Ertzaintzak eragindakoak bigarren mailako biktima gisa kokatzen dituzten inertziekin amaitzeko garaia dela aldarrikatu dute gaur Donostian. Bihar beteko dira 30 urte Poliziak Rosa Zarra hil zuela, eta gaur, hura oroitzeko ekitaldian, aitortza instituzionalerako eskubidea esparru indibidualetik kolektibora igarotzeko garaia dela defendatu dute. Ertzaintzak hildakoak, torturatutakoak eta zauritutakoak gogoan, eskari zehatzak egin dizkiote Eusko Jaurlaritzari Egiari Zor fundazioak eta Zarraren familiak: autokritika zintzoa egitea; Ertzaintzak eragindako mina aitortzea; erantzukizunak onartzea; eta erreparatzeko borondatea agertzea. #RosaZarra gogoratu dute Donostian, familiak, @EgiariZor-ek eta lagunek. Bihar dira 30 urte hil zela, Ertzaintzak gertutik botatako pilotakada batek jota. Erantzukizunak eskatzeko ez dela berandu esan dute, eta Atutxari eskatu baliatu dezala barkamena eskatzeko aukera @berria pic.twitter.com/141RndlFKn — Jon Ordoñez Garmendia (@jonordoez) June 29, 2025 Ekitaldian gogorarazi dute, ia 30 urte borrokaren ostean, aurtengo martxoan lortu dutela Zarraren heriotza Ertzaintzak eragin zuela frogatzea, «ez hanka ez buru ez zuen bertsio ofiziala» gezurtatzea. «Baina, horretarako, Rosaren familiak bizitza erdia eman behar izan du negazionismoaren, inpunitatearen eta kontakizun gezurti bat inposatzeko saiakeraren harresiaren aurkako borroka etengabean; 30 urteko ibilbide nekeza, mingarria, zaila izan da», kontatu dute. Hitzaldian zenbait aldiz aipatu dute 1995. urtean Segurtasun sailburu zen Juan Mari Atutxa, eta barkamena eskatzeko aukera ez galtzeko galdegin diote. Rosa Zarra oroitzeko ekitaldia, gaur, Donostiako Ferrerias plazan. ANDONI CANELLADA / FOKU Dena den, urteurrena baliatu dute gogorarazteko Zarraren familiarena «egin zietena ofizialki aitortu dezaten borrokan jarraitzen duten ehunka familia eta milaka pertsonen borroka» dela, «giza eskubideen bermatzaile izatera deituta daudenek eragindako urraketa bakar bat ere ahanzturan gera ez dadin». «[Aitortza lortzeko], Zarraren familiak bizitza erdia eman behar izan du negazionismoaren, inpunitatearen eta kontakizun gezurti bat inposatzeko saiakeraren harresiaren aurkako borroka etengabean» PILAR GARAIALDE Egiari Zor fundazioa Aipatu dute askotarikoak direla Ertzaintzak eragindako biktimak —hildakoak, torturatutakoak eta zauritutakoak—, eta datuak ere eman dituzte: hamalau hildako, 311 torturatu eta ehunka zauritu. «Aitortza hauen aurrean ixiltasun hotza izan da Jaularitzaren adierazpen publikoa», gaitzetsi dute. Gogor jo dute Gasteizko gobernuaren aurka: «Aitortzarako, justiziarako edo erreparaziorako eskubidea aldarrikatu duten bakoitzean, biktimak deslegitimatzeko helburuarekin, edozein gezur, akusazio edo justifikazio erabili dituzte». Lau eskari Jaurlaritzari Ekitaldiaren antolatzaileen irudiko, gaur egun ukaezina da, Euskal Herriko gatazka politikoaren testuinguruan, estatu aparatu ezberdinek milaka pertsonen giza eskubideak urratu zituztela, eta Ertzaintzak ere parte hartu zuela urraketa horretan. Aitortu dute azken hamarkadako bilakaera positiboa dela, baina hala ereuste dute bide luzea dagoela egiteko, «Rosa bezalakoak bigarren mailako biktima gisa kokatu nahi dituzten inertziak desaktibatzeko». Rosa Zarra oroitzeko ekitaldia, gaur, Donostiako Ferrerias plazan. ANDONI CANELLADA / FOKU Amaitzeko, Jaurlaritzako kideei zuzendu zaizkiete. Azken urteetan biktimekiko izan dituzten adierazpen batzuk txalotu dituzte, eta, iritzi dute, ildo berean, «guztiz logikoa» dela Ertzaintzak eragindako biktimekiko ardura ere norbaitek bere gain hartzea. Horregatik, lau eskaera egin dizkiete Imanol Pradales lehendakariari eta Bingen Zupiria Segurtasun sailburuari: autokritika zintzoa egitea; Ertzaintzak eragindako mina aitortzea; erantzukizunak onartzea; eta erreparatzeko borondatea agertzea. Ferrerias Plazan egin duten ekitaldian —Zarra hil zuten tokitik gertu—, emanaldia egin du Mugan musika taldeak, Iñaki Goñi Rosa Zarraren ilobak hiru bertso eskaini dizkio izebari, eta hitza hartu dute Ales Elosegi mediku erretiratuak, Maider eta Rosa alabek eta Egiari Zorreko Pilar Garaialdek. EH Bilduko eta Sortuko ordezkariak ere bertaratu dira. Guztiek batera txoria-txori abesten amaitu dute. [articles:2143509]

Nork eman zuen agindua Poliziaren eta, batez ere, militarren mehatxupean Fermin Muguruza Mexiko Hirian egiten ari zen kontzertua zapuzteko. Hori da gaur galdera. Baina hori da galdera gaur, agindua eman zutenen asmoak izan zirelako gau hartan benetan zapuztu zirenak. Bestela, gaur ez legoke galderarik. Saminaren aldarri latza litzateke gaurkoa, Alicia Foroaren barruko balizko sarraskia salatzeko. Zergatik? Foroaren kudeatzaile Nacho Pinedari emandako agindua irmoa zelako: edo kontzertua bertan behera utzi eta barruan ziren guztiak segituan ateratzen ziren, edo Guardia Nazionalekoak sartu eta guztiak aterako zituzten. Zein litzateke gaur galdera barrukoak bertan gotortu, edo kalerako bidean, protesta gisa, baten batek botila bat jaurti izan balie uniformedunei? Kanpokoek ez zuten borrarik, ez gomazko pilotarik, ez ke poterik. Arma astunak agerian eman zuten agindua, eta denok dakigu zer gertatzen den militarrek, eraso fusilak eskuetan, poliziarena egiten dutenean. Susmo hutsa izan daiteke, baina kontzertuan zegoen Andrea Cegna kazetariaren testigantzak alarma argiak piztu zituen handik egun gutxira: «Barrukoak oso lasai atera ziren, militarrekin selfieak eginez iseka gisa. Txantxa batzuk, kexa batzuk, ez zen izan apartekorik ezer. Baina kazetariak publiko asaldatu bati buruz eta Poliziarekin izandako liskarrei buruz ari ziren hitz egiten zuzeneko konexioetan. Gezur handiagorik, ezin». Bestela esanda, operazioa marraztu zutenek Muguruzaren gogaideen erantzun bortitza espero zuten, militarren erantzun are bortitzagoa zuritzeko telebistan, zuzenean. Pineda Aliciakoak oposizioaren esku dagoen udalaren probokazioaren tesiari eutsi dio geroztik. Orain hilabete, orriotan, irakurri genuen Mexiko barruko tirabira politikoen erdian egotea egokitu zitzaiola Muguruzari. Eta, alde horretatik, oso argigarriak dira Cegna kazetariak berak geroxeago egindako gogoetak: iradoki zuen lotuta ote dauden Alicia barruko balizko sarraskia, edo dena delakoa, eta hamar egun arinago hiriburuko gobernuburuaren kolaboratzaile biren hilketak. Ez zen bakarra izan. Gerardo Esquivel kazetariak antzeko tesia defenditu zuen Milenio egunkariko zutabean. Hark idatzita: «Badirudi badabilela norbait Clara Brugadaren gobernua hankaz gora jarri nahian, herritarren baitan frustrazio, beldurra edo nahasmena eragin asmoz». Brugada Mexiko Hiriko gobernuburua, ofizialismoaren barnean, eta Claudia Sheinbaum presidentearekin batera, ezkerreko sustraiak dituen gobernadore bakarra da. Militarrak Alicia Foroaren kanpoaldean (Mexiko Hiria), maiatzaren 30ean. BERRIA Pentsa daiteke Esquivelek hiriburuan hasi eta Mexiko osora hedatuko litzatekeen ekaitz perfektuaren oinarriak marrazten zituela zutabe hartan: ezkerreko burkide bien hilketa, hamabost egunez hiriburua hankaz gora ipini zuten maisu-maistren protestak, eta, zirkulua biribiltzeko, Aliciakoa. Idatzita utzi zuen: Alician «pil-pilean zegoen liskarraren arriskua, eta ondorioak zorigaiztokoak izan zitezkeen». Horiek guztiak noiz, gainera, eta botere judiziala berritzeko estreinakoz egingo ziren hauteskundeen bezperan. Anabasa perfektua, ez bakarrik hiriburuko ezkerreko gobernuarentzat, baita orain zazpi urte Lopez Obrador presidenteak hasi, eta Claudia Sheinbaum haren oinordekoak bultzatutako eraldaketa politikoa zapuzteko ere. Bestela esanda, operazioa marraztu zutenek Muguruzaren gogaideen erantzun bortitza espero zuten, militarren erantzun are bortitzagoa zuritzeko telebistan, zuzenean Tesi honetan izugarriena Aliciako Polizia operazioa nork agindu zuen zehaztea da, Brugadak berak onartu baitu bere gobernuko Segurtasun Sailean egon zela sorburua. Presidentearekin batera egindako agerraldian, armadak argitu zuen Polizia laguntzen ari zela operazioan, Cuauhtemoc Udaleko hainbat auzotan segurtasuna bermatzeko, baina zer egin, eta non, Poliziaren buruak erabaki zuela. Operazioan Guardia Nazionalekoak gidatzen zituen agintea, bestalde, berehala ohartu zen egoeraz, Pineda Aliciakoari aitortu bezala, jendeak aretoa hustu orduko bertatik alde egin aurretik. «Ez dakit zertara ekarri gaituzten», esan omen zion: «Hemen ez dago ezer, hona geuk ekarri dugu nahaste-borrastea». Eta hori guztia izugarria da benetan, agerian uzten duelako Mexiko Hiriko Poliziaren barnean uniformedun patriotiko batzuk badabiltzala azpilana egiten bozkalekuetan gobernua eskuratu zuten agintarien kontra. Brugadaren kide eta burkide biak hil zituenaren irudiak Poliziaren kameretatik ezabatzeko gai izan diren estoldak dira horiek; edo, gaur hizpide dugun honetan, sarraski bat egiteko kapaz direnak, odolaren ardura bere nagusiaren aurpegira botatzeko. Auskalo zertaz arituko ginen gaurko hausnarketan Muguruza ez balitz Muguruza, eta, probokazioaren aurrean zuhurtziaz erantzun beharrean, bestela jokatu izan balu, poliziak eta militarrak bidali zizkiotenek pentsatu izan zuten bezala. Aitortu beharko zaizkio irundarrari, mikrofono aurrean bat-batean lortutako buru hotza, heldutasuna eta, arestian aipatu bezala, zuhurtzia. Ustea ez da propioa: politikariek bezala hedabideek ere, ezker eta eskuin, goraipatu dute haren jokamoldea.

Ezbeharrak beharrezko direla batzuetan, hori esan daiteke apirilaren 28ko itzalaldiaz, aste honetan Espainiako Gobernuak argindar sistemari buruz onartutako dekretuari begira. Zero elektrikoa txinparta bat izan dela Iberiar penintsulako argindar sistemaren berritzea eta eguneratzea bizkortzeko. Paperak hori erakusten du behintzat. Dekretuak, berez, Espainiako Kongresuaren oniritzia beharko du hemendik hilabete batera, eta Pedro Sanchezenen gobernuak hor hari muturren bat aske dauka oraindik —Podemosekin—, gehiengoak lortzeko derrigorrezko dituen brodatze lanetan. Dekretuak aldaketa asko dakartza. Horietako bat zuzen-zuzenean da itzalaldiaren ondorio: hemendik aurrera ikuskapena izango da argindarra garraiatzeko eta banatzeko sistemen parte diren eta tentsioaren kontrola ezartzeko betebeharra duten zerbitzu emaileen gainean. Alegia, besteak beste Iberdrola, Endesa eta Naturgy konpainien zentral handiek eta laster zerbitzu hori eskaintzeko modua izango duten berriztagarrien konpainiek hiru hilean behin erakutsi beharko diote CNMC Merkatuen eta Lehiaren Espainiako Batzordeari gai direla tentsioaren kontrolerako obligazioak betetzeko. Itzalaldia eragin zuten faktoreetako bat izan zen lan hori zegokien termiko handiek ez zutela egitekoa behar bezala bete, Trantsizio Ekologikorako Ministerioaren eta Red Electricaren bi-bien txostenen arabera. Sara Aagesen sare elektrikoak sendotzeko dekretua aurkezten, asteartean.FERNANDO VILLAR / EFE Argindar konpainia handiak ukitzen dituen beste neurri bat ere bada. Red Electricaren funtzioei —argindarra garraiatzen aritzen da, eta, aldi berean, argindar sistemaren kudeatzailea da— beste lan bat gehituko zaie: argindar merkatuaren funtzionamendua hobetzeko xedez, azken argindar kontsumitzaileen datuen sarbide bakarra REE izango da; beraz, orain hirurehun bat banaketa konpainiaren artean banatuta dauden 30 milioi kontagailu adimendunetako datuak izango ditu REEk. Argindar konpainiaz aldatzea errazagoa eta argiagoa izango da, orduan? Ikusiko. Argindar sare osoan gertatzen denari buruzko informazio egokia izatea berebizikoa bihurtu da gaur egun. Oraintsu arte, sistemaren funtzionamendua, funtsean, sinplea zen: argindarra sortzen zen urtegi batean, zentral nuklear batean edo ziklo konbinatuko batean; haientzat espresuki jarritako lineen bidez garraiatzen zen, eta, gero, banaketa sareen bidez kontsumitzaileengana eraman. Sorkuntzan argindar konpainia handiak aritzen ziren; garraioan, Red Electrica, banaketan, argindar konpainien banatzaileak, eta azken buruan, konpainia horien merkaturatzaileak zeuden. Baina aldaketa handiak eta bizkorrak gertatu dira, haize errotak eta batez ere eguzki panelak direla medio. Orain, argindar sorkuntza banatua da. Argindarra sor daiteke zentral nuklear batean, baina baita mendi tontor haizetsu batean edo etxe ondoko kiroldegiko teilatuan ere. Horri guztiari buruzko informazioa izatea oso inportantea da. Laster kontsumitzaile-sortzaileei ezaguna egingo zaie agregatzaile independenteen figura, zerbitzuak eskaintzera etorriko zaizkie eta Eta argindar hori guztia garraiatzeko, linea berriak behar dira, eta lehendik daudenek prest egon behar dute, garraio sarean, eta baita banaketa sarean ere. Izan ere, orain, autokontsumoaren arloan, kontsumitzaileak sortzaileak ere badira, eta banaketa sareek segurtasun handienarekin eman behar diote bide horri. Sorkuntza banatuak dakartzan aldaketa handien adierazle da agregatzaile independentearen figura, dekretuaren bidez sortuko dena. Figura horrek modua izango du kontsumo anizkunak, sortzaileek eta kontsumitzaileek sortutako argindarra eta biltegiratutako argindarra konbinatzeko, izan salmentarako, izan erosketarako, edo izan sistemaren zerbitzuetarako —adibidez, tentsioa kontrolatzeko—. Laster kontsumitzaile-sortzaileei ezaguna egingo zaie figura hori, zerbitzuak eskaintzera etorriko baitzaie. Red Electricak Oiartzunen daukan azpiestazioa. GORKA RUBIO / FOKU Itzalaldirik egon ez dadin lortzeaz gain, argindar sareen ezinbesteko hobekuntzak badu beste helburu bat ere, handinahiagoa. Espainiako Gobernuak uste du berriztagarrien bitartez trantsizio energetikoak sekulako aukera dakarrela herrialdea berrindustrializatzeko. Euskal industria Euskal industriarentzat, deskarbonizatzeko eta lehiakorrago izateko, aukera paregabea da argindar berde merkea izatea. Baina, elektrifikatzeko, iritsi egin behar zaio argindar hori. Eta bai EH Bilduk eta bai EAJk itzalaldiaren txinpartak bizkortutako dekretu hori baliatu dute; izan ere, euskal industriarentzat baliagarriak izango diren neurriak lortu dituzte dekretuaren alde bozkatzearen truke. Adibidez, EH Bilduk azaldu duenez, koalizioak egindako negoziazioei esker 250 milioi euroko laguntzak berreskuratu dira argindar asko kontsumitzen duten industrientzat; argindar labeen baldintzak gasezko labeek dituztenekin parekatu dira; Red Electricak bere plangintzak malgutzea ere lortu dute, eta horrela proiektu berriei bizkorrago erantzungo die, plangintza bi urtera begira eginez eta ez bostera begira, orain arte bezala. EAJren arabera, haiek ere izan dute zeresana plangintza epe motzago horretan. Horrez gain, jeltzaleek azaldu dute lortu dutela potentzia gehigarria beharrezkoa zuten proiektuek megawatt libreak baliatzea eragozten zuten mugak kentzea ere, eta udazkenean hasiko dela hori aplikatzen. Beste neurri mordo bat ere jasotzen du dekretuak itzalaldiak eragozteko, baina batez ere sare elektrikoa berriztagarriek dakarten sakoneko transformaziora egokitzeko. Eta horrela, itzalaldia pizgarri bihurtu da.

Emozioz beterik eta malkoei eutsi ezinda esan dio agur erremonteari Javier Urrizak, Hernaniko Galarreta pilotalekuan (Gipuzkoa). 1.213 partida jokatu eta hogeita hamar txapel lortu ondoren, nafarrak azkenekoz jantzi ditu gaur galtza zuriak, eta ez du jarraitzaileen maitasunik falta izan. Gainezka egin dute harmailek, eta egun berezietako giroa nagusitu da. Kanpoan giro sargoria izan arren, zaleengandik jaso du beroa Urrizak, eta, gehienetan bezala, agurrean ere irabazi egin du. Bi joko eta huts nagusitu dira Xabier Azpiroz eta biak, Kemen Aldabe eta Endika Barrenetxearen aurka (15-12 eta 15-12). Baina emaitza izan da gutxienekoa. Mito handi bati agur esan dio erremonteak, eta pozez amaitu du eguna protagonistak. «Oso urduri egon naiz, eta nostalgiko. Atzera begira jarrita, ez nuen uste halako lorpenak erdietsiko nituenik, baina, hala ere, jendearen beroa izan da jaso dudan txapelik ederrena. Emozionatuta nago, eta esker hitz denak motz geratzen zaizkit». Hemezortzi urteko ibilbidean, hainbat bizipen hunkigarri izan ditu Urrizak, eta gaurko jaialdia ere halakoa izan da. Dena den, familiak oparitu dion txapel baten azpitik hitz eginez, Urrizak berak hunkitu ditu hainbat eta hainbat jarraitzaile ekitaldiaren amaieran. Paper bat eskuetan harturik, euskaraz egin ditu azken hitzak, bere ibilbidean lehenengo aldiz. «Erremontea kultura da, gure ondarea, eta hemendik eskatzen dut lanean jarraitzeko pilotak bizirik iraun dezan. Oso pozik nago, eskertuta, eta bihotzean eramango zaituztet zale guztiok. Bihotzetik eskatzen dizuet jarrai dezazuela pilotalekuak betetzen. Gora Oriamendi, eta gora erremontea». Zale askok isuri dituzte malkoak, ekitaldiak orduan jo baitu puntaren punta. Hori bai, eguerdirako nabaritu da zerbait berezia Galarretaren inguruan. Aparkalekuak gainezka egin du berehala, eta autobusak ere iritsi dira Iruñe aldetik. Familiartekoak eta lagunak harmailetan izan dira; besteak beste, Urrizaren bi arrebek ez dute azken partida huts egin nahi izan. Familian egun gorabeheratsuak bizi dituzte aspaldian, ama galdu berri dute eta. Urrizak aitortu du amari eskaini nahi ziola azken garaipena, eta horregatik ere pozik dagoela. Pozik, eta hunkituta, opariak bata bestearen atzetik jaso baititu. Dantza emanaldia eskaini diote Aukeran dantza taldeko kideek, Oriamendi enpresako kideek eta arduradunek sinatutako elastiko bat oparitu diote, eta familiak harrera egin dio: horrexek emozionatu du gehien pilotaria. Sebastian Lizasok, berriz, hala adierazi dio bertso batean, habanera doinuan: «Izar jaio zinen eta, jada historia zarenez; garbi jokatzen jarraitu, nahiz eta txuriz jantzi ez». Senideak ez ezik, ohiko pilotazaleak ere bildu dira Galarretan, tartean Maitena Segurola. Nekez galdu ohi du erremonte partidarik, eta aitortu du Urrizaren hutsunea sumatuko duela aurrerantzean. «Nik ezagutu dudan erremontistatik onena izan da Urriza. Egia da beste hainbat ere bikainak izan direla urteetan, baina Urrizaren partidetan ziurtatua izaten da ikuskizuna. Nik neuk erremontista profesionala dut anaia, eta hark esanda badakit pertsona zoragarria dela. Beti egoten da laguntzeko prest, eta kirolaria bai, baina batez ere pertsona da. Horrek balio are handiagoa ematen dio haren ibilbideari». Hitz horiek hainbatek berretsi dituzte gaur. Joxemari Barrenetxea Oriamendiko zuzendariak, esaterako. «Erremontista bikain bat joango zaigu, baina, batez ere, pertsona zoragarri bat. Aldageletan nabarituko dugu gehienbat haren hutsunea». 43 urterekin, «sasoiko» Oriamendiko kideak ez ezik, erremontean aritutako hainbat pilotari ohi ere elkartu dira Urrizaren agurraren aitzakian. Mexikotik Euskal Herrira etortzekoa zen Miguel Mari Urrutia uda partean, eta bidaia aurreratu du lagunaren agur partidan egon ahal izateko. «Okasioak hala eskatzen zuen, eta ez nuen birritan pentsatu. Ordu asko igaroak gara elkarrekin, eta partida honetan egon beharra nuela sentitzen nuen. Lagun handiak gara Urriza eta biok, eta, Mexikon bizi naizen arren, eusten diogu harremanari. Pilotari aparta izan da, eta kostako da halako beste bat sortzea». Urrutiak bezala, Koteto Ezkurrak ere goraipatu egin du nafarraren ibilia. «Gogoan dut pala mundutik nola iritsi zen guregana, eta erremontean hasi eta urtebete pasatu baino lehen binakako txapeldun izan zela. Zur eta lur utzi gintuen guztiok. Ahal ikaragarria zuen, fisikoki besteok baino ahaltsuagoa zen, eta 43 urte bete arte sasoiari eutsi dio. Txapeldun handi bat joango zaigu». Erremontetik urrun, pilotaren beste modalitateetako ikurrik handienak ere izan dira Galarretan: Jokin Altuna eta Aritz Erkiaga, besteak beste. Altuna III.ak gertukoa izan du erremontea, haren osabetako bi profesionaletan aritu baitziren urte luzez. Goraipatu egin du Urrizaren ibilia: «Badakit modalitate honetan ongi jokatzea zein zaila den, eta harrigarria egiten zait 25 urterekin palatik erremonterako jauzia egin eta hain ongi jokatu izana. Dena den, esan didatenez kirolari gisa baino are hobea da Urriza pertsona gisa, eta horixe hartuko dut gogoan. Gustatuko litzaidake ni ere horregatik oroitua izatea, lortutako txapelengatik baino gehiago». Zesta-puntako ikurrak ere hitz dotoreak izan ditu nafarrarentzat. Erkiaga: «44 urte egingo ditu aurten, eta harritzekoa da zer-nolako abiadurarekin ateratzen zaion pilota eskuin besotik. Gainera, entrenatzeko Iruñetik Galarretara etortzea bada zerbait, kirola maite duen seinale. Haren falta sumatuko dugu».

2027ko irailean beste ikastetxe bat izango du Seaskak, bigarren lizeoa: Donapaleun egongo da (Nafarroa Beherea). Baionako Etxepare lizeoa da egun Ipar Euskal Herriko ikastolen sarearen lizeo bakarra, eta aspaldi piztua da kezka, txikiegia baita egungo premiak asetzeko; hain zuzen, 536 ikasle ditu orain, eta «gainezka» eginda dago. Horiek horrela, iragan hilabeteotan Seaskako arduradunek usu azaldu dute beste lizeo bat irekitzeko asmoa, eta, gaur, Kanbon (Lapurdi), lizeo berriaren garapenari buruzko txostena bozkatu dute, urteko batzar nagusiaren barrenean. Ikastetxe hori eraikitzeko hainbat toki aipatu dira iragan hilabeteotan, hainbat herriko etxeren eskaintzak jaso baititu Seaskak, baina gaur, aurrez iragarria zuten moduan, Donapaleun eraikitzeko plana eraman dute bilkurara. Donapaleuko ikastolaren ondoan egongo da lizeoa, hainbat kirol instalazio ere baditu inguruan, eta herrigunetik «hurbil» da. Seaskako arduradunek uste dute toki egokia dela. Ikastetxea 2027ko irailean jarri asmo dute martxan; 180 ikasle hartu ahal izango ditu hastapenean. Ikastetxeak sail orokorra eskainiko du abiaburuan, baina «etorkizunean» adar gehiago jarri nahi dituzte, eta akaso «sail teknologiko batzuk» ere bai. Egun, Lehen Hezkuntzako ikasleen %13 eskolatzen dituzte ikastolek Ipar Euskal Herrian; lizeoko ikasleen %6. Lizeo berria irekita kopuru horiek «emendatzea» dute helburu. Seaskako arduradunek ez dute zehaztu oraindik zenbat diru beharko den ikastetxe berria eraiki eta martxan jartzeko. Hala ere, biltzarraren ostean zabaldu duten prentsa oharrean argi utzi dute «finantzaketa lortzea» izango dela datozen hilabeteetako erronketako bat. Lizeoari buruzko kontuek aparteko tokia izan dute gaurko batzarrean, baina bestelakoak ere aipatu dituzte. Seaskaren beraren funtzionamenduari buruzkoak izan dira horietako hainbat. Esaterako, maiatzaren 26an Jean-Marc Huart Bordeleko Akademiako errektoreak bilkura izan zuen Seskako buruekin, eta «prestasuna» erakutsi zuen heldu den ikasturterako «oren gehigarriak» segurtatzeko, eta «postu berezituen» inguruan ere aurrerabideak egiteko. Baina Seaskako arduradunek gaurko batzarrean adierazi dute ez dutela aurrerabiderik ikusi ordutik: «Mementoko ez da deus zehatzik gauzatu». EEPri buruz Hizpide izan dute EEP Euskararen Erakunde Publikoaren geroa ere; izan ere, egunotan Frantziako Estatuak iragarri du 100.000 euro gehiago emango dituela erakunde horren aurrekonturako, eta Euskal Hirigune Elkargoak erantzun du «baldintza» horietan ezin dela sinatu erakundearen berritzea. Horiek horrela, ahotsa ozentzea erabaki dute Seaskako arduradunek, eta eskari bat egin: «Estatuari, Pirinio Atlantikoetako Departamenduari eta Akitania eskualdeari dei berezia egiten diegu, beren eskumeneko hizkuntza politika publikoari ezinbesteko ahalak eman diezazkioten».

Zapurra da aurtengo Euskal Herria Zuzenean festibaleko sinboloa: lurra zaintzen duen pertsonaia bat da. Leloak ere lurra du ardatz: Lurraren (h)erritmoa. Gaur ireki dute eztabaida txokoa, eta lurraren defendatzeko borroketan ari diren eragileek egin dute mahai ingurua; Kapitalaren aitzinean, lurra defendatu deitu diote saioari. Aroztegiko Elkartasun Komitea eta Guggenheim Urdaibai Stop kolektiboetako militanteek argi utzi dute: interesak diren lekuetan «edozein aitzakia baliatzen dute lurraren ustiatzaileek». Garbiñe Laurnaga Aroztegiko Elkartasun Komiteko militanteak azaldu du zertan den Aroztegiko borroka. 2021ean mobilizazio bat egin, eta Aroztegiko proiektuaren lanak etetea lortu zuten. Epaiketa izan dute horren harira: talde kriminal antolatu bateko kide izatea egozten diete, eta derrigortze eta bortxa delituak egin izana. Hogei urteko kartzela zigorra eta 56.000 euroren isunak galdegin dizkiete orotara. Mementokotz ez dute jaso epaia. Horren harira, esplikatu du gisa horretako proiektuak sustatzen dituzten enpresen jokamoldeak eskema bera duela beti: «Obrak martxan jartzen dituzte, nahiz eta proiektua legez kanpokoa izan. Badakite proiektuaren aurkariek auzitara joko dugula, baina bitartean obrak egiten segitzen dute. Legezkoa den itxura ematen dute. Kapitalarentzat denak du balio». Harekin batean mintzatu da Eider Gotxi Guggenheim Urdaibai Stop kolektiboko militantea. Salatu du Bizkaiko eskualde horretan bultzatu nahi duten proiektua «kulturala» balitz bezala saltzen dutela: «Makroproiektu bat da, eta nahiz eta esan museo bat eraikiko dutela hor, ez dakigu zer izango den museo horren barruan. Baina, oraingoz, proiektu horrek kulturalik ez dauka ezer». Bestalde, nabarmendu du proiektuak ez diela erantzuten herritarren beharrei, eta salatu diru publikoa ez dela interes publikorako baliatzen, enpresa pribatu baten intereserako baizik. «Garraio zaharkitua daukagu, ur arazoak dauzkagu nahiz eta kostaldean izan, arrantza desagertzen ari da, eta nekazaritza izugarri apaldu da. Ospitalea gaizki dago, eta larrialdiak zarratu dituzte. Eta, orain, museo bat eraiki nahi dute diru publikoarekin?», galdetu du. «Garraio zaharkitua daukagu, ur arazoak dauzkagu nahiz eta kostaldean izan, arrantza desagertzen ari da, eta nekazaritza izugarri apaldu da. Ospitalea gaizki dago, eta larrialdiak zarratu dituzte. Eta orain museo bat eraiki nahi dute diru publikoarekin?» EIDER GOTXI Guggenheim Urdaibai Stop plataformako kidea Gazteei mintzatu zaizkie Gotxi eta Laurnaga: «Borroka hauek gazteendako dira: gazte jendea behar dugu gure borroketan». Lurraren defentsaren inguruko hitzaldia bururaturik, Diskurtso eta errepresio faxistak borrokatu gaia jorratu dute. Arberatze-Zilhekoako plaza emeki-emeki iratzarri da anartean. Mertxikortxo Band taldearen doinuek iratzarri dituzte oraino lo ziren festibalari apurrak. Herri kirolariek eta bertsolariek hartu dute plaza gero, batzuek besteei desafio eginez. Eguzkitan dantzan Arratsaldea iristerako, bakoitzak bere materiala atera du eguzkitik babesteko: batzuk haizemailea mugitzen hasi dira, besteek EHZko kasketa edo izozkiak erosi dituzte… Eguzkitako betaurrekoak soinean, itzalguneen xerka aritu dira jendeak. Halere, Altxalili kabaretak elizan ematekoa zuen ikusgarrirako, ausartu dira berriz eguzkitara ateratzera, hain baitzen luzea sartzeko lerroa. Emeki-emeki sartu dira, matelak gorri; oraino gorriago zituzten gero, atera direlarik. Beroagatik izanen zen, baina ez horregatik baizik, Altxalili kabaretak ikuskizuna elizan ematea ez baitzen kasualitatea. Kodeak hausteko bururaino, orain dela zenbait urtetatik aldarrikatzen duten «bekatua» elizan berean egin dute, publiko osoaren urostasuna pizturik. Altxalili kabareta, Arberatzeko elizan, gaur arratsaldean. GUILLAUME FAUVEAU Badu zenbait urte euria dela EHZn. Aurten, haatik, beroa nagusi. Horregatik bazuen onik elizako ikuskizunak: fresko-freskoa izan da. Janari txandako laguntzaileek amestuko zuten bertan lan egitearekin: haiei, eguzkiaren beroa bakarrik ez, plantxena ere ailegatzen zaie. «Jende anitz badelarik, zinez gaitz da. Behar genuke termometro bat ezarri karparen azpian: segur naiz 40 bat gradu direla», ohartarazi du Haitz Capot Thornary janari komisioaren arduradunak, dabantal arrosa soinean. «Jende anitz badelarik, zinez gaitz da. Behar genuke termometro bat ezarri karparen azpian: segur naiz 40 bat gradu direla»HAITZ CAPOT THORNARY Janari komisioaren arduraduna Aurten bigarrenez, kebabak proposatzen dituzte, baina bero handiarekin, jendeak ez du horren jateko hainbeste gogorik. Orduan, laguntzaileak antolatu behar izan dira egokitzeko eta beste proposamen bat egiteko: tomate entsaladak prestatu dituzte. Halere, Capot Thornaryk onartu du freskatzeko manerarik onena hozkailu kamioitik hurbil egotea dela, eta «sustut garagardoa esatea, egia erran», aitortu duenez. Eguna aitzina joan ahala, nahiz jadanik izerditan izan, jendeak dantzan segitu du, haizemailearen mugimendua koreografiari gehiturik. Abiatu da Diskobolo txaranga, jendeak inguruan bildurik. Naxkerrek joko du gero, Olaia Intziartek ondotik, eta Fermin Muguruzaren kontzertuaren tenorea iritsiko da azkenean, ikus-entzuleen artean hainbesteko gogoa piztu duena. Izerditan blai izanik ere, gaua argitu arte dantzatu gogo dute festibalariek.

«Historikotzat» jo dute batzuek. Beste batzuek, berriz, guztiz kontrakoa: ez dute nahikotzat jo, eta bizkarra ematea erabaki dute. Gaur amaitu da Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako osasun itunaren hirugarren fasea, etorkizuneko lerro estrategiko nagusiak eta ekintzak eztabaidatu dituena. Mahaia osatu duten 24 lantaldeen behin betiko txostenak bozkatu dituzte gaur, Bilbon, eta denak onartu dituzte. Alberto Martinez Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuarentzat, «akordio historikoa» lortu dute. Baina ez dute berdin pentsatu Sumarrek, LABek, CCOOk, UGTk, SATSEk eta SMEk: osasun mahaitik alde egitea erabaki dute. Horiek horrela, 30 eragiletik seik ez dute laugarren fasean parte hartuko; itunaren jarraipena egingo dute bertan. ELA eta ESK ere ez dira mahaiaren parte. Prozesua hasi berritan erabaki zuten ez zutela itunean parte hartuko. Aurrerantzean EAJ, PSE-EE, PP eta EH Bildu alderdiak izango dira mahaiaren parte. Koalizio abertzalea, ituna sinatu duen arren, kritiko agertu da, eta adierazi du mahaian geratuko dela «desadostasunak lantzeko». Confebask-ek ere hartuko du parte laugarren fasean, baita beste eragile batzuek ere, hala nola elkargo profesionalek eta unibertsitateek. «Akordioak badaude, baina desadostasunak ere handiak dira. Desadostasun horiek lantzeko ez da behar beste denbora egon, eta gobernuak ez du konfiantzazko espaziorik eratu horretarako» REBEKA UBERA EH Bilduko legebiltzarkidea Iazko irailean osatu zuten osasun itunerako mahaia, Eusko Jaurlaritzaren ekimenez. Osakidetza hobetzea zuen helburu, eta alderdiei, sindikatuei, elkargo profesionalei eta osasun alorreko eragileei egin zieten prozesuan parte hartzeko gonbita. Ordutik, 11 aldiz bildu dira eragileak. Ituna erdiesteko prozesuak hiru fase izan ditu. Diagnostikoa onartu zuten lehenik, eta Osakidetzaren ardatz izan beharko luketen printzipioak landu zituzten gero. Hirugarren fasean, berriz, mamira jo dute: etorkizuneko lerro estrategiko nagusiak eta ekintzak eztabaidatu dituzte. Besteak beste, osasunaren prebentzioari, zerbitzu zorroari, arreta soziosanitarioari, hizkuntza eskubideei eta lankidetza publiko-pribatuari buruzko ildoak onartu dituzte hirugarren fasean. Azken bi horiek sortu dute desadostasun gehien. Hizkuntza eskubideei buruzko ildoak hemezortzi botoren oniritzia jaso du; bost eragilek kontra bozkatu dute, eta beste hiru abstenitu egin dira. Osasun sailburuak iragarri duenez, eragileak biltzen dituen mahaiak aho batez onartu ditu 24 dokumentuetatik erdiak, eta «adostasun zabala» lortu du gainerakoetan. [articles:2143493] Gaur arte, zalantzan egon da EH Bilduk eta Sumarrek zer jarrera hartuko zuten. Lankidetza publiko-pribatuaren gaiak sortu du errezelorik handiena bi alderdi horietan. Bilera baino lehen, hala ere, Arnaldo Otegi EH Bilduko koordinatzaile nagusiak Euskadi Irratian iragarri du 11 ildo estrategikoren alde bozkatuko zutela, zortziren aurka, eta bostetan abstentziora joko zutela. Eskubideak merkatuaren esku Besteak beste, azaldu du lehen arretari buruzko ildoa babestuko zutela, «beste arlo batzuetan egin ez den ahalegina» antzeman dutelako. Ordea, ez dute babestuko lankidetza publiko-pribatuari buruzko ildoa, «oinarrizko eskubide batzuk ezin direlako merkatuaren esku utzi, ezta onura ekonomikoaren inguruan antolatu ere». Otegik nabarmendu du itunaren ondoren «negoziatzen» segituko dutela, eta nork berea defendatzeko aukera izango duela Eusko Legebiltzarrean. Rebeka Ubera EH Bilduko legebiltzarkidearen iritziz, «korrika eta presaka» itxi nahi izan dute fasea, «etxeko lanak behar bezala» egin gabe. «Akordioak badaude, baina desadostasunak ere handiak dira, adibidez pertsonal politikan, zerbitzu zorroan eta lankidetza publiko-pribatuan. Desadostasun horiek lantzeko ez da behar beste denbora egon, eta gobernuak ez du konfiantzazko espaziorik eratu horretarako». Mahaiarekiko EH Bilduk duen «konpromisoa» nabarmendu du Uberak, eta esan lanean jarraituko dutela osasun sistema publikoaren alde. Are, adierazi du EH Bilduk inolaz ere duela sinatu Jaurlaritzak «arrakasta» gisa saldu nahi duen ituna. Sumarrek, berriz, azken asteotan nabarmendu du ez zuela ituna babestuko baldin eta osasun publikoa indartzeko apustu argia egiten ez bazen. Esan eta egin. Bilera hasi baino lehen jakinarazi du ez zuela osasun ituna babestuko. Jon Hernandez legebiltzarkideak zehaztu duenez, itunak «osasungintza pribatua egotea normalizatuko» du, «baita azpikontratatzeen eredua ere». Bestelako eredu batean sinesten dute haiek: «Guk osasungintza publikoaren aldeko apustua egiten dugu; horrek soilik berma dezake ekitatea». «Guk osasungintza publikoaren aldeko apustua egiten dugu; horrek soilik berma dezake ekitatea» JON HERNANDEZ Sumarreko legebiltzarkidea Hernandezek esan du Jaurlaritza «oker» dagoela osasun pribatuaren parte hartzeari buruzko portzentajeen planteamendua egiten duenean. «Ez da portzentaje kontua: eredu kontua da», nabarmendu du. Eta zera erantsi du: «Guk osasun publikoaren aldeko apustua egiten dugu, hori baita ekitatea berma dezakeen bakarra». Sumarrek egin bezala, LABek hirugarren fasea baino lehen iragarri zuen ez zuela ituna sinatuko eta mahaia utziko zuela. Hortaz, sindikatuak eta Sumarrek ez dute parte hartu gaurko bozketan. LABentzat ere, lankidetza publiko-pribatuaren gaia izan da mahaia uzteko arrazoia. Garbiñe Aranburu LABeko koordinatzaile nagusiak atzo salatu zuenez, «Eusko Jaurlaritzak ez dio mugarik jarri nahi izan negozio pribatuari» UGTk eta SATSE erizainen sindikatuak ere lankidetza publiko-pribatua izan dute hizpide. UGTrentzat, «gainerako edukiak zeharkatzen dituen marra gorri bat» da, eta horregatik erabaki du ituna ez sinatzea. Ohar bidez adierazi duenez, azken testuak ez du betetzen hasierako helburua, osasun sistema publikoaren autosufizientzia handitzeko eta sektore pribatuarekiko mendekotasuna gutxitzeko asmoa zuena. Sindikatuak argi utzi du ez duela babestuko «sistemaren benetako beharrei erantzuten ez dien eta arlo publikoa blindatzen ez duen» itun bat. Lankidetza publiko-pribatuaren ildoarekin ados ez egoteaz gain, erizainen sindikatuak kezka agertu du langileen politikari eta zerbitzu zorroari buruzko ildoekin. Langileen politikari dagokionez, uste dute beharrezkoak direla «osasun sistemaren lidergo eta gobernantza eredua eraldatuko duten erreforma» batzuk. Horrez gain, ezinbestekotzat jo dute «nagusiki publikoa den kontzepzio batean» oinarrituta garatzen hastea zerbitzu zorroa. Bestalde, azaldu dutenez, «desadostasunak nola kudeatu diren ere bada arazo nagusia, eta horrek eragotzi egin du osasunaren aldeko itunarekin bat egitea». Egungo eredu bera CCOO sindikatuko Iñigo Garduñok argi adierazi du: «Itun honetan adostu duen osasun publikoaren eredua ez da guk defendatzen duguna». Haren iritziz, gaur egungo osasun sistema bera babestuko du itunak, eta eurek «harago» joan nahi izan dute. Gaurko iragarpenak eginda, sindikatu gehienak mahaitik kanpora geratu dira. ELA eta ESK izan ziren erabaki hori hartzen lehenengoak. Izan ere, ELAk ez zuen ezta bilera batean ere parte hartu, ez zuelako uste Jaurlaritzak «osasun politikak aldatzeko borondatea» zuenik. Gaur, sindikatuak salatu du itunak «urtebeteko galera» eragin duela «egiturazko arazoen konponbidean», eta saiakera hutsa izan dela «arazo larriak ezkutatzeko» eta «egiturazko neurrietan lanean aritu direlako itxura» emateko. Adierazi dutenez, lan egingo dute Osakidetzaren errealitatea «benetan» aldatzeko, aliantzak eraikitzeko eta mobilizazioak bultzatzeko. Hasieran mahaitik kanpo utzi zuten ESK, baina gonbita jaso zuen gero. Haiek, baina, mahaia uztea erabaki zuten prozesuaren lehenengo asteetan, «opakua eta antidemokratikoa» iritzi ziotelako. Haien ustez, mahaiak baztertu egin zituen osasun publikoa defendatzen duten hainbat gizarte eragile. Esate baterako, hasieratik mahaian parte hartzeko nahia erakutsi zuen OPA Osasun Publikoaren Aldeko Herri Plataformak, baina ez zuten gonbidatu. Horren ordez, osasun publikoaren aldeko «interes zalantzagarria duten eragileak» gonbidatu dituzte: «Confebask, adibidez». [articles:2130092] Sindikatuak kritikatu du hilabete hauek ez dutela balio izan «ezarri beharreko konponbideak plazaratzeko» baino. Haien ustez, «garaia da osasun sistema publiko, indartsu eta kalitatezko bat bermatuko duten neurriak exijitzeko Eusko Jaurlaritzari eta Osasun Sailari». Orain arte mahaian egon direnetatik, sei eragile gutxiago egongo dira laugarren fasean. Hala ere, hasierako jarrerari eutsi dio Osasun sailburuak. Baietsi du «adostasun zabala» egon dela eta mahaia «inoiz baino biziago» dagoela. Gaur hartutako erabaki guztiak bere egin ditu, eta konpromisoa hartu du «gaur bertan» lanean hasteko. «Mahaia erreferente bat izango da; sendotuta eta indartsu dagoen mahai bat da», esan du. Eta erantsi gaur ez direla «helmugara» iritsi: «Etapa berri erabakigarri bati ekin diogu, adostutako ekintzak hedatzeko, baita onkologian, kronikotasunean, gaixotasun arraroetan, osasun mentalean, lehen mailako arretan, langileen politikan eta beste arlo batzuetan aurrera egiteko ere». Bide beretik mintzatu du Jon Aiartza EAJko legebiltzarkidea. «Arrakastatzat» jo du gaur onartutakoa. «Orain abian jarriko dira itunean adostutako ildo estrategikoak, datozen urteotan ere osasun sistema publikoa hobetzen jarraitzeko». «Etapa berri erabakigarri bati ekin diogu, adostutako ekintzak hedatzeko, baita onkologian, osasun mentalean, lehen mailako arretan, langileen politikan eta beste arlo batzuetan aurrera egiteko ere» ALBERTO MARTINEZ Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburua Alderdi Popularreko Laura Garridok ere ituna txalotu du, baina kritikatu du metodologian «akatsak eta inprobisazioa» egon direla. Besteak beste, PPk ez du babestu hizkuntza eskubideen ildoa, eta abstenitu egin dira lankidetza publiko-pribatuari buruzkoan. Garridorentzat, laugarren fasea izango da garrantzitsua. Ildo bakoitzaren «jarraipen zehatza» egitea aldarrikatu du: «Ez du balio urtebete barru denak berriro elkartzeak». PSE-EEk ildo guztiak babestu ditu. Are, Ekain Ricok —sozialistek legebiltzarrean duten taldearen idazkari nagusiak— ohartarazi du eurek egindako proposamenak jaso dituztela behin betiko testuan. Hizkuntza eskubideei eta lankidetza publiko-pribatuari buruzkoak dira neurri horietako batzuk. Besteak beste, Ricoren arabera, PSE-EEk eskatu zuen euskararen C1 eskakizuna ezabatzea medikuntzako eta familiako laguntza postuetarako, eta zerbitzua baliabide publiko eta propioekin eskaintzeko lehentasuna egotea. ILDO ESTRATEGIKO BATZUK Lehen mailako arreta eta komunitateko arreta indartzea . «Funtsezko erreferentzia ardatza». Hala definitu dute lantaldeko kideek lehen mailako arreta. Iritzi diote erronka demografiko eta asistentzial berrietara «urgentziaz» egokitu behar dela, «kalitatezko arreta bat antolatzeko». Besteak beste, «pertsonengan oinarritutako gobernantza parte hartzaileko eredu bat» hedatu nahi dute, antolaketa egitura berrantolatuz. Gainera, arreta integrala eta integratua ahalbidetu nahi dute. Horretarako, proposatu dute profil profesional berriak sartzea, eta horretarako beharrezkoak diren lanpostu funtzionalak sortzea. Beharrezkotzat jo dute 24 orduko arreta «irisgarria, unibertsala eta gizatiarra» bermatzea ere. Hori lortzeko, osasun zentroetako eta etengabeko arretako guneetako taldeak «dimentsionatu» eta koordinatu behar dira. Sistemaren efizientzia hobetzea ere helburutzat jo dute. Zerbitzu zorroa. Zerbitzu zorro «irisgarria» eta «ekitatiboa» bermatu nahi dute. Horretarako, ezinbestekotzat jo dute egungo zerbitzu zorroaren diagnostiko bat egitea eta arreta protokoloak ezartzea, «sareko lana eta koordinazio soziosanitarioa errazteko». Horrez gain, lehen mailako arreta eta osasun arloko gizarte arreta indartu nahi dute. Proposatu dute osasun publikoko egiturak indartzea eta lehen mailako arretako taldeak zabaltzea. Eta teknologia berriak inplementatu nahi dituzte, osasuna sustatzeko eta gaixotasunak prebenitu eta laguntzeko. «Herritarrek, profesionalek, pazienteek eta elkargo profesionalek zerbitzu zorroarekin lotutako erabakietan duten parte hartzea indartzea» ere bada haien asmoa. Horretarako, proposatu dute erabakiak hartzeko egitura iraunkorrak eratzea, eta osasun arretaren kalitatea profesionalek eta herritarrek ebaluatzeko sistemak eratzea. Lankidetza publiko-pribatua eta hitzarmen araubidea. Osasun sistema publikoa indartzea eta modernizatzea dute helburu, «zerbitzua baliabide publiko eta propioz bidez emateari» lehentasuna emanez, «epe luzerako iraunkortasuna» bermatuz, eta lankidetza publiko-pribatua aintzat hartuz. Lankidetza hori sustatuko dute, betiere «balio erantsia» baldin badakar, eta lankidetza publiko-pribaturako egungo ehunekoa gainditzen ez duten gehieneko mugen barruan. Helburu hori lortzeko, hainbat ekintza lerro identifikatu dituzte. Besteak beste, operadore pribatuen parte hartzearekin ematen diren zerbitzuen inbentarioa egitea eta lankidetza bakoitza ebaluatzea. Horrez gain, sektore publikoan eta pribatuan prestazioen kalitate bera berma dadin nahi dute. Jaso dutenez, lantaldeak kezka agertu du «kalitateari» dagokionez: «Homogeneizatu egin behar da ingurune publikoan eta itunpekoan jasotako prestazioa». Protokolo bat sortuko dute, Osakidetzan aplikatzen diren kalitate indizeak eta adierazleak jasotzeko eta ingurune pribatuan eskatzeko. Pazienteen eta profesionalen hizkuntza eskubideak. «Bi hizkuntza ofizial ditugu, eta herritarrek eta sektore publikoan eta, ondorioz, osasun sistema publikoan lan egiten duten langileek biak erabiltzeko eskubidea dute; eta administrazioak bermatu behar du eskubide hori», jaso dute dokumentuan. Arreta erabiltzaileak aukeratutako hizkuntza ofizialean bermatzea dute helburu, eta historia klinikoa paziente bakoitzaren aukerazko hizkuntzan eskaintzea, euskara lan hizkuntza gisa normaltasun osoz erabili ahal izatea, eta ikasleen eta egoiliarren formakuntza euskaraz jasotzeko eskubidea bermatzea. Helburuok betetzeko, egitasmo bat baino gehiago proposatu dituzte. Arreta euskaraz bermatzeko, adibidez, «euskarazko zirkuitua bermatuko duten profesionalak identifikatuta» egongo dira. Eta historia klinikoa lehentasunezko hizkuntzan egon dadin protokolo bat sortuko dute.

Pare bat orduz denbora geratu da Donostiako Miramar jauregian. Eta pare bat ordu asko dira futbolaren munduan. Guztia hain azkar eta zoro doan garai honetan, tertulia atsegina izan dute euskal futbolaren lau lagunek: Jagoba Arrasatek, Mikel Labakak, Beñat San Josek eta Xabi Prietok. Aitzakia batek bildu ditu laurak: Mikel Etxarriri egindako omenaldiak. EHUko udako jardunaldien barruan, omenaldi xumea eta hunkigarria egin diote Etxarriri, urteetan euskal futbolaren alde egin duen lanagatik. Besteak beste, Realaren haztegian lan nekaezina egindakoa da, baita euskal selekzioan ere. Zubietan bere ikasle izandako lau lagunek osatu dute mahai ingurua, eta zera nabarmendu dute: pasioz bizi dutela futbola, eta Etxarrik erakutsitako hainbat kontzeptu praktikan jartzen dituztela oraindik ere. Euskara hutsean joan da tertulia, eta euskal selekzioaren gaia sarritan aipatu da. Hain zuzen, Etxarriren bidelaguna omenaldian bertan izan da: Jose Angel Iribar. Tertulia abiatu aurretik, Etxarrik berak hartu du hitza, eta aitortu du txikitatik zetorkiola entrenatzaile izateko desira. «Jokalari profesionala izatea zen nire ametsa, baina lesio goiztiar bat izan nuen, belauna txikitu egin bainuen, eta espero baino lehenago zabaldu nuen entrenatzaile izateko atea». Zortzi urterako entrenatzaile lanak irudikatzen zituen bere jolasetan. «Izeba bat jostuna genuen, eta hari kolore ezberdinetako botoiak lapurtzen nizkion. Botoi haiekin jokalariak eta jokaldiak irudikatzen nituen». Entrenatzaile tituluak ateratzen joan ahala, izen bat egiten hasi zen. «Nire helburua ez zen goi mailako entrenatzailea izatea, bizi osoa horri lotuta ematea baizik. Klub asko igaro ditut, guztietan pasioz eta maitasunez aritu naiz, eta gozatu egin dut bidean». Realeko zalea izaki, Zubietan eginiko lanaz harro mintzo da. «Ohorea izan da gazteen formakuntzan parte hartzea eta gaur egun entrenatzaile diren hainbaten maisu izatea». «Izeba bat jostuna genuen, eta hari kolore ezberdinetako botoiak lapurtzen nizkion. Botoi haiekin jokalariak eta jokaldiak irudikatzen nituen» MIKEL ETXARRI Entrenatzailea eta futbolari ohia Ez dira edonolako bidea egiten ari Etxarriren hainbat maisu. Arrasatek, esate batera, bigarren denboraldiari ekingo dio Mallorcan. «Sarritan deitzen dit telefonoz Etxarrik, astean behin bai gutxienez, eta partidei buruz hizketan aritzen gara. Jokaldi denak izaten ditu buruan». San Josek ere Eibarren aulkiari heldu beharko dio uztailetik aurrera. «Kontzeptu eta sistemen gainetik, gero eta garrantzitsuagoa da entrenatzaileak komunikatzen jakitea eta jokalarien konfiantza irabaztea, eta horretan irakasle aparta izan dugu Etxarri». Imanol Alguacilekin laguntzaile lanetan aritu ondoren, atseden hartuko du Labakak denbora batez. «Geldirik ez gara egongo, Etxarrik dioen moduan, beti baitago zerbait ikasteko». Prietok, azkenik, Zubietako gazteei lotuta jarraituko du. «Ezinezkoa izango da Etxarriren lana ontzea, baina saiatuko gara. Etxarri izan da gure Alex Ferguson». Zer ikasia eta hausnartua eman die Etxarriren lanak lau entrenatzaileei, eta badute zer eskertua. Labaka: «Batez ere, pertsona naturala eta ona da, eta hori dugu eskertzeko. Gogoan dut Realarekin Bigarren Mailara jaitsi ginela igande batez Valentzian galduta, eta hurrengo egunean Venezuelara abiatzen ginela euskal selekzioarekin. Pentsa ze une gogorrak bizitzen ari ginen, baina Etxarriren eta Iribarren maitasunari esker mina arindu egin zitzaigun». San Josek gogoan du pertsona ona dela Etxarri, baita nortasun handikoa ere. «Ikastaro batean bera nuen irakasle, eta faltak nola jaurti azaltzen hasi zen. Baloia nola kolpatu behar zen esan zigun, eta ni ez nengoen ados. Eztabaidatzen hasi ginen, eta klasean zegoen baloi bat jaurti zidan niri. Badakit gure hobe beharrez ateratzen zuela bere barruko nortasun hori». Etxekoen aldeko apustua Ez dira kasualitatez atera hainbeste entrenatzaile Zubietatik, guztiak ere Etxarriren eskuetatik igaro ondoren: Arrasate, San Jose, Jon Ansotegi, Xabi Alonso, Alguacil, Sergio Francisco, Alguacil, Imanol Agirretxe … «Etxeko gazteengan arreta berezia jarri izan du beti, eta gaur egun euskal futbolak duen osasuna parte batean berari esker da», adierazi du Prietok. Iritzi berekoa da Labaka. «Bide horretan, Realak naturalki egin duen gauza bat izan da etxekoen alde egitea aulkirako. Bazkideek ere hori nahi dute, eta gure izaera eta euskara zelaira eramatea dira gure ardura nagusiak». San Josek, bere aldetik, kanpoan egin behar izan du orain arteko bidea. «Realean jasotako balioak atzerrian zabaltzea tokatu zait, eta aitor dezaket Realaren metodologia mundu osoan zabaldua dagoela. Zubietan altxor bat da». Hori bai, Prietok gogorarazi du entrenatzaile atzerritarrak izan dituztenean ere gustura aritu izan direla. «Martin Lasarte, Eusebio Sacristan eta Philippe Montainer ditut gogoan. Aberastasun puntu bat ere eman ziguten haiek». «Lanak ziurtasuna ematen digu, eta garbi dago dohain apartak dituzten jokalariak ere ez direla ezer lanik egin gabe» MIKEL LABAKA Entrenatzailea eta futbolari ohia Globalizazio garaian Realaren haztegiak halako balioa izatea meritu handia da, Arrasateren esanetan. Dena den, Mallorcan etxean bezala sentitzen da. «Mallorcaren nagusiak amerikarrak dira, baina egia da harrobiari garrantzi berezia ematen diotela. Kirol mundua ongi ezagutzen dute, tenisetik baitatoz, eta badute euskal identitatearen berri. Sarritan erabiltzen da proiektu hitza futbolean, baina inor gutxik egiten dio jaramon. Proiektuak denbora behar du lagun, eta futbolean pazientzia gutxi dago». Batez ere, euskal entrenatzaileen sekretua lana dela dio Labakak. «Lanak ziurtasuna ematen digu, eta garbi dago dohain apartak dituzten jokalariak ere ez direla ezer lanik egin gabe. Euskal entrenatzaileak langileak eta profesionalak gara». Hots, gero eta eramanezinagoa da entrenatzaileen jarduna. Entrenamenduak dira garrantzitsuak, baina gero eta kasu gutxiago egiten zaie. Izan ere, energia beste zerbaitetan gastatzera behartuak daude. Arrasate: «Klubaren bozeramaile bihurtu gara, eta ezin gara kexatu, hori ere gure soldataren barnean sartzen baita. Halere uste dut ez goazela bide onetik, eta entrenatzaileon artean horri buruz hitz egiten dugu». Negozio eredu bilakatu da futbola. «Udako ikastaroei ohar bat bidaltzen diet, ikasgai berri bat jar dezaten. Denborak aldatzen ari dira, eta entrenatzaileon energia gero eta gutxiago bideratuta dago lan saioetara. Entrenatzaile on batek oreka behar du, eta taldea kudeatzen jakin».

Hernaniko txosna batzordeak eta Amher SOS Arrazakeria taldeak agerraldia egin dute gaur iluntzean txosnen inguruan, eta azaldu dute San Joan festetan magrebtarren kontrako zortzi eraso gutxienez gertatu direla. Eta berretsi dute migratzaileen kontrako eraso antolatuak ere izan direla. «Euskal Herria ez da oasi bat», esan dute: «Eta Hernanin gertatzen dena ezin dugu gertakari bakan gisa ulertu». Kezka agertu dute munduko beste bazter batzuetan ikusten diren joerak herrian ikusteagatik, elkartasuna adierazi diete zaurituei, eta xenofobiaren eta faxismoaren aurka antolatzeko deia egin dute. Larunbatean gertatu zen eraso horietatik lehena; gero, jakin zen San Joan gauean beste hiru eraso izan zirela, BERRIAk ere hala kontatuta, eta, hain zuzen, ohartarazi dute eraso «oso larriak eta antolatuak» izan zirela; gaur esplikatu dute gau hartan beste hiru eraso ere gertatu zirela, bost gazte magrebtarren kontra, eta astearte gauean beste bati egindako eraso baten berri ere izan dutela. Gainera, seguru daude gehiago ere izan zirela. [articles:2143763] Hernaniko Errugbi Elkarteak, Bilgune Feministak, Denak Etxera-k, Kontrakantxa gaztetxeak, Mugimendu Sozialistak, Ernaik, Askapenak, Boltaiak eta Elkartasun Taldeak osatzen dute txosna batzordea. Talde horietako dozenaka kide eta Amherreko ordezkariak ere bildu dira agerraldian, eta kezka agertu dute «jarrera, gezur eta ekintza antolatu arrazistak» zabaldu direlako azkeneko asteetan, ez jaietan bakarrik: «Festek, errealitate hori kondentsatu, eta bere gordintasunean azaldu digute». Elkartasuna adierazi diete erasoak jasan dituzten gazte magrebtarrei, eta magrebtar komunitatea jopuntuan jartzen ari dela ohartarazi. «Berriro esango dugu istiluak aitzakiatzat hartuta ezin direla jatorri magrebtarreko gazteak seinalatu, kriminalizatu eta jipoitu. Azpimarratu nahi dugu sare sozialen, komunikabideen eta Poliziaren erantzukizuna handia dela jarrera arrazistak indartzeko eta zabaltzeko garaian». Eta liskar giro hori sortzeko gezurrak, beldurra eta «segurtasunik ezari» lotutako mezuak nola baliatzen diren ere deitoratu dute: «Beldurra eta segurtasun ezaren pertzeptzioa eraiki egiten da, eta ez da errealitate osoaren isla». [articles:2143816] Esaterako, gogora ekarri dute herrian eta sareetan bortxaketa bat izan zelako berria zabaldu zela, baina egiaz ez zela halakorik gertatu: «Oso larria da bortxaketa bat asmatzea arrazismoa hauspotzeko. Bortxaketak banalizatzeko modu bat da, gainera: ez erabili emakumeon gorputza eta gure ongizatea jatorri magrebtarreko gazteak kriminalizatzeko». Bestalde, hala txosnetako nola Amherreko kideek nabarmendu dute horrelakoak ez direla Hernanin bakarrik gertatzen: «Munduko testuinguruari erreparatzen badiogu, hartutako bidea nabarmena da: faxismoaren gorakada, eskuin muturraren indartzea, militarizazioaren hauspotzea, matxismoaren normalizazioa, maskulinitate eredu atzerakoia sustatzea, pobreziaren areagotzea, migrazio politiken gogortzea eta atzerritartasun lege kriminalak babestea, besteak beste». «Ez dugu onartuko horrelako erasorik» Eraso arrazistak antolatzeko asmotan dabiltzanei mintzatu zaizkie: «Ez dugu onartuko horrelako erasorik, eta hau guztia antolatzen ari zareten taldeei argi esan nahi dizuegu aurrean izango gaituzuela. Bidea itxiko diegu faxismoari eta arrazakeriari». Herritarrei esan diete ardura pertsonal eta kolektiboak hartzeko, «eta ultraeskuinak hauspotzen dituen balio arrazistei» aurre egiteko: «Sare sozialetan, Whatsappeko taldeetan, kuadrillan, lantokian, kirol taldeetan, parrandan, familietan…». Eta jendeari eskatu diote antola dadila «xenofobiari, arrazismoari eta faxismoari» aurre egiteko. Horrez gain, astearte goizaldean Ertzaintzak erabili zuen indarra eta izan zuen jarrera ere salatu dituzte txosna batzordeko eta Amherreko kideek, hainbat herritar zauritu baitzituzten kolpeka, tartean baita egoera baretzen ahalegintzen ari ziren txosna batzordeko kideak eta herritarrak ere: «Ertzainak indarkeriaz saiatu ziren kalea hartzen eta txosnagunera hurbiltzen. Txosnagunea esparru politiko eta autogestionatua da, eta ez dugu Poliziaren presentziarik onartuko». Babesa agertu diete ertzainen kolpeen ondorioz zauritutakoei ere.

«Badirudi torturatuoi ahapeka eta erdi ezkutuan egiten zaigula aitortza. Beste biktima batzuei egindako aitortza ekitaldiak ikusten ditut, eta desberdinak dira». Ixone Fernandez 2005ean atxilotu zuen Espainiako Poliziak, eta torturatu egin zuen; behin-behineko espetxealdian lau urte eman ostean, aske geratu zen, kargurik gabe. Torturaren biktimek pairatzen duten isiltasuna salatu duenean, txaloak entzun dira Gogora-ren egoitzan. Torturaren Biktimei Babesa Emateko Nazioarteko Egunean, ekitaldia antolatu du Gogora institutuak, Bilbon duen egoitzan. Fernandezekin batera, Francisco Etxeberria lege eta auzitegi medikuntzako mediku espezialistak eta Olatz Barrenetxea psikologoak ere parte hartu dute. Besterik ere utzi du ekitaldiak: Maria Jesus San Jose Justizia eta Giza Eskubideen sailburu sozialistak, torturaren errealitatea aitortzeaz gain, «gaitzespen irmoa» adierazi du, eta «gertutasuna» azaldu torturaren biktimei: «Nirea, eta ordezkatzen dudan gobernuarena, sarri asko seguruenez faltan sumatu duzuena». Fernandezentzat prozesu luzea izan zen bere burua biktima gisa onartzea. Urte askotan torturaren inguruan egondako isiltasunak ez zuen horretan lagundu: «Torturatuok ez gara existitzen, edo gezurra esaten omen dugu. Jakina, existitzen ez dena ezin da sendatu». Salatu duenez, torturaren inguruan «sare oso bat» egon da, jarduera horri «zilegitasuna» eman diona: «Hainbat gobernuk babestu dute; epaileek, auzi medikuek eta ofizioko abokatuek beste alde batera begiratu dute, eta, gainera, tortura saritu egin da». «Niretzat, harrigarria litzateke Euskal Herrian tortura kasu baten berri izan ez duen norbait egotea» FRANCISCO ETXEBERRIA Auzi medikua Tortura kasu guztiak aintzat hartzeko eskatu du Fernandezek: adibidez, haren kasua ez dago ofizialki aitortua, 2005ean torturatu baitzuten, eta legeak 1999ra arteko urraketak baino ez ditu jasotzen. Aitortza eskaerak aurkezteko aukera berriro zabaltzeko eta epemugarik ez jartzeko eskatu du. Etxeberriak ikaslea zelarik izan zuen lehenengo aldiz torturaren errealitatearen berri: «Denok ezagutu ditugu gure inguruan torturak pairatu dituzten pertsonak. Niretzat, harrigarria litzateke Euskal Herrian tortura kasu baten berri izan ez duen norbait egotea». Gero, auzi mediku gisa, askotan egokitu zitzaion torturatuekin aritu behar izatea. Esan duenez, tortura metodoak aldatu egin dira denborarekin: «Mikel Zabalza hil ondoren, badirudi norbaitek erabaki zuela ez zuela odol orbain gehiago nahi, eta aztarnarik utzi ez baina pertsona berdin-berdin suntsitzen zuten beste bide batzuk erabiltzen hasi ziren; adibidez, poltsa izenekoa». Eusko Jaurlaritzaren aginduz ikerketa lanari ekin zionean, lekukotzak «saldoka» iritsi zitzaizkien, eta haren lan taldea «gaindituta» egon zen. Kasu lazgarriak kontatu ditu: adibidez, AEBetan bizi eta, han arazoak izango zituelakoan, jasandako torturak kontatu nahi ez zituen pertsonarena; edo urte askoan isilik egon ostean, behingoz kontatzea erabaki eta gau hartan bere buruaz beste egiten saiatu zen adinekoarena. «Tortura fisikoak ondorio psikologikoak ditu, eta tortura psikologikoak kalte fisikoa eragiten du» OLATZ BARRENETXEA Psikologoa Barrenetxearen ustez, tortura fisikoa eta psikologikoa ezin dira desberdindu: «Tortura fisikoak ondorio psikologikoak ditu, eta tortura psikologikoak kalte fisikoa eragiten du». Horregatik, nahiago du «inguru torturatzaileaz» hitz egin. Hala ere, onartu du torturatzaileek «ikasi» egin zutela, eta beste bide batzuk erabiltzen hasi zirela. «Bide horiek ez zuten kanpoko aztarnarik uzten, baina barneko zauri sakonak eragiten zituzten». San Jose sailburuak «pertsonen duintasunaren eta eskubide oinarrizkoenen aurkako erasotzat» jo du tortura, eta nabarmendu du «kasu guzti-guztiak salatu» behar direla. «Herritarrak zaintzeko eta babesteko legezko agindua zutenen botere abusuak dira torturak, eta zalantzan jartzen dute estatu demokratiko baten zilegitasuna».