Argitu da 23. Korrikako lekukoak 11 egunez gorde duen mezua. Garazi Arrula idazlea izan da egilea, Txalaparta argitaletxeko editore tafallarra. Joaldunen eta txalapartarien doinu artean igo da Baionako Askatasunaren plazako oholtzara. Milaka lagun elkartu dira han, aurtengo Korrika jendetsuaren erakusle. Garazi Arrula idazleak eta Txalapartqko editoreak idatzi du aurtengo Korrikaren mezua. Hauxe da 23. Korrikaren amaiera. @berria pic.twitter.com/g8etfryTDJ — Irati Urdalleta (@UrdalletaIrati) March 24, 2024 Arrularen mezuak azpimarratu du «Korrika dela herri bat gose: euskaraz harro bizitzeko gosea»; eta herri horrek ez duela euskararekiko «kontingentzia planik» nahi; baizik eta «egiazko trantsizioa». Halaber, mezuak esaten duenez, «desira transmisiorako bide behinena» izanagatik, ez da ahaztu behar «hizkuntzaren auzia politikoa dela; eta urgentziazkoa». Euskararen komunitatea zabaltzeko gura ere aipatu du mezuaren egileak: «Mundu oso bat kabitzen baita euskaran. Garenak eta izango direnak, etorri direnak eta etortzen ari direnak, dagoeneko bagarenak/badirenak». Euskal Herriko hainbat eragilek egin dituzte azken kilometroak. Lekukoa hauek eraman dute: Gure Esku, Etxerat, Sare eta Bakebidea, Errigora eta Agerraldia, alderdi politikoak, sindikatuak, UEMA eta Udalbiltza, Hekimen, hezkuntza eragileak, Azterketak euskaraz kolektiboa, Kontseilua eta Euskal Konfederazioa eta AEK. AEK-ren amaierako mezua Goizean goizetik hasi dira animazioak. Korrikalariek azken kilometroak egin dituzten bitartean, dantza jauziak eman dituzte Patxi eta Konpainiak Santizpiritu auzoko Gambetta plazan. 13:30ean hasita, «jai handia» egingo dute. Egunean zehar, hiru gune nagusi dira Baionan barna: Merkatuko plazan, San Andres plazan eta Patxa plazan izanen dira kontzertu nagusiak. Horrez gain, haurren xokoa eta EHLG Euskal Herriko Laborantza Ganberak prestatutako zikiroa ere badira dira Xaho plazan —Korrikaren webgunean eros daitezke sarrerak—. Azkenik, karrikako animazio andana ere izanen da, eta jateko eta edateko eskaintza zabala izanen da. Eraso sexista, arrazista eta homofoboen kontrako protokoloa ere plantan ezarri dute, erasorik gabeko gune bat sortzeko xedez. Prebentzio lana ziurtatuko du protokoloak, eta, erasorik gertatuko balitz, horiei erantzutea. Martxoaren 14tik 24ra, 2.700 kilometro, ehunka herri, milaka euskaltzale eta milioika taupada euskararen alde. Euskal Herria alderik alde zeharkatu du 23. Korrikak.

Korrika da herri bat gose iraun baino, haginka. Herri anbiziotsu bat ez baita husten agiritan. “Mintzairaren seta guk dugu, erromantiko porrokatuok, pikuan bizi garenok, zozook”. Halaxe zioen, ironiaz, zozo egoskor batek. Hegazti harrapari guztiek ehizatzen dute zozoa, gautarrek nahiz egunekoek. Ez omen du primaderan kantatzen, eta gure lurretan urriago dira pinu eta eukalipto birlandaketetan, tokiko baso autoktonoetan baino. Arrainak ura, eta euskarak ekosistema osoa. Hizkuntzaren dimentsio guztiak izan ditzan hiztunak, gizartearen arlo oro busti beharko du hizkuntz-politikak: basoak, soroak, plazak, lantegiak, pantailak, iruditeria. Egunerokoa hartu behar du biziko bada, Beskoitzen, Eguesibarren zein Bizkarsoro orotan. Baina hemen gara, zozoan elean. Ez altxor, ez oroitarri, ez toponimia. Euskarak hegemonia hartzeaz ari gara. Ez agur bat, ez txapa bat paparrean, ez lur zatitu bat. Ez da fenomeno meteorologiko bat, ez gastronomia huts, ez borondate libreko kontsumogai. Ez da brilli-brillizko bilgarria, ez trukerako txanpona. Ez da beste, ez besteena. Eta batez ere, batez ere, ez da diskriminazio iturri, ez inposizio. Bedi gutxiago konpetentzia, eta gehiago konpromiso, norabide, zeharlerro, harrobi-de. “Gutarik bakoitzak anitz hizkuntza ukan ditzake; euskarak gu baizik ez gaitu”. Halaxe zioen beste zozoren batek. Nor izatearen aitortza, horixe dugu euskara: ez gehiago, ez bestelako, ez gutxiago. Oxala, hizkuntza bat balitz, eta fini. Bestela esanda, ez dugu hazkunde lasterreko espezieen industria laborerik nahi, tokian tokiko basoak nahi ditugu, hangok eta hemengok babes hartzeko et bere egiteko, non zozoak izanen duen non kukutu, ibaiak nora isuri, onddoak zeri heldu, eguzkiak zer urtu. Kontingentzia planik ez: egiazko trantsizioa nahi dugu. Eta izanen bada, kolektiboa, antolatua eta lotsagabea izan beharko du. Elkar zainduz, bidea bizigarri eginez. Afektuaz ere ari baikara, afektatzeaz. Konplexurik gabe. Erabakitasunez bezala ahizpatasun haizez. Tinko eta fermuki, ados, baina amultsu, narras, hauskor ere bai. Gorputzetik pasako baita, halabeharrez. Desira bada transmisiorako bide behinena, ez dugu ahazteko hizkuntzaren auzia politikoa dela. Eta urgentziazkoa. Desira historia batean hasten da. Gurea egunero idazten, kontatzen, egiten gabiltza, gero bat gaurdanik sortzen, euskarari bere lekua munduan eta geroan finkatzen. Mundu oso bat kabitzen baita euskaran. Noranahiko, euskaraz gara. Udaberrian ere kantatuko dugu zozook. Bizi gareino kantatuko dugu; bizi deino, herri honek euskara dantzatuko du. Esna dadila piztia, zeren kea usaindu duelako izanen da, eta guk badakigu sua egiten. Biba korrika, harro herria! [articles:2122753]

Ipar Euskal Herriak markatu du iparra. Esnatu gara Zuberoan, bazkaldu dugu Nafarroa Beherean eta lokartu gara Nafarroan. Saltoka jarri da Iruñeko Udaletxe plaza. Erriberako lur idorrak ez zuen egarririk. Egin dugu topa Arabako Errioxan. Kasik ito gara Gasteizen. Marea biziek hartu dute Bizkaiko kosta. Eta olatuak jarraitu du Gipuzkoan barrena Baionaraino; tsunamia bi horietan. Baina hau guztia zertarako? Kulturaren soka tenkatu ohi dute instituzioek, eta sokatira horretan erre izan zaizkigu oin azpiak, zartatu eskuak. Instituzioek, eta horien politikek, balio dezakete edo beharko lukete kulturaren —eta, beraz, euskararen— hari muturrak harilkatzeko eta estropu sendoa sortzeko. Estropua korapilorik gabeko soka da. Hariak elkarrekin dantzan, trentzatuz, osatzen dena, eta haustea ia ezinezkoa den eraztuna da. Balio du kontrako korronteei eusteko, atzera begira aurrera egiteko. Top kontrakorronteei, eta arraun. Top oldarraldiei, eta arraun. Euskal kulturak eskertuko luke instituzioen babes handiagoa, Korrikaren kilometroak erosteaz harago. Lekukoa harrotasunez zeruratzeko, egunerokoan euskara zeharkakotasunez landu behar da, maitasun hitz ederretatik ekintzara pasatu. Euskara ukitu ezin den ondasun higiezin baten moduan tratatu baino, urratu egin behar da, erabili; eta horretarako bideak erraztu behar dituzte boterea dutenek, erabilarazi, iristen ez zaionari heltzeko bideak zabaldu. Iritsarazi. Baina etxea ezin da teilatutik hasi. Eta ez du balio soilik atarian «kaixo» esateak, askotan zerbitzu publikoetan gertatzen den moduan. Euskaraz artatzen diguten medikuak nahi ditugu, tramiteak euskaraz egin nahi ditugu, baita azterketak ere. Orain arte, euskal herritarrek erakutsi dute badutela nahikoa indar herri gogotik pareta zurrunak hausteko, edota zirrikituetan bidea egiteko. Honela hasi ziren lehen ikastolak, gau eskolak… herritik, eta herriarentzat. Eta muga ikusezinek —eta uste baino ukigarriagoek— jarraitzen duten bitartean, segitu beharko dugu Korrika —eta antzerako egitasmoak, antzekorik bada— antolatzen. Euskarak eta euskal kulturak behar baitu herri gogoa piztea, euskararen su txikia sute izateko. Beraz, izan piromano. Eta hamaika eguneko lasterketa honek balio du muga ikusezin baina zurrunak malgutzeko, zapaltzaileak zaizkigun estatuei bat garela adierazteko. Herri hau plurala dela, eta aniztasuna kolorea dela. Lekua duela etorkinak, adinekoak, trabestiak, haurrak, gurpil aulkian doanak, gaztetxeroak, euskara ikasleak, feministak, queerrak… eta lekua ez ezik, gure bideak ere sarri gurutzatzen direla. Eta zeharkatzen gaituen zapalkuntza komun bat dugula: euskalduntasuna. Baina zapaldu bezainbeste puzten gaitu, horrek egiten baikaitu herri, euskaldun. Eta Korrikak balio du nork bere bidetik baino norbere bideak elkarrekin zabaltzeko eta urratu beharrekoetan bidelagun izateko. Alegia, nola baxoa hala brebeta egin behar ez dutenek ere Ipar Euskal Herriko lagunek euskaraz egiteko eskatzeko. Balio du herri gogo hori pizteko. Balio du euskaran ez ezik euskal kulturan ere alfabetatzen duen AEKri laguntzeko, publikoa duina izan arte alternatibak eraikitzeko. Balio du Euskal Herria idealean bizitzeko, lekukotik atzera, baina baita aurrera ere. Elkartasuna, zaintza, bizipoza eta indarra ikusten baita furgonetako kideen zein prentsa taldekoon artean ere. Funtsean, Korrikaren ibilbideak nola, hala jostea Euskal Herria, euskal gizartea, komunitateak eta komunikabideak. Segi sua pizten.

Euskal selekzioak ofizialtasunaren bidean neurtu ditu indarrak Uruguairen aurka San Mamesen, eta partida ofizial bat balitz bezala lehiatu dira bi selekzioak. Besteak beste, ohiko lagunarteko batetik gutxi izan baitu neurketak. Hasieratik erritmo bizia, intentsitatea, gogortasuna eta kalitatea nagusitu dira, eta bi taldeetako bat bera ere ez da arratsalde pasa zelairatu. Zelaian ez ezik, aulkian ere ika-mika bizian ibili dira bi selekzioetako hautatzaileak: Jagoba Arrasate eta Marcelo Bielsa. Serio demonio hartu dute konpromisoa, eta erakutsi dute irabaztea zutela helburu. Halere, berdinketarekin konformatu behar izan dute. Lehen zatian euskal selekzioak agindu du, eta azken jokaldian biribildu ditu lanak, Alvaro Djaloren gol bati esker. Bigarren zatiaren hasieran, hori bai, banakoa lortu du Uruguaik, Matias Vecinoren eskutik, eta ez da gol gehiagorik izan. Ikusgarri lehiatu dute bi selekzioek, eta etxekoek erarik onenean aldarrikatu dute ofizialtasuna, goi mailan lehiatuz. Harmailetan ere giro aparta nagusitu da, 34.500 zale bildu baitira San Mamesen. Deialdia osatzeko arazoak izan arren, talde duina zelairatu du hasieratik Arrasatek, eta jokalariek ez diote hutsik egin. Bi taldeek intentsitatea eta presioa izan dituzte ardatz, eta arazoak eduki dituzte baloia jokatuta ateratzeko. Lehen hogei minutuak ikusteko aski politak izan dira, baina apenas izan den gol aukerarik. Euskal selekzioak eman du lehen abisu garbia, 24.ean. Alex Solak gola sartu du, baina epaileak bertan behera utzi dio, jokoz kanpokoagatik. Arrazoi zuen. Minutuek aurrera egin ahala, nagusitzen hasi dira euskaldunak, eta ezinari ostikoka aurre egin diote uruguaitarrek. Joko itsusi samarra erakutsi dute une batzuetan. Euskal selekzioaren presioa gainditu ezinik ibili dira. Jokoan ezin zuenez, geldikako jokaldietan min egitea izan du xede Bielsaren selekzioak, eta gola ere sartu du partidako lehen ordu erdia bete denean. Kornerra atera, baloia bigarren zutoinera orraztu eta hantxe azaldu da Uruguaiko jokalari bat, baloia sareetara bidaltzeko. Ordea, epaileak txistua jo du, ustez jokoz kanpo zegoelako. Bazirudien husna hartuko zutela aldageletarako bidea bi taldeek, baina lanaren fruituak 45. minutuan jaso ditu etxeko taldeak. Gorosabalen erdiraketa baliatuta, jokaldi aparta osatu du Djalok, eta ez du barkatu ate aurrean. Aurkezpen gutun bikaina plazaratu du bizkaitarrak, hura izan baita partidako jokalari onena. Aulkietan, gorabeherak Bigarren zatiari begira, bost aldaketa egin ditu Arrasatek hamaikakoan, baina haiek partidari neurria hartzeko betarik ere ez dute izan, hamalau segundo bete direnean banakoa sartu baitute uruguaitarrek. Erdiraketa bat urruntzen ez du asmatu Aritz Elustondok, eta aldaratzean berdinketaren gola sartu du Matias Vecinok. Kolpe handia izan da euskal selekzioarentzat, eta urduri aritu dira jokalariak hurrengo minutuetan. Joera aldatu zaio lehiari, gero eta erosoago sentitu baita Bielsaren taldea. Moncayolak izan du aukera on bat beste arean, baina soilik salbuespena izan da. Zelaiko ezina gutxi ez, eta aulkian ere gorabeherak izan dituzte Arrasatek eta Bielsak. Aldaketekin ezadostasunen bat izan dute nonbait, eta haserre bizian ipini da Uruguaiko hautatzailea. Kontuak bere onera etorri direnean, hobera egin dute etxekoek, baina bigarren gola sartzerik ez dute izan. Uruguaik gertuago izan du bigarrena, zutoinera bidali baitu burukada bat partida amaieran, baina azkenean banakoarekin amaitu da lehia. Kasik lau urteren ondoren, duintasunez lehiatu da euskal selekzioa, baina garbi hitz egin du Aritz Elustondok amaieran. «Gozamen hutsa da partida hau jokatzea, eta bide egokian goaz, baina maizago aritu nahiko genuke».

Egunak emanak, iruditan 23. Korrikaren hamargarren egunak utzitako irudietako batzuk, bilduma honetan. [galleries:horizontal:33] 20:09, Añorgan ere euskaraz Aldapa amaituta, Añorgara heldu da Korrika. Lekukoa eskuan, bertsoa bota dute Gipuzkoako Bertsozale Elkarteko Unai Gaztelumendik eta Asier Aspirozek: «Anima zaitezte / tropelera tira, / jendearen arnas hotsak / antzematen dira, / hasieran gera eta / bukaeran gira, / Añorgatikan goaz / Baiona Tippira». Auzoan kilometro batzuk egin ostean, Antiguara itzuliko dira. Eta zain izango dituzte Erdialdea, Gros, Parte Zaharra, Egia, Intxaurrondo, Bidebieta eta Altza. 22:00ak aldera Donostiatik aterako dira, eta Pasai Antxora abiatu. Pasai San Pedro eta Lezo zeharkatzen amaituko dute eguna. Azken eguna izango du bihar Korrikak. Gauerdian Oiartzunetik igaro ostean, Nafarroara egingo du berriro salto; Lesakara eta Berara, hain zuzen. Eta, gero, Lapurdin sartuko da: Sara, Senpere, Ahetze, Arbona, Biarritz eta Angelu zeharkatuko ditu. BERRIAk, hain justu, Angelun egingo du, laugarren eta azken kilometroa: 2741.ean hartuko du lekukoa. 09:00ak pasata Baionan sartuko da, eta bertan egingo ditu azken kilometroak. Eguerdi aldera iritsiko da lekukoa helmugara, eta bertan irakurriko dute hamaika egunez eta hamar gauez eskuz esku igaro den mezua. 19:56, Korrikan kontu kontari EHUko langileak, Basque Culinary Center, Gara eta Naiz… Naiz-eko Garazi txalotu dute furgonetatik: hamar egun daramatza Korrikak eragindako algarak eta negarrak kontatzen. Ibaetako jai batzordearen eta ogasuneko langileen txanda izan da gero. Aldapan gora doaz orain. Baina: «Euskarak ez du aldaparik!». Zuzenekoa ikusten ari diren herritar guztiak agurtu dituzte. «Hainbeste ordu zuzenekoa ikusten egon ostean, orain zuek ari zarete korrika egiten». 19:34, Erdialdetik Antiguara Kontxako pasealekua igarota, Antigua auzora iritsi dira korrikalariak. Jendetza dute zain bertan. Jakintza ikastolako lagunek hartu dute lekukoa. Milaka pertsona daudenez, pankarta atzean geratu da. «Ekarri pankarta aurreko aldera!». 19:20, osasun langileak Korrikan Donostialdeko ESIko langileek lekukoa hartu dute, eta osasun mentaleko sareko kideei pasa. Osasun mentalaren garrantzia asmatu dute: «Zein garrantzitsua den hitz egitea, eta zein garrantzitsua den gure hizkuntza hitz egitea». Amara Berritik, Amara auzora. Donosti Berri elkarteak hartu du auzoko lekukoa. «Eskerrik asko auzoan euskara sustatzeagatik, kultura sustatzeagatik». Euskotrenen eta Euskal Trenbide Sareko kideen txanda izan da gero. 19:14, Amara Berrin barna Martuteneko hainbat lagunek Korrikan jarraitzen dute, baita Loiolakoek ere. Amara Berrikoak ari dira batzen orain, eta auzoa gurutzatzen ari dira. Gero eta jende gehiago dago; ez da Korrikaren amaiera ikusten. Furgonetan, neska bat zeinu hizkuntzan ari da. Irriak, oihuak, saltoak… Belaunaldi anitzek bete dituzte kaleak: «Batzuk Korrika bat bizi izan dute, beste batzuek bi, besteek gehiago… baina guztiok batera». Kaleak hartzeko deia egin dute furgonetatik: «Kaleak gureak dira; kaleak euskararenak dira, hartuko dugu espazioa gaur». 19:01, etenik gabe Erribertxo kultur elkarteak, Amara Berri auzo elkarteari. Amara Berri auzo elkarteak, Ikasbide Kultur Elkarteari. Ikasbide Kultur Elkarteak, Bultzada Txuri Urdinari. Bultzada Txuri Urdinak, Real Sociedad Fundazioari. Korrikak ez du etenik. Herritarrak Amara Berri auzoko kale osoak hartzen ari dira. Real Sociedad Fundazioak Euskal Gorrak elkarteari emango dio lekukoa. Prest daude. 18:44, auzoz auzo Martutenetik Loiolara. Hontza elkarteak hartu du lekukoa. «Hontza elkartea libre» dio bandera laranja handi batek. Hontza elkarteak La Salle ikastetxeari pasa dio lekukoa 2521.kilometroan, eta isilik egin dute korrika. Musika kendu dute, eta esataria isildu da. Ikastetxeko lagunek eskatu dute hala egiteko. Uliazpi fundazioari eman diote lekukoa. «Bagaoz auzoz auzo, gelditu gabe, Donostia osoa gurutzatu arte». 18:17, Donostiara iritsi da Maule. Donibane Garazi. Iruñea. Gasteiz. Bilbo. Eta, orain, Donostia. Korrikaren hamargarren egunean, iritsi da lekukoa azken aurreko hiriburura. 2573. kilometroan heldu dira Martutene auzora eta Xabi Garmendiak hartu du lekukoa. Berak lotu ditu auzoko kilometro guztiak. Auzoz auzo ibiliko da orain Korrika, 22:00ak arte. 219 kilometro helmugara ailegatzeko. 17:39, Hernanira itzuli da Asteartean igaro zen Korrika Hernanitik, eta mila kilometro baino gehiago egin ostean, bertara bueltatu da. Herritarrek gogotsu hartu dute berriro Korrika: 25 kilometro egingo dituzte bertan. Astigarragara joango da gero, eta 18:00etan helduko da Donostiara. 2492. kilometroan, Amher elkarteak hartu du lekukoa, Euskara antirrazista lelodun pankarta erakutsiz. «Haiek mugak ikusten dituzten tokian, guk zubiak ikusten ditugulako; mugarik gabeko Euskal Herri bat nahi dugulako: Euskal Herri euskalduna, antirrazista eta feminista». 16:36, zoro zoragarriak BERRIAn 2463 kilometroaren azken zatian Amagoia Mujika BERRIAko zuzendariak eta Mikel Elkoroberezibar BERRIAko kazetariak hartu dute lekukoa. Furgonetan doazen Irati Urdalleta eta Oli Artola berriemaile bereziek bertsoa bota diote Elkoroberezibarri, urtebetetze eguna baitu. Esatariak, berriz, BERRIAren lana eskertu du; bereziki, Urdalletarena eta Artolarena: «Eskerrik asko BERRIAri urteko 365 egunetan egiten duen lanarengatik, eta, batez ere, Iratiri eta Oliri, egiten ari diren lanarengatik». Martin Ugalde parkera sartu dira, eta lekuko aldaketa egin dute bertan. Badoa Korrika Urnietara. Pixkanaka-pixkanaka, lekukoa seigarren hiriburura iristen ari da. Amagoia Mujika BERRIAko zuzendariak eta Mikel Elkoroberezibar BERRIAko kazetariak lekukoa hartu dute Andoainen. JON URBE / FOKU 16:11, Andoainen harro, herri eta irri Tolosaldeatik Buruntzaldeara; Andoainen sartu da Korrika. Aske maitte, aske bizi abestiaren erritmora, herria zeharkatzen ari dira. Lasalleko langileak, Hurria Sahara, Kotoi elkartea, Martin Ugaldeko parkeko langileak, Andoaingo mintzalagunak… Lekukoa eskuz esku doa, eta irriz irri. «Andoainen ere, euskararen alde, baina euskaraz ere bai». Herriko mugimendu feministaren txanda ere izan da. «Mugimendu feministaren eskutik joan behar dugu euskara sustatzeko». BERRIAko langileak prest daude: 2463 kilometroan hartuko dute lekukoa, Martin Ugalde kultur parkearen bueltan. 15:32, Villabona-Amasa Palestinarekin Korrika osoan zehar, ugariak ari dira izaten Palestinaren aldeko elkartasun aldarriak. 2454. kilometroan, besteak beste, Villabona-Amasako Iratzar tabernako Oierrek eta Danelek hartu dute lekukoa, Palestinako bandera beste eskuan zutela. Ibilbide osoan zehar, Palestinaren aldeko hamaika bandera eraman dituzte tropelean, baita Israeli boikota lelodun pankartak ere. Gogotsu dabiltza Villabonan korrikalariak. «Lasai-lasai, ez daukagu presarik», oihukatu dute furgonetatik. Xuharrek lekukoa hartu duen momentuan, txalo zaparrada jaso du. Otsailaren 12an, Ertzaintzak larri zauritu zuen Xuhar Tolosan. Ordutik, Xuhar Herri Plataformak protestak eta agerraldiak egin ditu, gertatutakoa eta Ertzaintzaren jarrera salatzeko. 14:51, Anoetan, 344 kilometro mezua irakurtzeko Tolosa atzean utzi du Korrikak, baina ez Tolosaldea. Anoetara iritsi da orain, eta zain ditu Irura, Villabona-Amasa, Zizurkil eta Aduna. «Pankartan emakumeak falta zaizkigu!», dio etengabe esatariak. Anoetako talogileek, Anitz dantza taldeak, Onintza abesbatzak, Ametsa pilota elkarteak, Irura Moretuz talde feministak… Esku ugarik eramango dute lekukoa. Eta, horrela, helmugatik gero eta hurbilago egongo da. «Gero eta gutxiago falta da lekukoa irekitzeko, nork idatzi ote du mezua?». Izan ere, 24 ordu baino gutxiago falta dira lekukoak gordeta duen mezua irakurtzeko. Hain zuzen, 344 kilometro falta dira amaierara ailegatzeko. Irudi ederrak utzi ditu Korrikak eguerdian Tolosan. Samaniego herri ikastetxeak lekukoa eramanez ospatu du 50. urteurrena. Nikotinak, Juantxo Arakamak eta Ayveek sortutako abestiak dioen moduan, «euskara bilakatuz mintzaira ozena, harro azaltzen dugu publiko izena». Orixe ikastetxearekin batera hartu dute lekukoa, hark ere laster ospatuko baitu urteurrena. 14:14, eguerdi on Tolosa! Iritsi da Korrika Tolosara. «Eguerdi on Tolosa!». Jendetza dago kale bazterretan Korrikaren zain. Tolosako asanblada feministak eta pentsiodunek Korrika feminista aldarrikatu dute: «Ika, ika, ika, Korrika feminista!». Besteak beste, Inmakulada ikastetxeak eta Laskorain ikastolak hartu dute lekukoa. Ikastolak Seaskako ikasleak omendu ditu, Azterketak euskaraz! lelodun pankarta zabalduz. Tolosatik Ibarrara igaro da korrika. Eta Xutik musika taldearen Azterketak euskaraz abestiaren doinupean egin dituzte kilometroak. Laster Tolosan sartuko dira berriro. 13:44, Tolosan sartzear Tolosara bidean, AEK-ko irakasleen lana gogorarazi dute, baita osasun langileena ere. Hain justu, Tolosaldeako ESIko langileek hartu dute lekukoa, eta furgonetatik haien garrantzia azpimarratu dute: «Guztion eskubideak bermatuko dituen osasun zerbitzu bat nahi dugu, herri handi zein txikietan; eskerrik asko osasun langileei, egunez egun artatzen gaituzuelako». Esataria, gainera, Korrikan parte hartzen ari diren lagunak zaintzen ari da: «Pankartan zoaztenak, ondo al zabiltzate? Lekukoa daramazuenak, ondo? Pisu asko edo gutxi? Sasoian etorri zaigu jendea!». 13:16, ongietorri beroa Alegian Goiz osoa Goierrin zehar ibili ostean, Tolosaldean sartu da Korrika. Ikaztegieta zeharkatu, eta Alegian sartu berri da. Ongi etorri beroa egin diote herritarrek. Alegiko gaztetxeak, Txintxarri elkarteak, Intxurre elkarteak eta Sutarri dantza taldeak eskuz esku pasa dute lekukoa. Esatariak Sutarri dantza taldea zoriondu du, 25 urte bete baititu aurten. Joaldunak ere batu dira euskararen alde. «Ikusi atzetik datorren jendetza, herri osoa batu da!». Amezketako udalak ere Alegian hartu du lekukoa. Izan ere, esatariak argi utzi du: «Korrika Amezketatik ez bada igarotzen, amezketarrak datoz Korrikara». Azken aurreko eguna Korrikak azken aurreko eguna du gaur: bihar burutuko ditu egin beharreko kilometro guztiak. Bizkaian hasi bada ere, segituan egin du Gipuzkoa aldera eta, aldi berean, Baiona aldera. Gipuzkoa hego mendebaldetik ipar ekialdera zeharkatuko du. Goizaldean, Arrasaten izan da 03:30ak aldera, eta seiak baino lehenxeago Goierrin sartu da Korrika. Larunbata izanda ere, goierritarrek goiz esnatu behar izan dute, bertako herri gehienak zeharkatu ditu eta. Eguerdian Tolosa aldera egingo du lekukoak, bertan izango dira 14:00ean. Ondoren, Andoaina helduko da 16:00ean eta BERRIAk bere kilometroa izango du Martin Ugalde kultur parkearen bueltan. Gero Donostira egingo du, eta auzoz auzo ibiliko da 18:00etatik 22:00ak arte.

«Demokrazia garaian gertatu den estatu krimenik handiena». Hala definitu dute Pasaiako segadan hildakoen familiek 1983ko martxoaren 22an gertatutakoa. Bezperan Rosa Jimenoren deia jaso zuten Pedro Mari Isartek, Jose Mari Izurak, Dioni Aizpuruk, Rafael Delasek eta Joseba Merinok. Komando Autonomo Antikapitalistetako (KAA) kideak ziren. Jimenok hitzordua eman zien, Pasaiako badian 22:00etan. Deia jaso zutenek ez zekiten Rosa Espainiako Poliziaren eskuetan zegoela; ez zekiten gogor torturatu zutela, eta haiei deitzera behartu zutela. KAAko kideak itsasoz iritsi ziren Pasaiara. Han zen Jimeno, baina baita polizia mordo bat ere —polizia batek 2004an auzitegietan onartu zuenez, ehundik gora—. Tiroz hartu zituzten, eta han bertan hil zituzten Isart, Izura, Aizpuru eta Delas. Guztira, 113 bala zulo topatu zituzten lauren gorpuetan. Merino bizirik atera zen, eta Jimenok eta biek kontatuta dakite familiek gertatutakoaren egia. Aitortzeko eskatzen duten egia. Berrogei urte bete ziren ostiralean gertakari hartatik, eta gaur, hainbat ekitaldi egin dituzte Azpeitian. Goizean Esklabak Zentro Sozialistan hitzaldia eman du Merinok, eta bazkaria eta ekitaldia ere egin dituzte. Arratsaldean, hildakoen senitartekoek eta Egiari Zor fundazioak elkarrekin egin dute ekitaldia Azoka plazan, hura bete jenderen babesarekin. Han izan dira, besteak beste, Azpeitiko alkate Nagore Alkorta, Julen Arzuaga EH Bilduko legebiltzarkidea eta Enrique Villareal El Drogas Barricada taldeko abeslaria eta Bahia de Pasaia kantuaren sortzailea. Paco Etxeberria auzi medikuaren txosten bat ere badago, Merinok eta Jimenok kontatutako bertsioari eusten diona. Baina, ate eta zirrikitu guztiak baliatu arren, auzitegietan ez du biderik egin kasuak. Duela urtebete izan zen azken saioa, Donostiako Lurralde Auzitegian poliziak identifikatzeko egindako auzi saioak. Hutsalak izan ziren. «Auzitegietako egia inpunitatea da», salatu du ekitaldian Pasaian hildako Aizpururen anaia Pello Aizpuruk. Pilar Garaialde Egiari Zor fundazioko kideak, gainera, gogora ekarri du Pasaiako segadan gertatutakoaren egia ez ezik beste hainbat egia ere onartzeko daudela, eta nabarmendu du sekretu ofizialen babeserako legea indargabetu behar dela egia horiek jakiteko. Salatu du lege horrek agerian uzten duela egungo demokraziaren «kalitate eskasa», eta demokrazian «egia agindu etiko gisa» hartu behar dela azpimarratu. Auzitegietatik aparte ere, erakundeek ez dituzte biktima gisa onartu lau hildakoak. Azpeitiko Udala da salbuespen bakarra, biktimek beraiek esana dutenez. Hain justu, errekonozimendua eskatu dute ekitaldian. «Non daude hemengo instituzioak, giza eskubideen urraketak babesten eta argitzen lagundu behar zigutenak?», esan du Pasaian hildako Isarten arreba Arantxa Isartek. «Biktima guztiak berdinak direla diote. Ea ba egia den, eta trataera berdina izaten dugun». Minduta agertu dira, Jaurlaritzarekin bereziki. Aizpuru: «Arartekoa, Gogora, Giza Eskubideen Batzordea, Biktimen Saila; inork ez al digu lagundu behar hau dena argitzen?». Beste aitortza Handia da bide ofizialean hartu duten mina, baina, era berean, badute xamurtasuna non topatu. Gaur astebete Pasaian izan ziren, eta han jakin zuten herritar bat egunero joaten dela segada gertatu zen tokira, han dagoen oroitarria garbitzera. Oso eskertuta agertu dira. Bestetik, aipamen berezia egin diote Barricada taldeari, Bahia de Pasaia abestia sortu eta zabaltzeagatik. «Gertatutakoa jakiteko eta ez ahazteko ezinbestekoa izan da». Abesti hura ez ezik, beste bi ere kantatuz erantzun diete esker hitzei Drogasek eta haren taldekideek. Ez da ekitaldiko kultur adierazpen bakarra izan: Felipe Murillok Jose Luis Otamendiren Egiarekin zer poema irakurri du, Amaia Arana eta Maite Bereziartua biolinean eta pianoan lagun zituela. Egiaren beharraz hitz egiten du, nola herri honetan baden jendea «egia estalien zuloen artetik osorik ikusi ezin den herri bati begira».

Tiroketa bat gertatu da gaur iluntzean Moskuren aldirietako antzoki batean, eta, Errusiako hedabideen arabera, gutxienez 40 lagun hil eta dozenaka zauritu dituzte; tartean, adingabeak. Kaleratutako informazioek diotenez, armatuta zihoazen hiru erasotzaile gutxienez tiro egiten hasi dira kontzertu bat hasi aurretik, eta lehergai batzuk ere zartarazi dituzte. Errusiako Segurtasun Zerbitzu Federalak adierazi du «beharrezko neurriak» hartu dituela, eta gertakaria «eraso terrorista» gisa ari direla ikertzen. Erasotzaileen bila ari dira. Ukrainako Gobernuak nabarmendu du ez duela loturarik erasoarekin. Sare sozialetan kaleratutako bideoetan ikus daiteke kontzertura joandakoak nola ahalegintzen diren antzokitik alde egiten, tiro hotsak entzuten diren bitartean. Lehergaiak lehertzearen ondorioz su hartu du antzokiko sabaiak, eta suhiltzaileak hori itzaltzeko ahaleginean aritu dira. Azkenean, erori egin da. Lekukoen hitzak jasoz Errusiako hedabideek argitaratu dutenez, armatuta zihoazen gizon horiek kalean hasi dira tiroka, antzokiaren kanpoaldean, eta barruan jarraitu dute erasoarekin. Sare sozialetako bideo eta argazkietan gorpuak ikus daitezke bai barruan baita kanpoan ere. Antzokia hutsarazi dute, eta, erasoa pairatu dutenek azpimarratu dute «kaotikoa» izan dela hori. Haien esanetan, antzokiko zaindariek taser pistolak eta borrak zituzten. Errusiako Gobernuak «krimen izugarritzat» jo du gertatutakoa, eta nazioarteari eskatu dio gaitzetsi dezala. John Kirby AEBen Segurtasun Nazionalerako Kontseiluko bozeramaileak hedabideei adierazi die ez dagoela zantzurik esateko Ukraina edo herritar ukrainarrak daudela erasoaren atzean. Gaineratu du Moskun eta Errusian badaudela Vladimir Putin presidentearen kontrakoak, baina ezin dela baieztatu erasoak «arrazoi politikoengatik» izan direnik. Mikhailo Podoliakek, Volodimir Zelenski Ukrainako presidentearen aholkulariak, X sare sozialean idatzitako mezu batean nabarmendu du Ukrainak ez duela «inolako» zerikusirik. «Ukrainak ez du sekula molde terrorista erabili. Ukrainak bi urte baino gehiago daramatza Errusiaren kontra borrokan, eta gerra hau gudu zelaian soilik erabakiko da». AEBek Errusian duten enbaxadak atzo ohartarazi zuen, ohar baten bidez, «muturreko taldeak» prestatzen ari zirela Moskun jende asko biltzen dituzten ekitaldiei eraso egiteko, eta informazio hori zuela. Mendebaldeko herrialdeetako beste enbaxada batzuek ere antzeko mezuak plazaratu dituzte azken egunetan, baina Putinek horien kontra egin du, eta adierazi Errusiako gizartea «desoratzeko eta kikiltzeko saiakera bat» zirela. Gaurko erasoa gertatu ondoren, Kremlinek bertan behera utzi ditu asteburuan Moskun egitekoak ziren elkarretaratze eta ekitaldi handiak, eta aireportuetako kontrolak indartu ditu.

Korrika bada lekukoa eramatea edo haren atzetik lasterka egitea. Baina Korrika bada jaiki orduko zuzeneko emankizuna piztea, bideoak ikustea, egunkariko erreportajeak irenstea, lanera iristean pena hartzea irratia itzali behar izateagatik edo telebistari itsatsita orduak pasatzea. Korrikaren berri luze eta zabal emateko, ezinbestekoa da prentsa taldea. Halere, abisu bat: Korrikan ikusten dena konta daiteke, baina Korrika barrutik bizitzean sentitzen dena kontatzea zailagoa da. Saiakera bat da kazetariena. Lanteno (Araba). 07:30. Ring-ring. Jo du iratzargailuak Garabilla landetxeko gelan. Esnatu, dutxatu eta gosaria. 08:00etarako jarrita zegoen ordua, baina bi kazetari bakarrik daude oraindik prest. Banaka-banaka iritsi dira beste hiru kazetari. Gosaldu, tertulia pixka bat. Uste baino gehiago luzatu zaie azkenean, eta irrati esatari bat ez da iritsiko Korrikara. Bi konplize ditu. Zuzenekoa jarri dute telefonoan, eta hasi dira oihuka: «Hemen ere euskararen alde». Irrati esataria zuzenean sartu da; Korrikan egongo balitz bezala, baina landetxeko sukaldean dagoela. Bukatu eta irten da bost kazetariko taldea. Gainerakoak Korrikan daude dagoeneko, edo atzetik etorriko dira. Autoan daude, kazetariek mugitzeko dituzten hiru auto horietako batean. Musika, barreak, baina baita lana ere. Gelditu gabe. «Zuzenekoa dugu», dio batek. «Bai, bai, bi minutuan badugu denbora egiteko». Eta bai. 09:00etarako Urduñan daude. Korrika iritsi aurretik, bakoitza berera dago: bideoak grabatzen, elkarrizketak egiten… Baina iritsi da Korrika. Korrika eta presaka grabatu, eta berriro autora, hobe baita Korrikaren aurretik joatea atzetik baino. Laster iritsi dira Amurriora. Hura izango da hurrengo geralekua. Ia beti bezala, edozein bazterretan utzi dute autoa. Udaltzaingoa gerturatu zaie, eta txaleko horiak soinean eta Korrikaren pegatinak autoan itsatsita ikustean, hala esan die: «Utzi hor autoa, Polizia jartzen duen leku horretan». Kasu egin diote. Furgonetara 11:00. Iritsi zaio boskoteari banatzeko garaia; bi kazetari Korrikaren furgonetara igoko dira. Bertan dago Amaia Gartzia, Korrikaren prentsa arduraduna. Hark azaldu duenez, 11 pertsonak osatzen dute prentsa taldea; BERRIAko, AEK-ko eta Hamaika Telebistako bina kidek; eta Argia-ko, Naiz-eko, Euskal Irratietako, Arrosa Sareko kazetari banak; eta zuzenekoaz arduratzen den errealizatzaile batek. Antolaketa nolakoa den azaldu du Gartziak: «Hedabide bakoitzak bere eskariak ditu, jarraitu nahi dituen gauzak. Hiru autotan ibiltzen gara, eta goizetan eta gauetan antolatzen dugu bakoitzaren jarduna. Horren arabera mugitzen gara». Halere, kaos antolatu bat da prentsa taldekoa: «Egia da oso zaila dela eta egunean bertan ibiltzen garela Telegrametik bakoitzaren eskaerak kudeatzen. Batzuetan deskoordinazioa egoten da, baina, azkenean, lortzen dugu gure helburua betetzea». «Hedabide bakoitzak bere eskariak ditu. Hiru autotan ibiltzen gara, eta goizetan eta gauetan antolatzen gara». AMAIA GARTZIA Korrikaren prentsa arduraduna. Elkarrizketa bukatuta ere, furgonetan jarraitzen dute kazetariek. Bederatzigarren eguna da, eta ja etxean bezala daude: lurrean eserita, trasteak bazter batean utzita… Olatz Salvadorren Basan abestia jartzeko eskatu du kazetari batek, eta ipini dute. Lanean jarraitzen du prentsa taldeak: argazkiak, bideoak, apunteak… Baina furgonetan eseri eta ematen du pentsatzeko denbora ere: kazetari gisa Korrika barrutik bizitzea zer-nolako zortea den, nola furgonetan dauden kazetariak ahotik irribarrea kendu ezinda dauden. Hotzikarak, oilo ipurdia. Iritsi dira Laudiora, eta, pentsatzeari utzita, ekiteko unea da, kazetari lana albo batera uztea ere tokatzen baita batzuetan: jendetzaren artean, bidea ireki behar zaio Korrikari, eta aurreratzen direnei eskatu pankartaren atzera joan daitezela. Laudio, Arakaldo, Arrankudiaga, Ugao eta Zeberio. Telegram taldea sutan: «Zer nahi duzue bazkaltzeko? Eskatuko dizuegu guk». 14:30. Zeberion jaitsi dira azken kazetariak. Bazkaltzeko garaia da. Bazkaritan, barreak, anekdotak… Eta galderak: «Ondo al zaude?». Edo: «Zer moduz goiza?». Zaintza. Horixe da prentsa taldearen ezaugarri behinenetako bat. Eta elkar goxatzea, laguntzea, babestea. 15:30. Berriro martxan da prentsa taldea, kafea hartzeko astirik gabe. Bost lagun berriro autoan, eta motxila, ordenagailu eta mikrofono artean hankak altxatuta joan beharra dago denak kabituko badira. Korrika harrapatzeko asmoz doaz, baina haren atzeko auto pilaketetan geratuta daude. Lasai, txaleko horiak badu boterea: atera dituzte txalekoak leihotik, eta aurreratu dituzte autoak. Tentuz, noski. Eta bidean, bazterretan dagoen jendearen babes pila: txaloak, oihuak, agurrak. Iritsi dira Igorrera. Korrika pasatzerako badute ordu erdi inguru. Lanak aurreratzea erabaki dute. Erretiratuen elkarte batera sartu dira, eta musean ari diren gizonen eta ile apaindegian dauden emakumeen artean hasi dira idazten eta editatzen. Baina konturatzerako iritsi da Korrika. Furgonetan dauden beste kideei autoan ahaztu zaizkien motxilak eman dizkiete, grabatu, trasteak jaso eta berriro autora. Korrika Lemoan zegoela aurreratu dute, eta lau kazetari iritsi dira Durangora. 18:00. Urduritasuna. Itxita dago AEK-ko euskaltegia, eta bertan egin behar dute lan. Pare bat dei. 18:15. Heldu da euskaltegia irekiko dien emakumea. Hartu dute gela bat, eta hasi dira hurrengo eguneko egunkariko kronikak idazten, bideoak editatzen… 20:00. Kronika hau bukatzear dago. Argazkiak jarri, Internetera igo, eta kito. Eta, orain, zer? Trago bat, afaria eta ohera. Durangoko Ibaialde ikastola izango dute gaur lo leku.

Hiru urte zeramatzan Gernikak Espainiako Kopako finalerdietarako sailkatzen, baina, laugarrenean, ezin izan du. Avenidak final-laurdenetan kaleratu du, eta lehen partidan esan behar izan dio agur lehiaketari. Bazituen garaipenean sinesteko arrazoiak. Izan ere, ligako talde handi guztiei irabazi die aurten Malosten; besteak beste, Avenidari. Baina kanpoko jaurtiketan izandako egun txarrak eta Arica Carterren (24 puntu eta 4 asistentzia) eta Alexis Princen jarioak (22 puntu eta 8 errebote) kondenatu egin ditu bizkaitarrak. Gernikak ondo hasi du neurketa. Defentsako lanerako bosteko aproposa kantxaratu du Lucas Fernandez prestatzaileak. Itziar Ariztimuño lider zutela, lan ona egin dute atzean gernikarrek, eta Avenidari kosta egin zaio neurketan sartzen. Baina Salamancako taldeak Arica Carter izan du iparrorratz, eta hark nahi zuen erritmoa ezarri du lehen laurdenaren bigarren erdian. Hala ere, defentsak nagusitu dira bi aldeetan. Trabatuta zegoen lehen laurdena, eta aldea puntu gutxikoa zen. Baina, laurden horretako azken bi jokaldietan, abantaila hartu dute espainiarrek. Hiruko bat sartu du Andrea Vilarok, eta kontraeraso bat egin Sika Konek, baloia ostu ondoren. 10-18 amaitu da lehen laurdena. Bigarrenean, azeleragailua zapaldu du Avenidak. Presio ona egin du kantxa osoan, eta gernikarren erasoa atzeratzea lortu. Erritmo bizian jokatzea gustatzen zaio Gernikari, baina, presioarekin, Avenidak ondo aurre egin dio gernikarren indarguneari. Gainera, Gernikakoek kanpoko jaurtiketa erosoak huts egin dituzte, eta Avenidaren jokalari garrantzitsuak agertu dira. Carterren erritmoak, Alexis Princen saskiratzeek eta Koneren saski azpiko lanak abantaila nabarmena eman diote Avenidari (31-17). Hutsartea eskatuta, Fernandez zonakako defentsarekin ahalegindu da Avenidaren jarioa mozten, baina horrela ere ez du lortu. Princek berean jarraitu du, huts egin gabe —11 puntu sartu ditu zati bakoitzean—. Ariztimuño berriro kantxaratuta aldatu du partidaren norabidea Fernandezek. Atzean sendotasuna erakutsi, eta erritmoa bizitu du bilbotarrak. Gainera, barruko jokalariak pase egokiekin hornitu ditu erasoan, eta blokeo zuzena jokatuz, lauzpabost metroko jaurtiketekin min egitea lortu du Gernikak. Avenidaren hutsegite batzuk ere iritsi dira. Erasoko falta bat eta kirolez aurkako beste bat baliatu ditu talde bizkaitarrak pixkanaka-pixkanaka hurbiltzeko. 33-25 iritsi dira atsedenaldira. Prince eta Carter, lotsagabe Behetik gorakoa eginda, are gehiago hurbiltzeko nahiarekin itzuli da Gernika aldageletatik, baina errealitate gordinarekin egin du topo. Avenidari irabazteko, gauza asko behar dira. Zure lana ona izan dadila, lehendabizi. Baina ez hori bakarrik. Aurkarien izarrak ez agertzea ere behar izaten da, eta Princek eta Carterrek egun bikaina izan dute. Barneraldiak batetik, eta hirukoak bestetik; 46-31koa ezarri dute bien artean. Estatistika argigarria zen 25. minutuan. 31 puntu zeramatzaten Avenidako bi amerikarrek; hau da, Gernikak ordurako bilduak zeuzkan bezainbeste. Gernikak, baina, ez du amore eman. Ariztimuñok eta Sara Maderak bi hiruko sartu dituzte, eta 51-39 amaitu da hirugarren laurdena. Azken laurdenean Stephannie Wattsek hauspotu nahi izan du erritmoa. Hiruko bat eta kontraeraso bat lortu ditu hamar segundo eskasean, eta hamar puntura hurbildu da Gernika. Avenida urduritu egin da, eta jokoan nabaritu zaie. Sofia da Silvak min handia egin die saski azpian, erasoan, eta defentsan ere ondo zaindu du errebotea. Bi minutu eskas falta zirenean, sei puntura hurbildu da Gernika, baina presaka jokatu nahi izan du, eta hiru baloi galdu ditu jarraian. Avenidak ondo kudeatu du aldea, eta 66-56 amaitu da neurketa.

“Sektoreak kalean duen indarra” erakutsi nahi dute protestekin. Sindikatuak, ohar baten bidez, gogora ekarri du azken hilabeteetan ere negoziatzen aritu direla, “mobilizazio historikoak” egin dituzten bitartean.