Istiluak izan dira 1976ko martxoaren 3ko sarraskia oroitzeko manifestazioan. Ertzaintza oldartu egin zaie manifestariei, eta eten egin behar izan dute milaka lagun elkartu dituen protestaldia. Lau atxiloketa izan dira, eta zenbait lagun zauritu dituzte. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak adierazi duenez, desordena publikoak eragitea eta autoritatearen aurka egitea egotzi diete atxilotuei. Zazpi ertzain zauritu direla ere jakinarazi du. 🌹🔴 Etenda dago Martxoaren 3ko manifestazioa, istilu artean. Ertzaintza foam jaurtigailuak erabiltzen ari da pic.twitter.com/5UfQeuOs5Z — Arabako ALEA (@ArabakoALEA) March 3, 2024 Poliziak foam jaurtigaiak erabili ditu, azken asteetan zeresana eman dutenak: Tolosako inauterietan hiru gaztek salatu zuten horiekin aurpegian eman zietela. Hala Bediren arabera, gaur 60 urteko emakume bat jo dute ahoan jaurtigai batekin. Gedar Langile Kazetak jakitera eman duenez, Ertzaintzak debekatuta dauden gomazko pilotak ere erabili ditu manifestarien kontra. Jardun Koordinadorak berretsi du hori. Gasteizko Kontseilu Sozialistak gertatutakoaren inguruko ohar bat argitaratu du. Ertzaintzak manifestarien aurka behin baino gehiagotan kargatu duela baieztatu du, eta euren blokean zenbat zauritu izan direla erantsi. Horietako bat ospitaleratu egin dute Poliziaren furgoneta batek hanka zapaldu diolako, oharraren arabera, nahita. Jazarpena jasan dutenei elkartasuna adierazi eta atxilotuak berehala aske uzteko eskatu dute. 📸 Gasteizko sarraskian eraildako langileak oroitzeko manifestazioan, Ertzaintzak foam jaurtigaiak eta gomazko pilotak erabili ditu manifestarien kontra. pic.twitter.com/Pvw325F7Ij — Gedar.eus (@GedarLangileKZ) March 3, 2024 Aske Antolakundeak, bere aldetik, Lakuako komisaldegira gerturatzeko deia egin du, atxilotuak askatu arte hor egoteko asmoz. Elkartasuna adieraztera joandakoen aurka ere egin du, ordea, Poliziak, eta horietako bat atxilotu duela jakinarazi du Askek. Aurrez, manifestazioan Ertzaintza oldartu denean, «alde hemendik, utzi bakean!» eta «Polizia hiltzailea!» oihuak entzun dira. Istiluak amaitutakoan, sakabanatu eta Foru Plazan aurreikusita zegoen ekitaldia egin dute protesta deitu dutenek, Martxoak 3 elkarteak eta ELA, LAB, Steilas eta ESK sindikatuek. Sarraskitik 48 urte igaro diren honetan, sindikatuek eta elkarteak omenaldia egin diete Poliziak Gasteizen eraildako bost langileei eta Basauriko (Bizkaia) eta Tarragonako (Herrialde Katalanak) elkartasun mobilizazioetan hildakoei. Atzo eta gaur borrokan, etorkizun justu baterantz lelopean atera dira kalera. Erakundeak Zaramagako elizan zenbait erakunde eta alderdi politikotako ordezkariek egin dituzte lore eskaintzak. Nerea Martinez, Poliziak hildako Pedro Mari Martinez Ocioren iloba eta Martxoak 3 elkarteko kidea, pozik agertu da «abandonatuta» igaro duten denbora asko eta gero, zenbait erakundek gogoan izan dutelako martxoaren 3ko sarraskia: «Gasteizko hiriari esker, martxoaren 3ak merezi duen babesa jasotzen du orain». Hortaz gain, nabarmendu du Martxoaren 3ko memoriala martxan jarriko den itxura duela. Elkartearen izenean, prozesu horretan parte hartzeko prest agertu da, eta urteetan egindako lanaren fruitua dela esan du. Lore eskaintzak egin dituztenen artean izan dira Idoia Mendia Eusko Jaurlaritzako Lan eta Enplegu sailburua, Nerea Melgosa Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburua eta zenbait lehendakarigai: EH Bilduko Pello Otxandiano, EAJko Imanol Pradales, Elkarrekin Podemoseko Miren Gorrotxategi eta Sumarreko Alba Garcia.

Urteak daramatza J Mascis musikari beteranoak (Amherst, AEB, 1965) Dinosaur Jr. taldetik kanpoko bakarkako ibilbide sendoa osatzen. 2007an berpiztu zenetik, Mascisek Lou Barlow eta Patrick Murphy Murph-ekin osatzen duen hirukoteak gitarra sutsuetan eta erritmo oinarri pisutsuetan ardaztutako disko interesgarri ugari argitaratu ditu —Beyond (2007), I Bet on Sky (2012), Sweep it Into Space (2021), baina hori ez da oztopo izan taldeko buruarentzat bestelako proiektuetan murgiltzeko. Elastic Days (2018) bere azken-aurreko diskoa atera zuenetik sei urtera itzuli da, hain zuzen ere, What Do We Do Now bakarkako lan berriarekin. Dinosaur Jr. 1984an sortu zuten Mascisek, Barlowk eta Murphek, eta hasieran euren arteko harremana ona bazen ere —You’re Living All Over Me (1987) eta Bug (1988) AEBetako rock independentearen disko ezinbestekoak osatu zituzten hiruren artean—, pixkanaka Mascisen agintea nagusituz joan zen, eta taldekideek korrika alde egin zuten, nekatuta eta abeslariaren protagonismoarekin akituta. Barlowk Sebadoh proiektua abian jartzen zuen bitartean, Mascisek Dinosaur Jr. markari eutsi zion 1997ra arte, nahiz eta ordurako taldea bakarkako proiektua zen. Iritsi zen une bat zeinetan Mascisek berak ez zion zentzu handirik ikusi taldearen izena erabiltzeari, eta J Mascis & The Fog gisa itzuli zen More Light diskoarekin (2000). Dena dela, talde baten izenpean iritsi arren, Mascisek ia dena jotzen zuen lan hartan. Orduz geroztik, eta Dinosaur Jr. berpiztuta eta garai bateko indarra berreskuratuta itzuli bada ere, kantari eta gitarristak ez dio utzi bakarkako lanak argitaratzeari, dinosauroen tentsio elektrikoa pixka bat apaldu nahian. Kantuen indarra What Do We Do Now-k ez dakar sorpresa handirik Mascisen orain arteko ibilbidea ezagutzen duenarentzat. Hor dira kantariaren ahots nagia —indie-rockaren belaunaldi oso batentzako erreferentzia izan dena—, ohiko gitarra pasarte luzeak, eta baita melodia gogoangarriak ere. Diskoak baditu, nolanahi ere, Dinosaur Jr.-en moldeetatik aldentzen diren elementuak ere. Hala, kantu batzuk piano konponketez jantziak datoz (What Do We Do Now bera, I Can’t Find You), steel gitarra batek apaindua dago You Don’t Understand Me triste bezain ederra, eta kantu askok dute oinarri akustiko bat, nahiz eta elektrizitate eztandak han eta hemen azaltzen diren. Sorpresarik gabe, Mascisek kantuetan beraietan jarri du indarra, eta What Do We Do Now ez dago pieza nabarmenen faltan Can’t Believe We’re Here single politarekin hasi eta End is Gettin Shaky sentikorrarekin amaitzen den arte.

Ezin sinetsita. Hala amaitu du Asier Martinezek Munduko Atletismo Txapelketa. Nafarrak pista estaliko 60 metroko hesidunetako finalean aritzea zuen xede, baina finalerdietako huts bat tarteko, finaletik kanpo gelditu da. Epaileen arabera, behar baino lehenago abiatu du lasterraldia Martinezek, eta irteera baliogabetu diote. Epaileek lasterketan parte hartzen utzi diote, erabakia atzeratuta: lehenengo postuan sailkatu da, baina ez dio ezertarako balio izan. John Cabang (Filipinak) ere aritu da, baina hark ere finalerdietan esan dio agur lehiaketari. Lehenengoz aritu da Munduko Txapelketan, eta Martinezek ez bezala, pozik amaitu du. Goizean hasi da bi atleten aurreneko lehia, Euskal Herrian 11:10 zirenean. Finalerdietarako sailkatzea zeukaten jokoan, eta biek lortu dute aurrera egitea. Martinez faboritoetako bat zen finalean aritzeko, eta, aurreneko lasterraldian atzetik aurrerakoa egitea egokitu bazaio ere, 7.62ko marka lortu du; bigarren egin du bere multzoan. John Cabangek helburu apalagoak zituen. BERRIAri emandako elkarrizketa batean adierazi zuen «gozatzera» joana zela, eta gauzak ondo eginez gero «finalerdietarako sailkatzea» lor zezakeela. Azken postuan izan bada ere, lortu egin du irurarrak. 7.72ko markarekin, aurrera egin du. Euskal Herrian 20:20 zirenean abiatu dira finalerdiak, eta orduan amaitu dira bi atleten ametsak. Nafarra izan da lehiatzen lehena, eta proba hasi duenerako bazekien kaleratuta zegoela. Bazeukan epaileen erabakia aldatuko zen esperantza, eta bere lanak ondo baino hobeto egin ditu, saioa irabazita. Baina ez dio ezertarako balio izan. Espainiako Federazioak erreklamazioa egin du, baina epaileek ez dute erabakia aldatu. Cabang hirugarren multzoan lehiatu da, baina ez du finalean sartzerik izan.

Arabako Bertsolari Txapelketak azken-aurreko geltokia izan du gaur, Dulantzin, hilaren 16an egingo den finalaren aurretik. Gasteizera zuzenean joateko txartel bat eta zeharka joateko beste lau izan dira jokoan, eta horietan lehena Asier Otamendik eskuratu du. Alde handiz nagusitu da, eta merezimendu osoz irabazi du bigarren eta azken finalaurrekoa. Manex Agirrerekin batera, Principal antzokian izango da, horrenbestez. Bi finalerdietako irabazleez gain, txapelaren lehian izango dira Peru Abarrategi, Iñaki Viñaspre, Paula Amilburu eta Aroa Arrizubieta ere, sailkapen nagusiari erreparatuta. Marta Ugartek aurkeztu du saioa, eta haren atzetik igo dira sei bertsolariak oholtza gainera: Paula Amilburu, Aitor Ugarte, Xabi Igoa, Asier Otamendi, Izar Mendiguren eta Aroa Arrizubieta aritu ziren kantuan bigarren finalerdian. Kultur etxeko aretoa goraino bete dute gaur ere ikus-entzuleek; kanpoan negu beteko eguraldia egon arren, erantzun beroa eman diete bertso gosez zirenek oholtza gainekoei. Agurretan, eguraldia aipatu du batek baino gehiagok, hain zuzen. Zortziko handiarekin ekin diote saio puntuagarriari. Gaitasun handiko alaba baten gurasoen roletik abestu dute Amilburuk eta Ugartek. Sare sozialetan jazarpen handia jasaten duten kazetariak izan dira Igoa eta Otamendi. Eta, azkenik, kartzelan azken gaua duten bi presoren ahotik abestu dute Mendigurenek eta Arrizubietak. Oro har, bertsoaldi txukunak egin dituzte denek, baina estropezu bat baino gehiago egon dira, urduritasunak eraginda. Saioak beste tonu bat hartu zuen zortziko txikian, gaiek lagunduta. Asko txalotu da Otamendik eta Mendigurenek aita-alaben roletik abestutakoa. Donejakue bidea egitera zihoan alabak aitari deitu dio bila etortzeko. «Asto bat behar nuen/ karga eramateko», bota du Mendigurenek. Eta honela erantzun dio Otamendik: «Hortarako daukazu/ taxi zerbitzua». Osoena, baina, Amilburu eta Arrizubietaren artekoa izan da akaso. Igarlearen eta lanpostu hobea iragarri dio bezeroaren rolean aritu dira: «Zure errua izan zen/ nigan sinestea», aurpegiratu dio batek, eta «erdi ustela duzu /zure eminentzia» erantzun besteak. Tonu berean jarraitu du saioak hamarreko txikian ere. Rol hauek hartu dituzte bertsolariek: artelanei pintura botatzea zilegi ote den zalantza egiten dutenena, enpresa ixtear direla aurretiazko erretiroa onartu edo grebara jo nahi dutenena, eta amaren moduan medikuntza ikasi ordez antzerkia nahiago duen semearena. Rolak ongi definitu nahian aritu dira bertsolariak. Ganbarakoan, Martxoaren 8ari buruzkoak izan dira erantzun beharreko hiru puntuak. Gizonek hartu beharreko ardurez eta berdintasunean aurrera egiteko nahiez jardun dute bertsolariek. Nekazariak helduleku Hau izan da bakarka abestu behar izan duten gaia: «Zure aurreiritziak direla eta, hanka sartu duzu berriro». Hizkuntza hautua, genero rolak, lanpostuen eskala, bozak… askotariko ideiak izan dituzte bertsolariek, eta helduleku ezberdinenak topatzen saiatu dira. Otamendi izan zen, ordea, gaia aktualitatera gehien hurbildu duena, nekazarien protestez eta lehen sektorearen egoeraz jardun baitu. Honela amaitu du lehen bertsoa: «Twitterren sartu ta arinkeriz/hor ipini dut nik bela/Gaur eguneko nekazariak/ ondoegi bizi direla». Eta horrela bigarrena: «Denok laguntza behar diegu/ eman gainditzeko hainbat traba/haiek bizirik iraun ezean/denok goaz pikutara».

Zer den kirola. Lehen fase luzean halako konfiantza erakutsi eta sendo eta eraginkor aritu ondoren, Erik Jakak eta Jon Mariezkurrenak kolpe galanta hartu dute gaur Iruñeko Labrit pilotalekuan, Iñaki Artolaren eta Ander Imazen kontra 22-13 galduta. Lehenbiziko fasean hamalau partida jokatu eta 11 irabazita, faborito argi gisa atera dira gorriak, baina huts egin dute iragarpenek. Besteak beste, partida biribila jokatu baitute Artolak eta Imazek. Iragan astean txapelketatik kanpo izan zuten hanka eta erdi, baina garaipen garrantzitsua lortu zuten azkenean, eta finalerdietara faboritoen presiorik gabe iritsi izanak mesede egin die. Txapelketa honetan sarritan egin duten bezala, atzetik hasi dute neurketa, baina lana eta patxada oinarri hartuta, buelta eman diote norgehiagokari. Pilota makalago bat baliatuta, Artola eta Imazen esku egon da partidaren kontrola, eta eroso gailendu dira azkenean. Hala, ia kalean gelditutako bikotea barruraino sartu da txapelketan. Askoz egokiago eta erosoago jokatzen hasi dira Jaka eta Mariezkurrena. Atzelariak gogor astindu du pilota, eta garbi erakutsi dio bizkarra Imazi. Errebotean sartu du pilota bat nafarrak, eta aurreko koadroetan ere abilezia erakutsi: horma-biko eder batekin lortu du 3-1ekoa. Jakak aukerako pilotetan soilik arriskatu du, ez baitzuen zertan bestelakorik egin. Gorrien nagusitasuna erabatekoa zen, eta zaila zirudien lehiaren gidoia aldatzea (6-1). Hots, une batetik bestera errotik aldatu da guztia. Jakak bizpahiru opari egin ditu jarraian, eta partidan sartu ditu aurkariak. Aukera ez dute alferrik galdu urdinek. Saskitik euren pilota aterata, markagailuak adierazten zuen aldea murriztuz joan dira: 6-3, 8-4 eta 9na. Artolak min egin du bere erritmo aldaketekin, eta Imaz oso sendo aritu da. Txanponaren beste aldean, ataka estuan sartu dira Jaka eta Mariezkurrena, eta tentsioa ezin egoki kudeatuz ibili dira. Lehen atsedenaldi luzera aurretik heldu dira urdinak, 9-12. Bada, Jakak eta Mariezkurrenak euren onetik aterata jarraitu dute atsedenalditik bueltan. Ziurrenik, aurkarien pilotak eraginda. Oso adierazgarriak izan dira haien keinuak. Hanka nabarmen sartu dute behin baino gehiagotan, eta ia inoiz huts egiten ez dituzten pilotak galdu. Alarma gorri guztiak pizten ari ziren haientzat, eta horixe bera baliatu du Artolak behetik gora egiteko. Jokoan asko sartu da, ezker airez bizi ibili du pilota, eta errematean ere aski tanto politak lortu ditu. Alegiarra eta Imaz zortzi tanto gehiagorekin heldu dira bigarren atsedenaldira: 10 eta 18. Bueltan, bestelako jarrera batekin kantxaratu dira Jaka eta Mariezkurrena. Kale edo bale, neurketaren norabidea aldatzen saiatu dira, baina guztiz egun okerra izan dute aurrean. Zorteak ere ez die asko lagundu. Ligaxka soilik hiru partidakoa izaki, ahalik eta emaitza onena lortu nahi izan dute azkenean, tanto bakoitzak urrea balio baitezake, baina helburu hori ere ez dute lortu. Artolak eta Imazek aise irabazi diete. Aspekoen lehia, Gasteizen Aspeko bi bikoteren txanda izango da bihar, Gasteizko Ogeta pilotalekuan. Hain zuzen, aurrez aurre ariko dira Altuna III.a-Martija eta Peio Etxeberria-Zabaleta bikoteak (17:00, ETB1). Partida irekia espero da, eta baliteke gakoa Zabaletak izatea. Ligaxkan ez du bere mailarik onena eman, baina sasoia berreskuratzen badu, min handia egin dezake Ogetako kantxa azkarrean.

Aginte makila hartu berritan, Joseba Asiron Iruñeko alkateak aurreratu zuen aurrekontuak onartzea izango zela bere lehentasuna. Noticias de Navarra egunkariak aurreratu du udal gobernuko hiru alderdiek eta PSNk akordioa lortu dutela. Negoziazioan azken zertzeladak falta dira, eta alderdiek eurek oraindik ez dute akordioaren berri eman. Enrique Maiak aurreko bi urteetan aurrekontuak luzatuz aurrera egin eta gero, udal gobernu berriak gehiengo nahikoa du kontuak aurrera ateratzeko. Otsailaren 16an, lehen bilera egin zuten udal gobernu berria babestu duten lau alderdietako ordezkariek. Negoziazioek bi aste inguru iraun dute. Sozialistek hainbat zuzenketa txertatu dituzte, eta ia lau milioi euro gehiagoko ekarpenak egin dituzte. Diru sail gehienak auzoetako plana finantzeko izango dira. Gainera, akordioan jasota daude beste hainbat proiektu, hala nola tokiko merkataritza sustatzeko neurriak, Buztintxuri auzoan liburutegi bat ezartzea, Pio XII.aren etorbideko korridorea eta Erorien Monumentuaren inguruko proiektua. Alderdiek konpromisoa dute kontsentsua behar dela eraikinarekin zer egin erabakitzeko, eta herritarren partaidetza funtsezkoa izango dela. Iruñeko Udalak otsailaren 16an ezagutarazi zuen aurten 262,5 milioi euro izango dituela. Inbertsiorako, 25 milioi euro izango ditu, baina maiatzetik aurrera beste hogei milioi euro izatea espero du, udalaren lur sail batzuk salduz lortuko den diruari eta iazko soberakinei esker.

Musikari buruzkoa irudi lezake hasieran erakusketak. «Hein batean bada», zehaztu du komisario Xabier Erkiziak, baina errematea eman ziztuan: «Bada musikari buruzkoa, baina ez soilik, eta ez hainbertze». Uholdeak izeneko programaren bosgarren ediziorako ondutako lanaz ari da: bat bitan. Oharrak, zirriborroak, partiturak eta beste hainbat belarrirako idazkerak. «Eta ez dago soinurik aretoan, ezpada, izatekotan, bisitariaren buru barrenean. Egin baitezake ahalegina lerro artean eta partitura artean irakurtzeko». Hain zuzen, musikaren idazkerari eman dio garrantzia Erkiziak lanean: partituraz josi du erakusketa, eta partitura bat osatu horiekin guztiekin. Tafallako kulturgunean (Nafarroa) jarri du ikusgai. Askotariko diziplinetan aritzen diren artisten piezak daude jasota bilduman. Iruñean eginiko aurkezpenean Erkiziak behin eta berriz izendatu gisara, «partiturak» dira denak. Edonola ere, erakusketaren izenak berak garbi iradokitzen du pentagrametatik aparteko elementu grafiko ugari ere bildu dituztela lanean, «a priori musika lengoaiaren parte ez direnak», esplikatu du komisarioak. Eta, hala, badira paperean eskuz idatzitako kodizeak, badira inprimatutako partiturak, baina baita poemak, marrazki figuratiboak, argazki serieak eta collage koloretsuak ere. Erakusketan ez ezik, liburuxka batean ere bildu dituzte artelanak –Franziska-k diseinatu du–. Uholdeak programak artista garaikideekin egiten du lan normalean. Aldi honetan, berriz, parte hartu dute gaur egungo sortzaileek, baina baita XII. mendekoek ere, esaterako. Artxiboko obrei eta, zenbait kasutan, originalen erreprodukzioei esker, Erdi Arotik orain arteko piezak jaso dituzte erakusketan; hala nola Pablo Sarasaterenak, Emiliana Zubeldiarenak eta Emilio Arrietarenak. Neurri batean, ordena kronologikoan aurkeztu dituzte piezak, baina ez beti; «hausturak» ere eragin dituzte denboraren lerroan, Erkiziak esplikatu duenez. Dena dela, komisarioak iritzi dio hain atzera begiratu eta hain «bide luzea» bistaratzeak ematen duela aukera, hain justu, ikusteko musika idazteko saiakerak nola aldatu diren. «Nola artista bakoitzak asmatu duen hizkera bat musika adierazteko». «Asko interesatzen zitzaidan konpositore batek buruan duen hori idazteko egiten duen ariketa». XABIER ERKIZIA Soinu ikerlaria Zehazki idazkerari erreparatu izana ez zen bestela bezala gertatu, Erkiziak oroitu duenez. «Asko interesatzen zitzaidan konpositore batek buruan duen hori idazteko egiten duen ariketa». Salto horretan gerta daitekeena esplikatzeko, François J. Bonnet konpositorearen idazki bat kabitu dute erakusketan —baita liburuxkan ere—. Honela dio: «Musikaren promesa da, prestaketa edo gogorapena. (…) Musikak, promesa bezala, beti huts egiten du musika bihurtzen». Erkiziaren interpretazioaren arabera, bada «burutik partiturara» galtzen den zerbait, «lengoaiak ezin baitu guztiz bildu buruan den musikaren konplexutasuna». Collage baten musika Musikariak ez diren artisten lanetan arakatu, eta musika aurkitzea; hori da Erkiziaren lanaren gakoetako bat, finean. Izan ere, zer doinu du, adibidez, Mikel Cabrerizoren Arkatzezko marrazkia exaktor paper gainean (2020) artelanak? Maddi Barberren nor+_gorria.pdf. idazkiak? Asier Gogortzaren Trans (urdina) collageak? Ba al da horiek aditzerik? «Elkarrizketa interesgarri asko izan ditut artistekin, besteak beste, batzuetan haiek ez zutelako imajinatu ere egiten lanak partiturak izan zitezkeenik», kontatu du Erkiziak, irakurketa isil horietan ere musikaltasuna dagoela sinetsita. Iñigo Astizen Euri hotsa olerkia da erakusketan jasotakoetako bat. Ahots goran irakurri du Erkiziak, musika agerian uzteko: «akaso besterik gabe/ euri hotsa bildu eta/ ezer aztoratu gabe utzi/ elkarren azalen aipamena/ enfasi sasoi hauetan/ zarata handirik gabe/ itzaltzen diren beste/ gauza guztien bakean». Uholdeak programa Uharteko Arte Garaikideko Zentroak antolatzen du, zenbait erakunderen laguntzarekin: hala nola Jorge Oteiza Fundazio Museoa eta Nafarroako Errege Artxibo Nagusia. Erakusketa martxoaren 24ra bitarte izanen da Tafallan; apirilean, Altsasura joango da, eta Agoizko kultur etxera maiatzean.

«Gure bizitzaren gaineko kontrola galdu egin dugu. Baserri lana zer den ez dakiten eta baserri bat inoiz zapaldu ez duten agintari eta teknikarien esku gaude». Haserre mintzo da Mikel. Gero eta legezko betebehar eta baldintza gehiago ezartzen dizkietela dio, eta errentagarritasuna, berriz, gero eta urriagoa dela. Behi haztegi bat dauka Gipuzkoako Goierrin. Azkenengo urteetan lau abelburutik bat galdu duela dio. Lehenik, haietako batzuk haragitarako sakrifikatu zituen, esnetarako errentagarriak ez zirelako; iaz, beste batzuk hil zitzaizkion, entzefalopatia espongiformeak jota. Dioenez, behin baino gehiagotan pentsatu du baserria uztea eta fabrika batean hastea, baina «eutsi» nahi dio. Kezka handi bat du, ordea: familian erreleboa hartuko ote dioten. 12 urteko semea du alboan; esku batekin aitari heltzen dio eta, bestearekin, zintzarri bati. Lehen sektoreak etorkizuna duela sinesten du Mikelek, horregatik parte hartu du ostiral honetan egindako mobilizazioan, beste 500etik gora nekazari eta abeltzainekin batera. Gaurkoa Gipuzkoan egiten duten bigarren protesta izan da. «Ofiziala», otsailaren 12an egindakoaren aldean, ENBA eta EHNE nekazaritza sindikatuek eta Gipuzkoako Baso Elkarteak antolatu dutelako, eta sektoreko 38 taldek bat egin dutelako. Goizean goiz abiatu dira 300 bat traktore, kamioi txiki, garabi eta auto Donostiarantz, lurralde osotik eta helmuga jakin batekin: Gipuzkoako Batzar Nagusiak, Miramonen. Han, beste horrenbeste lagun zituzten zain. Zintzarri, turuta eta bozina soinuen artean hartu dituzte. Aurretik, traktoreak hiriburuko erdigunetik pasatu dira, lurraldea zeharkatu ondoren. Soslai propioa Lehen zutabekoek, Goierrikoek eta Tolosaldekoek, Legorretako tren geltokian jarria zuten topalekua. N-1 errepidetik Tolosara joan dira, eta handik Urnieta eta Hernanitik barrena sartu dira Donostian. Bigarren zutabekoak Oriotik atera dira, Urbil merkataritza gunetik igaro, eta Kontxatik sartu dira. Eta hirugarren zutabekoak Oiartzualdetik abiatu eta Garberan geldialdia egin ondoren iritsi dira Donostiara. Une oro Ertzaintzak lagunduta egin dute bidea, eta, leku jakin batzuetan auto ilara txiki batzuk sortu badituzte ere, ez da arazorik izan. Ibilgailu ia denetan ikurrinak eraman dituzte, eta pankartak, nork bere aldarrikapenekin. Gipuzkoako Batzar Nagusietara iritsi da baserritarren traktore martxa. Berrehun bat lagun zeuzkaten zain. Ordezkari politikoei zortzi orriko aldarrikapen zerrenda bat emango diete. Azpimarratu dutenez, eskaera horiek lurraldeko arazo zehatzekin dute lotura. @berria pic.twitter.com/aJV7EkGSVd — Jokin Sagarzazu (@jsagarzazu) March 1, 2024 Soslai propioa erakutsi nahi izan dute mobilizazioarekin. Beste lurralde batzuetako protestekin alderatuta, «agenda eta egutegi propioa» dutela nabarmendu dute. «[Espainiako] Estatukoetan euskal baserritarron egunerokoarekin eta beharrekin zer ikusirik ez duten gauza gehiegi nahastu dira», adierazi du Miramongo elkarretaratzean Mikel Arteaga abeltzain eta Enbako presidente ohiak. Azaldu du bat egiten dutela Europa osoan zabaldu den mugimenduaren aldarrikapen askorekin, baina Europako Batasuneko Nekazaritza Politika Bateratuak eta salerosketa libreko hitzarmenek dakartzaten «arazoetatik harago» joan beharra dagoela. «Gure lurraldetik, baserritarren egunerokoa hobetzeko neurriak martxan jar ditzakegu, eta horretan sakondu behar dugu». 10.888 Gipuzkoako ustiategiak. Eustaten azken nekazaritza erroldaren arabera (2020), Gipuzkoan 10.888 ustiategi zeuden: 5.972 abeltzaintzakoak, eta 4.916 nekazaritzakoak. Duela hamar urte baino 3.529 gutxiago (-%24,8). Guztira 57.852 abelburu zeuden: gehienak, behiak (%61) eta ardiak (%22). Horrez gain, nekazaritzarako 4.483 hektarea zeuden: %48 fruitu arbolentzat, eta %36 barazkientzat. Lehengoak %82 handitu dira hamar urtean —sagarrondoak, bereziki—, eta bigarrengoak %37 murriztu. Nagusiki gizonak dira ustiategi horien arduradunak. Lautik batean (%25,9) emakumeak daude buruan, duela hamar urte baino %5 gutxiago. Baserritarren batez besteko adina 57 urte eta erdikoa da. Hamarretik seik 40 eta 65 urte artean dituzte; %30ek, 65tik gora; eta %10ek, 40tik behera. Portzentaje horiek ez dira ia aldatu hamar urtean. Antzera mintzatu da EHNE sindikatuko Garikoitz Nazabal, eta «bertako erakundeei» zuzendu zaie. «Bada garaia askotan aldarrikatu eta eskatu dugun errespetua eta errekonozimendua praktikara eramateko». Helburu horrekin, 64 eskaera zehatz jasotzen dituen agiri bat adostu dute, eta Gipuzkoako Batzar Nagusietako presidente Xabier Ezeizabarrena jeltzalearen eta gainerako taldeetako ordezkarien esku utzi dute. «Batzuk agintean daude, eta besteak, berriz, oposizioan, udaletan, foru aldundian, batzar nagusietan, Eusko Legebiltzarrean edo Eusko Jaurlaritzan. Denen ardura da lehen sektorearen jarduera sustatzea eta erraztea», azaldu dute agiriaren sinatzaileek. Askotariko eskaerak jaso dituzte: zerga sistemari dagozkionak, elikagaien prezioekin zerikusia dutenak, ingurumen alorrekoak, basogintzakoak, azokei buruzkoak… Helburu argi batekin: egiten duten lana aitortzea eta babestea. «Lehen sektorea lehenetsi behar da». Erakundeei ez ezik, herritar guztientzako mezua ere izan dute. «Beren konpromiso aktiboa eskatzen diegu, egunerokoan, gure lurraldean ekoizten diren elikagai eta lehengaien alde egin dezaten». Eskaera nagusiak Gobernantza sistema iraunkorra ezartzea instituzioen eta eragileen artean. Prozedurak arintzeko eta gutxitzeko lantalde bat sortzea bi hilabeteko epean. Minden aplikazioa kanoi edo ureztatze mahuken bidez bermatzea, Nekazaritza Politika Bateratuak dioena indargabetzeko. Landa Jabetzaren Estatutua tramitatzea, herritarrek ez dezaten mendia oker erabili. Xingola marroiari aurre egiteko laguntzak berriro martxan jartzea, atzerako eraginez. Ekoizpena eraldatzen duten baserrientzako baldintzak malgutzea. Krisi egoerei aurre egiteko prozedurak eta funtsak aurretik zehaztea. Herri mendietako azpiegiturak eta garbiketak gauzatzeko aurrekontua onartzea. Energia berriztagarriak balio handiko eta malda arineko nekazaritzarako lurretan ez jartzea. Uraren kanona ezabatzea ur hornidura publikoa bermatua ez duten baserrietan. PFEZ pertsona fisikoen gaineko zergan egun behin-behinean salbuetsita dauden gastuak betiko izatea. Zerbitzu ekosistemikoen araudi fiskala sustatzea. Basogintzan aldundiak bere eskumenak defendatzea, udal batzuen jokabideari aurre eginez. Basurdeen eta orkatzen gainpopulazioari aurre egiteko ehizaren garrantzia aitortzea eta baliabideak jartzea. Eskulanaren kalkulua egokitzea lehen sektoreko produktuen prezioak jasotzen dituen Behatokia txostenean.

Gipuzkoako nekazariek lehenengo sektorea lehenesteko aldarria eraman dute Batzar Nagusietara. 38 erakunde, eragile eta enpresak bat egin dute protestarekin, eta traktoreak eta lanerako ibilgailuak hartuta, Donostiako kaleak zeharkatu dituzte, Batzar Nagusietan euren aldarrikapenak aurkeztu aurretik.

Beste behin. Espainiako Kopako finala jokatzeko sailkatu da Athletic, azken hamasei urteetan seigarren aldiz. Gol baten errentarekin iritsi dira bilbotarrak finalerdietako itzulerako partidara, eta berehala areagotu dute aldea. Williams anaiek gol bana egin dute lehen zatian, eta haien erritmoan egin dute dantzan Athleticek eta San Mamesek. Guruzetak hirugarren bat egin du, eta 3-0 amaitu da partida. Orru egin du lehoiak, eta beste urratsa besterik ez zaio falta orain, azkena: atzaparkada egitea. Sevillan izan beharko du horrek, datorren ekainaren 6an. Zain dauka Mallorca. Harmailak zuri gorriz tindatu dira egun handirako. Ez da gutxiagorako. Berrogei urte beteko dira Athleticek Espainiako Kopa azkenekoz irabazi zuenetik, eta finalerdiak irabazita, klubak gertu dauka lorpena errepikatzeko aukera. Zaleek ez dute huts egin, eta egun handian sua piztu da San Mamesen. Sua taldeari egindako harreran, sua harmailetan, baita soropilean ere. Atletico Madrid gogotsu zelairatu da, eta hegaletatik egindako erdiraketekin ahalegindu da min egiten. Horietako bizpahiru errematatu ere egin dituzte aurreneko hamar minutuetan, eta lan egitea egokitu zaio atezainari. Athletic ilunago aritu da lehen minutu horietan, baina lehen aukeran gola egin du, zaleen zoramenerako. Nico Williamsek bakarkako jokaldia egin du ezker hegaletik, eta honen erdiraketa boleaz bidali du Iñaki anaiak sareetara. Golarekin zapuztu dute zuri-gorriek madrildarren erauntsia. Bi golen errenta garrantzitsua zen Athleticentzat, eta albiste kaxkarra bisitarientzat. Nahi baino lehenago aldatu behar izan du partidako plana Simeonek, eta aurrera egitera behartuta ikusi du bere burua, atzelarien eta atezainaren tartean metro ugari utzita. Defentsako lana ondo egitea eta kontraerasoan hutsune horiek baliatzea. Hori zen Athleticen plana, eta gertu izan du bigarren gola ordu erdia bete gabe zegoenean. Williams anaien arteko jokaldi bera, baina kontrako erara. Iñaki izan da buruz buruko jokaldia egin duena, baina erremate gurutzatua kanpora joan zaio Nicori. Ordu laurden beranduago, ordea, ez du barkatu. Berriro ere jokaldi bera: Iñaki Williamsen korrikaldia hegaletik, eta anaiaren erdiraketa sareetara bidali zuen Nicok. Lehen golak min egin die bisitariei, eta zer esanik ez bigarrenak. Simeoneren taldea aspalditik dago ohituta arerioari baloia ematen, eta haien akatsak zigortzean oinarritzen zuten jokoa. Aurten, zertxobait aldatu du jokamoldea, baina iparrorratza falta izan zaie horretarako, Antoine Griezmann, eta iparra galduta aritu da Madrilgo aldea. Festa, goitik beherakoa Bigarren zatiak norabide bera izan du. Madrildarrak aurrera egitera behartuta zeuden, baina bila eta bila aritu arren, ez dute zirrikiturik aurkitu. Partida itzela egin dute Athleticen atzeko lerroko jokalariek, baina bereziki nabarmendu dira Dani Vivian eta Aitor Paredes; Itzal egin diete Atletico Madrileko aurrelariei. Bisitariek aurrera egiten zutenean zuloa uzten zuten atzealdean, eta jokaldi horietako bat zigortu du Athleticek hirugarrena egiteko. Guruzeta izan da golegilea, Oblaken aldaratze bat baliatuta. Ordurako piztuta zegoen festa San Mamesen, baina orduantxe ikusi dute euren burua finalean zale eszeptikoenek ere. Emaitza horrekin lasaitu egin da Athletic, eta aukera gehiago izan ditu Atletico Madrilek. Hala ere ez du atea zulatu. Agirrezabalak meritu handiko geldiketak egin ditu, eta hutsean utzi du atea. San Mamesek ere lana eskertu nahi izan dio, eta txalo zaparrada jaso du. Dena ondo bidean, errenteriarra izango da Sevillan ariko den atezaina, eta konfiantzaz beteko du horrek.