldi judiziala salatzeko pankartari eusten ari ziren hainbat lagunekin egin dute topo manifestariek, eta txalo zaparrada jaso dute mobilizazioa handik igaro denean. Hain zuzen, erraldoiak ere orduan gehitu dira mobilizaziora, eta udaletxerainoko bidea egin dute. Euskararen aldeko mezuak zeramatzaten paparrean; Euskal Herria euskararen herria dela, eta euskarari eutsi egin behar zaiola, besteak beste. «Balia dezagun aukera hau erronkei erantzuteko gaitasuna irabazteko, ahalik eta arlo gehienetan» IRANTZU PERELLO Gure Esku Itxaropenerako deia Manifestazioaren amaieran Jon Maia bertsolariak hartu du lehenik hitza. Esperantzaren aldeko aldarria egin du, eta, lema horri eutsita, zera esan, etorkizuna «gure esku» dagoela. Haren ostean Sol Band talde palestinarrak kanta bat jo du, eta eskertu egin du Euskal Herritik jasotzen duten babesa. «Zuen elkartasuna bihotzeraino iristen zaigu. Palestinako hondakinetaraino iristen da elkartasuna». Txalo zaparrada jaso dute Palestinako abeslariek, eta Palestina askatu oihu artean agurtu dituzte. Txoria txori kantatu ostean, hitza hartu dute Irantzu Perellok eta Josu Etxaburuk, Gure Esku-ren izenean. Bertaratutakoei eskerrak ematearekin batera, azpimarratu dute gaurko mobilizazioarekin «aske eta burujabe» izan nahi duen herri bat irudikatu dela, eta «bulkada garrantzitsua» eman zaiola burujabetzaren aldeko borrokari. Izan ere, Euskal Herriak «garai historikoa» bizi duela azaldu du Etxaburuk. Estatus berri bat lortzeko lanetan hasiak daude Ipar Euskal Herrian, Nafarroan eta Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, eta erabakitzeko eskubidearen aldeko mugimendu herritarrak eragile izan nahi du prozesu horretan: «Hitzak erabaki bilakatzeko garaia da. Hitzak alde batera utzi, eta euskal herritarren gehiengoa ordezkatzen duten akordioei eta erabakiei heltzeko garaia da», adierazi du. Erabaki ahalmenean aurrera egiteko ordua delakoan daude, eta «anbizioa» eskatu du prozesu horretarako. «Eztabaidak, proposamenak, akordioak eta erabakiak plazara ekarri behar dira orain». Ardura hori partekatua dela adierazi du, eragileen, erakundeen eta herritarren artean, eta lankidetza horretan sakontzera deitu: «Ekin diezaiogun itxaropenez, anbizioz eta elkarrekin. Milaka lagun gaude bultzatzeko eta parte hartzeko prest». «Ekin diezaiogun itxaropenez, anbizioz, eta elkarrekin. Milaka lagun gaude bultzatzeko eta parte hartzeko prest» JOSU ETXABURU Gure Esku Helmuga: herri burujabea Ildo berari heldu dio Perellok: «Helmuga argi daukagu: bere etorkizuna erabakiko duen herri burujabe bat izatea. Hori lortzeko bidean gaude». Gogora ekarri du euskal lurraldeetan irekita dauden prozesuak: «Baliatu dezagun aukera hau arazoei aurre egin eta erronkei erantzuteko gaitasuna irabazteko, ahalik eta arlo gehienetan». Euskal Herriko testuingurua aipatu dute, baina ez dute ahaztu nazioartekoa. Adierazi dute «haize atzerakoiak demokrazien» aurka ari direla, eta eskubide zibilei, politikoei eta sozialei eraso egiten dietela: «Nazioarteko komunitatea ez da gai Europan bertan inbasio batek eragindako gerra bat amaitzeko, ezta Gazaren genozidioa geldiarazteko ere». Txalo zaparrada bat joz erantzun dute bertaratuek. «Elkartasunezko besarkada handi bat» igorri du Etxaburuk, bertaratuen izenean, «suntsitua eta bere lurraldetik egotzia izaten ari den herri palestinarrarentzat. Baita bere etorkizunaren jabe izan nahi duten munduko herri zapaldu guztientzat ere». «Euskal Herri libre eta burujabea» eraikitzen segitzeko esanez amaitu du Etxaburuk. Imajinatu libre kantaren oihartzunekin sakabanatu dira mobilizazioan izan diren milaka pertsonak.

Eragile politiko, sindikal eta sozial ugarik bat egin dute Gure Esku-k antolatutako mobilizazioarekin, eta, ibilaldia hasi aurretik egindako adierazpenetan, erabakitzeko eskubidearen garrantzia nabarmendu dute haietako askok. Eragile gehienek, sindikatuek batez ere, ongizatearekin eta lan eta bizi baldintza hobeak lortzearekin lotu dute erabakitzeko eskubidea. EAJren EBBko kide Xabier Barandiaran alabarekin eta ikurrina lepoan agertu da manifestazioan: «Hemen gaude Euskal Herriak erabakitzeko eskubidea duelako eta aldarri horri eutsi egin behar zaiolako, eta, alderdi eta eragile politiko guztien gainetik, denok elkartuta Euskal Herriaren erabakitzeko eskubidearen alde gaudelako». Ohar baten bidez, EAJk jakinarazi du ez duela alderdi gisa parte hartu «aldez aurretik antolatzaileekin koordinaziorik egon ez» delako eta lehentasuna ematen diolako «alderdiak modu diskretuan egiten ari diren eztabaidari», baina mobilizaziora joateko askatasuna eman die alderdikideei. Barandiaranez gain, Markel Olano eta Miren Martiarena jelkideak joan dira. EH Bilduk ordezkaritza zabala bidali du mobilizaziora, Pello Otxandiano buru zela, eta denen izenean Maddalen Iriarte Gipuzkoako Batzar Nagusietako ordezkaria mintzatu da: «Egunero egiten dugu lan ahalik eta erreminta gehien izan ditzagun geure politika publikoak aurrera eraman ahal izateko, baina oraindik asko falta zaizkigu. Geure gaitasun osoak izan nahi ditugu, eta beste harreman mota bat izan estatuekin». Ahal Dugu-tik, berriz, Richar Vaquero koordinatzaile nagusia eta Maite Gartzia koordinatzaile nagusiaren albokoa joan dira, eta EH Baitik, Xabi Larralde eta Mikel Irastorza. «Erabakitzeko eskubidearen alde kalera atera behar da», esan du ELAko Amaia Muñoak, eta eskubide hori «edukiz» betetzearen alde egin du: «Gutxieneko soldata Euskal Herrian erabaki ahal izatea adibide paregabea da; Euskal Herriko jendea hobeto bizi dadin eta gure bizi baldintzak hobetu ditzagun behar-beharrezkoa da hemen erabakitzea, bai gauza txikiak eta bai handiak». Antzera mintzatu da LABeko Igor Arroyo: «Erabaki nahi dugu herri bat garelako, eta euskal herritar guztiei oinarrizko lan eta bizi baldintza duinak bermatzeko». Hark ere gutxieneko soldatari eta gutxieneko pentsioei buruzko eztabaida aipatu ditu erabaki ahal izatearen egokitasunaren adibide gisa. Steilas, ESK, EHNE eta beste sindikatu batzuetako ordezkariak ere han izan dira. Euskalgintza ere bai Euskalgintzako ordezkariek ere parte hartu dute mobilizazioan: Idurre Eskisabel Euskalgintzaren Kontseiluko idazkari nagusia, Amagoia Mujika BERRIAko zuzendaria, EHEko Intza Gurrutxaga eta beste zenbait han izan dira. Korrikaren koordinatzaile Ane Elordik adierazi du bat datozela herri libre baten aldeko eskaerarekin: «AEKn eta Korrikan lanean ari gara Euskal Herria euskaldundu eta harrera herri bilakatzeko, eta oso pozgarria da gaur ere denok kalean egotea». Kike Amonarriz soziolinguistaren iritziz, Euskal Herriak behar du «urrats bat aurrera egin». Haren esanetan, «herri libre batek lagunduko luke aurrera egiten, bai hizkuntza alorrean, bai hainbat arazo sozialetan, eta herri gisa irauteko eta garatzeko behar ditugun baldintzak bermatzen». Iñaki Goirizelaia EHUko errektore ohiak, berriz, uste du «herri libre bat izateak ongizate handiagoa» ekarriko duela.

Ukrainako eta Errusiako ordezkaritzek joan den astelehenean, ekainaren 2an, eman zieten jarraipena negoziazioei, Istanbulen. Horren aurreko bileran gertatu bezala, preso trukea adostu zuten bi aldeek; oraingoan, zehazki, zera hitzartu zuten: kartzelatu gazteak eta larriki zaurituta edo gaixo dauden «guztiak» aske uztea. Eperik ez zehaztuagatik, Volodimir Zelenski Ukrainako presidenteak asteazkenean aditzera eman zuen gaur edo bihar egitekoak zirela bostehunen trukea —mila bana pasatxo askatuko dituzte denera—. Bada, gaur, Moskuk Kievi leporatu dio hitzartutakoa ez betetzea: «[Trukea egiteko] Adostu genuen tokian gaude», esan du Vladimir Medinski elkarrizketetarako Errusiako delegazio buruak, Telegram bidez, eta trukea atzeratzea egotzi dio Ukrainako negoziatzaileei: «Ez daude bertan. Hainbat arrazoi eman dituzte; xelebreak guztiak». Ez du zehaztu argudio «xelebre» horiek zeintzuk diren. Gerra presoen trukeaz arduratzen den Ukrainaren organoak gaur Telegram bidez adierazi duenez, Moskuren akusazioak «joko zikina» eta «manipulazioa» dira, eta Errusiak igorritako 640 presoren zerrenda ez dator bat Istanbulen adostutakoarekin; hots, guztiak behintzat ez dira gazteak, zaurituak edo gaixoak. Medinskiren arabera, kategoria horiek betetzen dituzte. Errusiako Defentsa Ministerioak gaur kaleratu duen ohar batean salatu du Ukraina «uko egiten» ari zaiola trukea egiteko eguna ezartzeari. Zerrenda horren gaineko «iruzkin esanguratsuak» egin ditu Ukrainak, eta Errusiari dagokio «hurrengo urratsa» egitea, organoaren arabera. Ukrainak osatutako presoen zerrenda baldintza horiek «oinarri hartuta» osatu duela zehaztu du. Halaber, ohar batean, Ukrainako Defentsa Ministerioak Errusiari eskatu dio ez ditzala «oztopo artifizialak» sortu preso trukea galarazteko. Asteleheneko elkarrizketetan 6.000 soldaduren gorpuak entregatzea ere erabaki zuten bi aldeek. Negoziazioetako Errusiako delegazio buruaren arabera, 1.212 soldadu ukrainarren hilotzak dituzte trukea egitekotan diren lekuan. Bost hildako Ukrainan Joan zen iganean, Kievek Moskuren 41 gerra hegazkin suntsitu zituen, eta Errusiak aire eraso masibo baten bidez erantzun zion atzo —Zelenskik jakinarazi zuenez, 400 drone eta 40 misil baino gehiago jaurti zituen—. Errusiak eraso egiten jarraitu du gaur, eta gutxienez hiru lagun hil ditu Ukraina ipar-ekialdeko Kharkiv hirian, eta beste 20 zauritu. Hegoaldeko Kherson hirian ere bi lagun hil dira Errusiaren bonbardaketen ondorioz. Ukrainako armadaren arabera, 206 drone eta bederatzi misil jaurti ditu gaur Errusiak, eta horietatik 167 drone eta zazpi misil suntsitu ditu armadak. Igor Terejov Kharkiveko alkateak Telegramen esan duenez, hirian 48 drone kamikazek, bi misilek eta bost bonbak egin dute eztanda. Bestalde, Errusiako Kursk eskualdean gerra hegazkin bat suntsitu duela jakinarazi du Ukrainako armadak. Errusiak, berriz, Ukrainaren 36 drone eraitsi ditu gauean, Errusiako Defentsa Ministerioak ohar batean adierazi duenez; horietako bost, Mosku hiriburua dagoen eskualdean. Gainera, Ukrainako armadaren zenbait instalazio ere bonbardatu ditu: munizio biltegiak, droneak egiteko tailerrak eta mantentze lanak egiteko guneak, besteak beste. «Jopuntu guztiak txiki-txiki eginda geratu dira», esan du ministerioak oharrean.

Aurrerantzean ezingo da dei komertzialik egin sakelako telefonoen bidez. Espainiako Estatuan indarrean sartu da hori agintzen duen araua. Telefono bidezko iruzurrei aurre egiteko neurrietako bat da.

Amaitu da zesta puntako Nazioen Liga, pilotako euskal selekzioa ofizialki lehiatu den txapelketa. Mugarri handia, gogoangarria. Parte hartzea izan da saririk handiena, preziatuena, aspaldiko lanaren eta aldarrikapenaren fruitu. Baina izan da beste saririk: urrezko domina bat, eta zilarrezko beste bat. Gizonezkoetan txapeldun izan baitzen atzo euskal selekzioa. Aritz Erkiagak eta Imanol Lopezek bi seten aldeaz irabazi zieten Ludovic Laduxi eta Thibault Basqueri—Frantziarekin aritu dira—. Lehenengoan 15-13 gailendu ziren, eta bigarrenean 15-11. Festa lehertu zen Gernikako Jai Alai frontoian (Bizkaia), Basquek Lopezen pilotakada eraman ez zuenean. Lepo zegoen pilotalekua. Emakumezkoetan bestelakoak izan ziren kontuak. Elaia Gogenolak eta Maia Goikoetxeak galdu egin zuten Erika Mugartegiren eta Arai Lejardiren kontra. Espainiarekin jokatu zuten Mugartegik eta Lejardik, eta 2-0 irabazi zuten: 15-4 eta 15-9. Gogenolak eta Goikotxeak zilarrezko domina kolkoratu zuten. Erkiagak eta Lopezek urrezko domina eta txapela lortu zituzten. Garaipenari esker, euskal selekzioa Munduko Txapelketetarako sailkatu da. Datorren urtean jokatuko da txapelketa hori, Argentinan. Finalerdietan espero baino gehiago kostatu zitzaien Erik Mendizabal eta Gorka Mugartegi—Espainiarekin aritu diren pilotariak—mendean hartzea. Kostata aritu ziren, batez ere lehen setean. Laduxek, eta Basquek, berriz, nahiz eta 2-0 irabazi, neurketa gogorra jokatu behar izan zuten Gorka eta Joan Sorozabalen aurka, AEBetako salekzioarekin aritu diren bi puntisten aurka. Erkiaga eta Lopez 2-0 aurreratu ziren atzokoan, baina partida hasiera lehiatua izan zen oso. Ez bikote batek ez besteak ez zuten jokoaren ekimena ezartzea lortu, eta tanto luzeak izan ziren. Erkiaga eta Lopez saiatu ziren, baina batez ere Basquek lan ona egin zuen defentsan, eta Laduxe oldarkor aritu zen aurrean. Horri esker 8-6 jarri ziren aurretik. Ez ziren gustura eta eroso Erkiaga eta Lopez. 11-8koarekin ataka zailean zeuden, eta atsedenaldia eskatu behar izan zuten. Baina bueltan, hurrengo bi tantoan Laduxek eta basquek egin zituzten. 13-8arekin bazirudien eskura zutela seta. Baina ez zuten asmatu biribiltzea, erabaki txarrak hartu zituzten, eta 7-0eko partziala lortuta Erkiaga eta Lopez gailendu ziren: 15-13. Arnasa hartu zuten euskal selekzioko puntistek. Elaia Gogenola, finaleko une batean. ARITZ LOIOLA / FOKU Parez pare aritu ziren bigarren setaren hasieran. Baina Lopez nagusitzen hasi zen atzean. Txapelketan egin duen partidarik onena egin zuen atzo. Pilota oso gutxi galdu zituen, eta bigarren set hasiera horretan pare bat tanto ikusgarri egin zituen, eta euskal selekzioak bi tantoren aldea lortu zuen: 6-4. Baina Laduxek eta Basquek sendo jarraitu zuten, eta ezin izan zuten partida hautsi. Alderatziz: 8-7 aurreratu ziren Laduxe eta Basque. Hortik aurrera, ordea, Laduxek bizpahiru pilota galdu zituen, eta horri esker 15. tantora urreratu ziren Erkiaga eta Lopez: 12-9. Errentari ondo eutsi zioten, eta garaipena lortu. Amaieran pozik mintzatu zen Erkiaga: «Batez ere lehen seta ez da batere erraza izan. Pazientzia izatea gako izan da. Nik lortu dudan garaipen berezienetakoa da». Lopezek ere garaipenak zuen «balioa» berretsi zuen. «Presioa genuen, baina zorionez irabazi egin dugu». Bigarren setean hobeto Aurretik jokatu zen emakumezkoen finala. Asteazkenean neurtu zituzten indarrak ligaxkan; eta orduan bezala, Mugartegi eta Lejardi nagusi izan ziren. Berehala lortu zuten aldea: 6-0, Mugartegik aurrean zuen ahala baliatuz. Gogenola eta Goikoetxea urduri aritu ziren hasiera horretan. Baina pixkanaka Gogenola jokoan sartzen joan zen aurrean, eta pare bat tanto egin ahal izan zituzten. Ez zuten lortu, ordea, Mugartegiri pilota kentzea, eta hasieran bezala atzean egin zuen min hark. Goikoetxea estu hartu zuen, eta lehen seta erraz irabazi zuten: 15-4. Bigarren setari beste era batera ekin zioten euskal selekzioko bi pilotariek. Pare bat tantotan jokoaren ekimena izatea lortu zuten, eta horri esker lehen aldiz aurretik jarri ziren: 3-1. Mugartegi jokoan ez sartzea lortu zuten, eta atzean saiatu ziren min egiten. Neurketako unerik onenak horiek izan ziren, eta horrek hauspoa zien, lehen seteko urduritasunak bazterrean uzteko, besoa askeago zabaltzeko. Lehen setarekin alderatuz oso bestelako itxura eman zuten. Mugartegik eta Lejardik lan gehiago egin behar izan zuten tantoak lortzeko. Dena den, nagusi izatea lortu zuten, bai tanto batzuetan ahal gehiago erakutsi zutelako, bai une batzuetan, batez ere Gogenola behar baino presa handiagoz aritu zelako. Azkenerako 159 gailendu ziren. Gernikako Jai Alai pilotalekua lepo bete zen ikuslez, eta ikurrin asko ikusi ziren harmailetan. ARITZ LOIOLA / FOKU Galdu arren, gustura ziren Gogenola eta Goikoetxea. «Asteazkenean baino gusturago goaz etxera. Ez dugu lortu haiek baino gehiagoa izatea, baina gure jokoa egin ahal izan dugu, batez ere lehen setean. Esperientzia ederra izan da euskal selekzioarekin debuta egitea txapelketa ofizial batean», esan zuen Gogenolak. Goikoetxea antzera mintzatu zen. «Hasieran apur bat urduri aritu gara, baina pozik gaude egindako lanarekin». Sari banaketan txalo zaparrada jaso zuten euskal selekzioko ordezkariek, eta txistu ozenak jo zituzten Espainiako ereserkia entzun zenean. Sari banaketaren osteko hitzartzean, Xavier Cazaubon Nazioarteko Pilota Federazioko presidenteak «bakezko kultura» aldarrikatu zuen, dei egin zuen batasunera eta «Gernikako kontsentsura» batzera. Eskertuta mintzatu zitzaien antolatzaileei, zaleei eta pilotariei. «Zer litzateke Euskal Herria pilotarik gabe» galdetuz amaitu zuen hitzartzea. Joxe Mari Mitxelena Euskadiko Pilota Federazioko presidenteak, berriz, Agur, Jaunak abesten jarri zuen pilotaleku osoa.

«Bake justu eta iraunkor bat» eraikitzeko bide orri berri bat adostera deitu dute Baionan, Bake Bidearen eta bakegileen bukaera finkatu duen foroan. Adierazpen bat aurkeztu dute ondoko urteetarako erronkak zehazteko. «Gure lurraldearen etorkizuna Aieteko Konferentziatik gidatu gaituen kontsentsuaren gainean oinarriturik eraikitzera engaiatzen gara, Euskal Herri baketsu eta erresiliente batera heltzeko, zeinetan euskara bizi eta erabiliko den, eta denen zerbitzura izanen den antolaketa instituzionalaren bilakaera gogoetatuko den». Azken urteetan gatazkaren konponbide prozesua babestu duten hainbat hautetsik izenpetu dute adierazpena, hala nola Jean Renen Etxegarai Euskal Hirigune Elkargoko lehendakariak, Frederique Espagnac PSko senatariak, Max Brisson Errepublikanoetako senatariak, Alain Iriart Hiriburuko auzapez eta Euskal Elkargoko kontseilariak eta Alice Leizagezahar EELVko hautetsi ohiak. Beatrice Molle Haran bakegileak eta Anaiz Funosas Bake Bideko presidenteak ere izenpetu dute. Euskal Herri osoko eragile anitzetako ordezkariek parte hartu dute foroan. 2011ko Aieteko Nazioarteko Konferentziatik egindako lana oroitu dute, eta goraipatu gizarte zibilak toki zentrala izan duela konponbide prozesuan. Hemendik aitzina etapa berri batera pasatuko direla adierazi dute, eta berau zehazteko «gogoeta sendo bat» eraikitzeko borondatea agertu dute. Lau erronka nagusi zerrendatu dituzte gatazkaren ondorioak konpontzeko, hala nola preso eta iheslarien auzia «behin betirako» konpontzea. Frantziako Estatuan gelditzen diren lau presoak Hego Euskal Herrira eramateko eskatu dute. Horrez gain, salbuespeneko neurriak bertan behera uzteko eskatu dute. Fijait arau-hauste terroristen egileen Frantziako fitxategi judizial automatizatuan izendatuak dituzten preso eta iheslari ohien egoera dago. Hertsatze neurriak kendu eta «libreki» bizitzeko eskubidea beharko luketela erran dute. Instituzio publikoek gizarteratze plan bat plantan ezartzea ere beharrezkotzat jo dute: lanerako eta etxebizitzarako laguntza, eta erretretarako laguntza aipatu dituzte besteak beste. Memoriarako batzordea Euskal gatazkaren memoria lantzeko egia eta adiskidetze batzorde bat sortzeko beharra azaleratu dute manifestuaren sinatzaileek, «biktima guzien sufrimenduaren aitortza» lortzeko, eta «erreparazio bideak» definitzeko. Louis Joinet institutuak hartu du lan hori egiteko ardura, eta batzordearen izaera zehazteko txosten bat prestatzen hasiak dira. Hemendik urtebetera jendaurrean aurkeztuko dutela adierazi du Jean Pierre Massias institutuko presidenteak. « Tortura, bahiketak, GAL… Horiek guziak argitu behar dira . Ez gatazka berriz bizitzeko, gainditzeko baizik » JEAN PIERRE MASSIAS Louis Joinet institutuko presidentea Massiasek erran du egia jakitea funtsezkoa dela bakea egin ahal izateko. «Gatazka ondorengo gizarteetan frustrazioa oso gauza arriskutsua da». Frankismo bukaerako «ahazte ituna» gaitzetsi du, kontrako bidea hartu behar dela erranez «Tortura, argitu gabeko krimenak, bahiketak, GAL… Horiek guziak argitu behar dira . Ez gatazka berriz bizitzeko, gainditzeko baizik», adierazi du. «Prozesu bat abiatu behar da lekukotasun guziak biltzeko, edozein izanik ere. Errealitatea ezagutzeko, eta [biktimei] entzunak izateko aukera emateko». Memoria egitea «funtsezko erronka» dela erran du Massiasek. «Memoria guziak adierazteko aukera izan behar da, denak direlako zilegi. Ondoren, memoria horien arteko elkarrizketa behar da. Eta azkenik batu behar dira». Biktima guziak elkartuko dituen gatazkaren «oroitzarre baketsua» eman du helburu. Foroetatik armagabetzera Militante politikoen kontra Espainiako Estatuak ezarritako euroaginduak salatzeko osatutako kolektiboa izan zen Bake Bidearen abiapuntua. Hura desegin, eta 2012ko urrian eratu zuten talde berria, Aieteren biharamunean bake prozesu baten aldeko gehiengo bat osatzeko. Baionan foro bat egin zuten urte hartako abenduan, eta urratsak egiteko eskatu zioten Frantziako orduko gobernu sozialistari. Elkarlana eta akordioa funtsezkotzat jo zituzten. Ipar Euskal Herriko ordezkari politikoak, 2012ko Baionako foroan. GAIZKA IROZ Gerora, foro bat baino gehiago antolatu izan dituzte, Ipar Euskal Herrian bezala Parisen, eta harreman sare zabala ere landu dute, eragile politiko, sozial eta sindikaletako ordezkarien eta arlo anitzetako intelektualen babesa eskuratzeko asmoarekin. Baionako Adierazpena izan zen bide horretan mugarrietako bat. Euskal Herriko gatazkaren konponbidean aitzina egiteko urratsak adostu zituzten Ipar Euskal Herriko sentsibilitate politiko anitzetako pertsona ezagunen artean. Izenpetzaileen artean ziren, besteak beste, Jean Rene Etxegarai —gaur egungo Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria—, eta Max Brisson (LR) eta Frederique Espagnac (PS) —gaur egun senatariak—. Baina Frantziako Gobernuak ez zien jaramonik egin Ipar Euskal Herritik egin zitzaizkion eskaerei. Espainiatik ez zetorren bestelako haizerik, eta Norvegian elkarrizketarako prestatutako espazioak ez zuen emaitzarik eman. Konponbide prozesua aipatzean, «blokeo» hitza zen denen ahotan. 2016ko abenduan iritsi zen beste mugarri bat: ETAren armagabetzea bideratu zuen Luhusoko operazioa. Han agertu ziren bakegileak. Ekinbide haren ondorioz, Frantziako Gobernuak jarreraz aldatu zuen, eta ondoko urteko apirilaren 8an armagabetze eguna antolatu zuten Baionan. Urtebete beranduago desegin zen ETA. [articles:2134736] Presoen auzia 2017ko uztailean, Ipar Euskal Herriko ordezkaritza bat osatu, eta euskal presoei buruzko lan esparru bat irekitzea adostu zuten Parisen. Elkarrizketa horien eraginez, euskal presoei bereziki zaindu beharrekoen DPS estatusa kentzen hasi ziren, eta gizonezkoak Mont-de-Marsango eta Lannemezango (Okzitania) presondegietara hurbiltzea adostu zuten. Bide horretan, milaka herritarrek euskal presoen eskubideen aldeko mobilizazioa egin zuten Parisen 2017ko abenduan. Mobilizazio andana egin zituzten urte horietan presoen auziari konponbidea eman ziezaiotela eskatzeko. Bereziki nabarmendu zen Jon Parot, Jakes Esnal eta Frederic Haranbururen kasua. Bizi guztiko zigorra zuten hirurek, eta behin eta berriz ukatu zieten baldintzapean aske uztea. Esnal eta Parot askatzea eskatzeko desobedientzia ekintza. BOB EDME Herritarrak mobilizatu eta desobedientzia ekintzak egiteari ekin zieten Bake Bideak eta bakegileek. 2022ko uztailean Ipar Euskal Herriko errepideak blokeatzera deitu zuten. Urte horretako irailean gelditu ziren aske Parot eta Esnal —Haranbururi 2020ko azaroan onartu zioten baldintzapean aske geratzea—. Epaiketak Azken urteetan, epaiketen aroa izan da. Desobedientzia ekintzetan parte hartu zutenak auzipetu zituzten lehenik; gehienez ere isunak eman zizkieten, gibelapenarekin. Iaz egin zuten Parisen Luhusoko operazioan parte hartu zutenen kontrako epaiketa. ETAren armagabetzean Paris eta Bakegileak lankidetzan aritu zirela kontatu zuten orduko Frantziako agintariek. Azkenerako, erruduntzat jo zituzten, baina zigortu gabe.