Israelen eta Hamasen ordezkaritzak hiru egunez egon dira Donald Trumpen Gazarako proposamena negoziatzen, Egipton, eta AEBetako presidenteak berak goizaldean jakinarazi du aldeak ados jarri direla, eta «bake planaren» lehen fasea onetsi dutela. Halaber, erabakia berretsi dute Palestinako talde islamistak eta Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroak. Bada, Hamaseko negoziazioetako buru Khalil al-Hayyak agerraldi bat egin du gaur iluntzean, Al-Jazeera telebista katean, eta jakinarazi du bitartekariek —baita AEBetako administrazioak ere— «bermeak» eman dizkietela Gazaren aurkako erasoaldia «behin betiko» amaituko dela sinisteko. Netanyahuren bulegoak goizean kaleratutako ohar batean, lehen ministroak esan du «Israelentzat egun handia» dela gaurkoa; Trumpi «bihotz-bihotzez» eskertu dio egindako ahalegina. Netanyahuren bulegoko bozeramaile Shosh Bedrosianek prentsaurrekoa eskaini du, eta adostu dituzten neurrien berri eman. Bi aldeek eta, gero, arratsaldean, Israelgo Segurtasun Kabineteak akordioa onartu badute ere, Netanyahuren gobernu taldeak baiezkoa eman arte ez da akordioa indarrean sartuko. Gainera, Hamas «erabat desegin» eta hark Gazaren gaineko kontrolik ez duela bermatu ezean, koalizio taldea uzteko mehatxua egin du Itamar Ben-Gvir Israelgo Segurtasun Nazionalerako ministro ultraeskuindarrak. Nolanahi ere, gobernu koalizioaren baiezkoa jaso eta 24 ordura zen su etena indarrean sartzekoa, eta hori hasi bezain laster erretiratuko da Israelgo armada, lerro horia delakora —tropek Gazan jarraituko dute, eta momentuz zerrendaren azaleraren erdia baino gehixeago kontrolatuko dute, %53, hain zuzen—. Armadak behin atzera egin eta gero, Hamasek 72 orduko epea izango du bahituak askatzeko. Trumpen hogei puntuko planaren lehen fasearen arabera, talde islamistak aldi berean askatu beharko ditu gatibuak; uste da horietatik hogei daudela bizirik. Reuters agentziak Israelgo iturri ofizialak aipatuz kaleratu duenez, igandean edo astelehenean espero da gatibuak aske uztea. Planak zehazten du bahituak Tel Avivek horren ondoren askatuko lituzkeela 2.000 preso palestinar —bizi osoko espetxe zigorra duten 250 preso eta azken bi urteotan atxilotutako 1.700 gazatar; atzo, hain justu, aske utzi beharrekoen zerrenda eman zion talde islamistak beste aldeari—. AFP berri agentziak Gazako Defentsa Zibileko iturriak aipatuz kaleratu duenez, «hainbat leherketa» entzun dira batik bat zerrendaren iparraldean. Armadak ohar bat kaleratu du sare sozialetan, eta erretiratzea prestatzeko lanetan ari dela jakinarazi; era berean, Eyal Zamir armadako buruaren hitzetan, «edozer agertokitarako prestatzeko» agindu diete soldaduei, baita bahituen itzuleraz arduratzeko ere. Armadako bozeramaile batek, bestalde, ohartarazi du Gaza iparraldera itzultzea «biziki arriskutsua» dela, tropak bertan baitaude oraindik: «Borroka gunetzat jotzen da oraindik ere». Bost urtetik beherako 55.000 haurrek pairatzen dute malnutrizioa Gazan UNRWA Palestinar Iheslarientzat Laguntza eta Lan Bulegoaren ikerketa baten arabera, bost urtetik beherako 55.000 haur malnutrizioa pairatzen ari ziren Gazako zerrendan, abuztua amaieran; hau da, adin tarte horretan dauden adingabeen %16. Horren berri ematen duen ikerketa bat plazaratu du NBE Nazio Batuen Erakundearen agentzia horrek, The Lancet aldizkari zientifikoan. 55.000 horien artean %4 inguru malnutrizio larria jasaten ari dira. Ikerketak dioenez, 2024 hasieran, esaterako, %4,7 ziren malnutrizioa pairatzen ari zirenak. Aurtengo urtarrilean portzentajea %14koa zen, eta su-etena indarrean egon zen asteetan —ia bi hilabete, martxoa hasierara arte— %5,5era jaitsi zen. AEBetako presidentearen proposamenaren zazpigarren puntuak zera dio: «Akordioa onartu bezain laster, laguntza humanitarioa berehala bidaliko da Gazako zerrendara». Netanyahuren kabineteak sinatzekoa du planaren lehen fasea, eta hori sinatuta ere, ikusteko dago noiz irekiko dituzten zerrendarako pasabideak. Planaren arabera, NBE Nazio Batuen Erakundearen agentziak, Ilargi Gorria eta gobernuz kanpoko zenbait erakunde arduratuko dira laguntza banatzeaz, «oztoporik gabe». UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoko zuzendari nagusiak, Philippe Lazzarinik, sare sozialetan kaleratu duen mezu batean esan du datozen hiru hilabeteetarako nahikoa elikagai dutela gazatar guztientzat. Munduko Elikadura Programako zuzendari Cindy McCainek adierazi du «prest» daudela laguntza humanitarioa banatzeko. «Orain ekin behar diogu, ezin dugu denborarik galdu», erantsi du sare sozialetan. Gaza berreraikia, «beste mundu bat» Herenegun bi urte bete ziren Israelek Gazaren kontrako erasoaldia hasi zuenetik. Bonbardaketek birrinduta utzi dute eremu hori, eta Trumpek iragarri du zerrenda «beste mundu bat» izango dela behin presoen eta bahituen trukea egin eta gero: «Leku seguruago bat izango da, eta eskualdeko herrialdeek hura berreraikitzen lagunduko dute, aberatsak baitira eta horrela izatea nahi baitute». Fox News AEBetako telebista katean egin ditu adierazpen horiek, eta zera erantsi: «Ziur nago bakea egongo dela Ekialde Hurbilean». Bahituen senideek pozarren hartu dute aldeek planaren lehen fasea onartu izana, eta «[Bakearen] Nobel saria Trumpentzat» oihukatu dute goizean egin duten elkarretaratzean. Izan ere, Nobel saria ematen duen batzordea bihar da iragartzekoa nor izango den aurtengo sariduna. Israeldarrak akordioa ospatzen Tel Aviveko Bahituen plazan, gaur. ABIR SULTAN / EFE Aldeak Egiptoko Xarm el-Xeikh hirian bildu ziren astelehenean, Sinai penintsularen hegoaldean. Lehen bi egunetan, Qatar, Egipto eta Turkia aritu ziren bitartekari lanetan, eta atzo heldu zen AEBetako ordezkaritza; bada, Trumpek zenbait ordu geroago iragarri du aldeak ados jarri direla. Hamasek esan du negoziazio «arduratsu eta serioak» izan dituztela, eta bitartekarien ahalegina eskertu du. Hurbilekoen erreakzioak Mahmud Abbas PAN Palestinako Aginte Nazionaleko presidenteak akordioa goraipatu du, eta «behin-betiko irtenbide politikoaren ataria» dela adierazi du: «Palestinako Estatuaren okupazioa amaitzea ekarriko du, eta estatu independente bat sortzea ere bai». Recep Tayyip Erdogan Turkiako presidentea ere kontent da Israelek eta Hamasek Gazarako menia» lortu dutelako, eta jakitera eman du, sare sozialetan idatzi duen mezu batean, «gertutik» ikuskatuko dutela hori betetzen dutenetz. Halaber, erantsi du «borrokan» jarraituko dutela Palestinako Estatua ezarri arte. Abdul Fattah al-Sisi Egiptoko presidenteak «historikotzat» jo du akordioa sare sozialetan: «Gerraren atala itxi du, eta itxaropenaren atea ireki dio etorkizun egonkor eta justuari». Donald Trumpek bart gauean eman zuen akordioaren berri —goizaldea Euskal Herrian—, eta fio da elkarrizketek «bake akordioa» ekarriko dutela. CBS telebista katean galdetu diote ea Hamasek eta Netanyahuk horretarako asmoa duten, eta zera erantzun du: «Bai horixe».

Bada hari bat, baina hautsi egiten da. Hari bat Imre Kertész eta László Krasznahorkairen artean. Biek jaso dute Nobel Saria. Bakarrak dira Hungarian. Lehenak sufrimendua dakar eskutik. Auschwitz eta Buchenwald. Biziraupenaren zikina. Ez da inon esperantza baino faltsuagorik, hilik ez akabatzea baino erru hoberik. Eta halere. Gerraren ostean bada zirrikitu bat oraindik norbanakoa eta Historia lotzen dituen haria berriz ere osatzeko. Bortxatua izan den arrazoia berriz ere, ozta-ozta, osatzeko. [articles:2148143] Bigarrenak bere gain dakar ezina. Bukatu da. Norbanakoa zikiratua eta bere baitara ekarria da. Historia egin dute baina ez beharrezko zutenek. Estatua edonon eta asegaitz dabil. Ez da jada zerurik, gauak ez du gaua ez den besterik espero. Karrikak hutsik dira, norbera etxean, auzoaren leihoari beha, maltzur bi tabernan, ez duten sosari itzal egiten. Kooperatibek aspaldi ez dakartela hautsak jana ez den deus, eta arrazoia desegin duen haize lakarrak hondar bi eskaintzen ditu bakarrik: beldurra, esamesak. Hautsi da haria, ez dago goizero putzuan esnatu eta amesgaiztoaren forma denetan urperatzea baizik. Krasznahorkairen lanean hezea eta iluna goratu dituzte, erokeriaren ertza, alaia izan daitekeen tortura hori. Béla Tarren filmak baino, Andrei Tarkovskiren Stalker-eko zakurra saritu dute, Anatoly Solonitsyn lurrean fede bila etzana dela. Mundu bat dakarren idazle bat, eta gutxik dakarte. Eta halere. Non dira egun Krasznahorkairen munduko biztanle puskatuak, aginteak eta erdizka bizi garenon epelak betirako ukatuak, ez bada Khan Yunis, Deir al-Balah edo Tulkaremen. Errazagoa da beti lehenaldiko zikinkeriaren traza saritzea, egungoa baino. Hautsi da beraz. Iritsi da betiereko amaiera. Iritsi da balea gizenena dakarren zirkua. Iritsi da Irimias eta xehatuko zaituzte. Egin dezagun otoitz euskarara ekarriko duen itzultzaileagatik, eta eskerrak eman.

Kale gorrian geratu dira. Burlatako (Nafarroa) emakume bat eta haren bi seme-alaba adingabeak etxegabetu ditu Espainiako Poliziak gaur goizean, epailearen aginduz. Epaitegiak abian zuen familia hori San Frantzisko kaleko etxetik egozteko prozedura, eta Poliziak goizean goizetik hesitu du ingurua, etxegabetzea eragotzi nahi zutenek ez zezaten hurbiltzerik izan. Epaitegiko ordezkariak 09:50 aldera iritsi dira, eta minutu gutxian bururatu dute prozesua: maletak eskuetan zituela atera da emakume bat, burumakur, Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistako, Haritu sareko eta PAH Hipotekak Kalte Eginikoen Plataformako zenbait kidek lagunduta. Hiru elkarte horiek etxegabetzea gelditzeko deialdia egina zuten goizerako, baina Polizia goizeko zazpiak aldera agertu da, eta bortizki irtenarazi ditu bertaratuak, bultzaka. Dozenaka lagun joan dira San Frantzisko kalera, etxegabetzearen aurka protesta egitera eta familiari babesa ematera, baina aldameneko kaleetara mugiarazi ditu Poliziak. «Libre» nahi zuten kalea, epaitegiko segizioa iristen zenerako. Espainiako Polizia, etxebizitzaren alorreko eragileei bidea mozten. AITOR KARASATORRE / FOKU Horrek, baina, ezinegona sortu du bizilagunen artean ere. Horietako asko, ogia erostera edo txakurrarekin pasieran atera, eta etxera bueltatu ezinik geratu dira tarte batez. Institutura zihoazen ikasleei ere eragotzi egin diete handik pasatzea. Hedabideetako kazetariak eta kamerariak ere estu hartu ditu Espainiako Poliziak: denak identifikatu dituzte, eta San Frantzisko kalean sartzeko baimena eman bai, baina txoko batean geldi egotera behartu. Tentsioa gora eta gora ari zen etengabe. Poliziaren oldarraldia Epaitegiko ordezkariak 10:00etarako bertaratzekoak ziren, baina apur bat lehenago ailegatu dira, eta ordura arteko tentsioak eztanda egin du bat-batean. Intxaustia kaleko polizia hesiaren bestaldean pilatutako manifestariak oihuka eta txistuka hasi dira, eta Polizia gogor oldartu zaie. Piperbeltz gasa bota diete manifestariei, eta horietako asko espaloian botata egon dira denbora luzez, begiak negar malkotan eta aurpegian erredurak zituztela. Etxebizitzaren alorreko zenbait eragilek txosten batzuk eman nahi izan dizkiete epaitegiko ordezkariei, familia zaurgarria dela frogatzeko eta prozesua geldiarazten saiatzeko, baina Poliziak ez die pasatzen utzi. «Egiten ari zareten hau ez da legezkoa!», oihukatu die batek, polizia batek bultzaka urrunarazten zuen bitartean. Minutu gutxiren buruan iritsi da sarrailagile bat ere, hustu nahi zuten etxebizitzaren sarraila kentzera. Atea irekita, etxera sartu da Polizia, eta barruan zirenak identifikatu ditu: etxegabetu duten emakumea eta hari laguntzera joandako zenbait eragile. Handik gutxira, eraikinetik atera da andrea, burumakur, maletak eskuan zituela. Heldu da segizio judiziala eta tentsioa areagotu da @berria pic.twitter.com/pbWvJ9JX3l — Ion Orzaiz (@IonOrzaiz) October 9, 2025 Protesta udaletxean Etxea hustuta, Burlatako Udaletxera joan dira hala kale gorrian gelditu berri den emakumea nola etxebizitzaren alorreko eragileak. Bizitoki alternatibo bat galdegin diete udal arduradunei, baina, han, gizarte zerbitzuetako bulegora bideratu dituzte. Kanpoan ziren manifestariak ere udaletxean sartu dira, eta protesta inprobisatua egin dute barruan, «udala konplizea!» oihukatuz. Arratsaldean, Burlatako Udalak agiri batean adierazi du «ahal zuen guztia» egin duela kanporatzea eragozteko. Adierazi dutenez, lan egin dute familia kaltetuaren «oinarrizko beharrak asetzeko gutxieneko diru-sarrerak bermatzeko», eta «adingabeen ongizatearekin eta hezkuntzarekin lotutako neurriak» ezarri dituzte. Horrez gain, zehaztu dute «etxegabetzea atzeratzeko modua eman» duen zaurgarritasun txosten bat egin dutela eta horrek bide eman diela «denbora irabazteko eta konponbideak bilatzeko». Goizean, baina, Etxebizitza Sindikatu Sozialistaren izenean hitz egin du Iker Narbonak. Salatu du erakundeek ez diotela alternatiba duin eta egonkorrik eskaini kalean gelditzear zen familiari. «Familiak etxe horretatik joan nahi izan du hasieratik, oso egoera kaskarrean baitago, baina bizitzeko toki bat behar dute. Denbora daramagu instituzioekin lanean, konponbide bat eman dezaten, baina, etxegabetzea egiteko eguna iritsi den honetan, ez dute alternatiba errealik eskaini: hotel batera joatea, hori da familiari eskaini dioten bakarra; baina ez dakigu zenbat denborarako, zer baldintzatan eta zenbat ordainduta». Narbonaren ustez, jendea «erabateko ezinegonera kondenatzea» da hori. Harituko kide Martin Zamarbidek, bestalde, Poliziaren jokabidea txarretsi du: «Goizeko zazpietan azaldu da Espainiako Polizia, eta bortizki atera gaitu etxeko ataritik, kolpeka. Segizio judiziala iritsi denean, gainera, zenbait lagun zauritu dituzte, piper gasa erabiliz». Iragan ostiralean, Burlatako Udalaren osoko bilkuran izan ziren eragileok. Kontuak eskatu zizkieten udal agintariei, «etxegabetzearen gaineko erantzukizun zuzena ez duten arren», uste baitute «etxebizitzaren arazoan konplize» direla, «negozioa finantzatzen dutenez gero».

Eusko Jaurlaritzak amaitutzat eman du bere egitekoa transferentziei dagokienez: eskualdatzeko falta diren eskumenen inguruko azken hamar proposamenak Espainiako Gobernuaren mahai gainean utzi ditu, eta modu horretan haren gain utzi du Gernikako Estatutua osorik betetzeko ardura. «Espainiako Gobernuari dagokio orain fitxa mugitzea eta hitzemandakoa betetzea», adierazi du Maria Ubarretxena Autogobernu sailburuak. Ubarretxenak berak helarazi dizkio txostenak Angel Victor Torres Lurralde Politikarako eta Memoria Demokratikorako Espainiako ministroari gaur arratsaldean, Madrilen egindako aldebiko bileran. Proposamen horien artean daude, besteak beste, Gizarte Segurantzari lotutakoak eskumenak, interes orokorreko portuena eta turismo paradoreena, ibilgailuen trafikoari eta zirkulazioari dagokion eskumenarena, udal hauteskundeen araubidearena eta aseguru pribatu eta nekazaritzako aseguruena. Denera hamahiru eskumen dira, baina hamar proposamenetan bildu ditu Jaurlaritzak. Eta lau bloketan laburbildu ditu: Gizarte Segurantza, azpiegiturak, segurtasun publikoa, eta ogasuna, finantzak eta enpresa. Ubarretxena itxaropentsu agertu da eskualdatze horiek urtea amaitu aurretik egiteari dagokionez. Gogorarazi du Jaurlaritzak «etxeko lanak» egin dituela eta «akordiorako borondate handia» erakutsi duela. Horregatik, «borondate politikoa» eskatu dio Espainiako Gobernuari, adostutakoa «atzerapenik gabe» betetzeko: «Ez dugu pribilegiorik eskatzen, errespetu instituzionala baizik, eta legea osorik betetzea». Imanol Pradales Eusko Jaurlaritzako lehendakari izendatu zutenetik hamar eskumen eskualdatzea adostu dute Madrilek eta Gasteizek, hala nola itsasertzarena, zinematografiarena, atzerritarren lan baimenena, meteorologiarena, kotizaziorik gabeko prestazioena eta langabezia sariarena. Baina oraindik dozenatik gora eskumen falta dira Gernikako Estatutua osatzeko. Jaurlaritzak aitortu du, baina, horietako batzuk ez dituztela eskualdatuko. Arrazoiak teknikoak dira, politikoak baino gehiago; izan ere, horietako batzuen eskumena Europako Batasunarena da, edo araudia aldatu denez Gasteizko gobernuak jada funtzio horiek bere gain ditu. Hauek dira: hidrokarburoena, sektore publikoarena, balore merkatuarena eta arrantza merkatuarena, eta itsas laboreen antolaketa eta orientazioarena. Aireportuen kudeaketarena ere ez du zerrendan sartu, jada negoziatzen ari direlako. Edozein kasutan, falta direnak transferentziak adosteko datozen bizpahiru hilabeteetan «lan handia» izango dutela esan du Ubarretxenak, abenduaren 31n amaitzen baita epea. Sailburuak azpimarratu du, dena den, proposamenak «egingarriak» direla eta adostutako epean gauzatu daitezkeela: «Sukalde lan handia egin behar dugu proposamen horiek lurreratu eta akordioak ixteko». Izan ere, akordio politiko horiek Transferentzien Batzorde Mistoan berretsi beharko lirateke urtea amaitu aurretik. «Denbora kontra» Hain justu ere, Gernikako Estatutua betetzeko «denbora kontra» dutela ohartarazi dio goizean Imanol Pradalesek Pedro Sanchezi, Madrilen bertan. Lehendakari denetik Madrilen hitzaldia eskaini duen lehen aldia izan da gaurkoa, gainera, eta Pedro Luis Uriarte Gernikako Estatutuko negoziatzaileetako bat alboan eraman du agerraldira, duela 46 urte Espainiako Gobernuak orduko Eusko Jaurlaritzarekin adostutako ituna bete gabe dagoela gogorarazteko. Urte amaierarako beteko zuela hitzeman zuen Pedro Sanchez Espainiako gobernuburuak, EAJrekin egindako inbestidura akordioan: «Sanchez presidenteak konpromiso argi bat hartu zuen euskal gizartearekin. Zera izan zen: 2025eko abenduaren 31rako Gernikako Estatutua betetzea. Itunak behartu egiten gaitu». Imanol Pradales, gaur, Madrilen, Nueva Economia Forum-en. IREKIA Baina aurrera begira ere jarri da Pradales, eta estatutu berria zein edukiren gainean ardaztu beharko litzatekeen ere adierazi du. Aldebikotasuna eta itundutakoa betetzen direla bermatzeko sistema inpartzial bat eskatu du Nueva Economia Forumek antolatutako solasaldian. «Gaitasun berriak behar ditugu beste Euskadi baten beharrei erantzuteko». Zehaztu duenez, estatutu berrian jasota egon beharko lirateke Jaurlaritzaren eta Espainiako Gobernuaren arteko aldebikotasuna eta inpartziala izango den berme sistema bat. «Ez ditugu eskumenak hustuta onartuko». Eusko Jaurlaritzaren ordezkaritza zabala izan da han, baita Bakartxo Tejeria Eusko Legebiltzarreko lehendakaria ere. EAJren EBBko buru Aitor Esteban alboan izan du Pradalesek, eta han zen EBBko buru ohi Andoni Ortuzar ere. 1978ko korapiloa «1978ko Konstituzioak ez du askatu korapilo nagusia, nazio, kultura eta hizkuntza ezberdinen arteko bizikidetzarena. Are gehiago, zentralizazio prozesu batean murgilduta dago egoera», esan du Pradalesek Madrilen. «Desoreka begi bistakoa da. Eta ez da kasualitatea, azken urteetan hartutako erabaki politikoen ondorioa baizik. Datu bakarra emango dut: gaur Madrilek atzerriko inbertsioaren %67 jasotzen du». Europako beste herrialde batzuen joeren kontra doala esan du, eta, haren ustez, zentralizazio joera hori indartzeak «jantzi autonomikoaren josturak eta lasaierak are gehiago ikusarazi, eta lurraldeen arteko tentsio berriak sortuko ditu». «Zentralizazio joera areagotu da, eta horrek are gehiago ikusaraziko ditu jantzi autonomikoaren josturak eta lasaierak, eta lurraldeen arteko tentsio berriak sortuko ditu» IMANOL PRADALES Eusko Jaurlaritzako lehendakaria Estaturako bisio berri bat eskatu du. Eta Araba, Bizkai eta Gipuzkoako egoera goratu du, hiru lurraldeetan aurrekontuak onartuta daudelako. «Euskadin, eztabaida politikoa errespetuz egiten da, jarrera eraikitzailea hartuta, eta hori babesten saiatzen gara kosta ahala kosta». Egonkortasun giro hori eredugarritzat jo du. eskaerak Euskal Y-aren korapiloa askatzea. Europako funtsen kudeaketa arintzeko prozesua berrikustea. Europa Atlantikoa indartzea. Migrazioari egiturazko erantzuna ematea. Mediku gehiago eduki ahal izateko bideak irekitzea malgutasunez. Euskara ofiziala izatea Europan. Sanchezi hainbat eskaera zehatz helarazi dizkio Pradalesek, eta haietako bat gaur Kongresuan bertan Maribel Bakero EAJren eledunak berretsi dio Sanchezi, kontrol saioan. Bakerok salatu du zentralizaziorako joera duela eta Jaurlaritzak dituen eskumenetan sartzen dela, eta mediku gehiago eduki ahal izateko bidea irekitzeko eskatu dio, baita malgutasuna galdegin ere. «Mediku elebidunak behar ditugu, euskaraz egiteko gai izango direnak. Eskaera hainbat bileratan egin da, eta idatziz ere bai, eta ezezkoa eman diote; zaila da ulertzeko». Sanchezek limurkeriaz erantzun dio, baina zehaztasunik gabe: «Guk eskua luzatua dugu, eta elkar ulertzeko borondatea daukagu».

Espainiako Diputatuen Kongresuak Mugikortasun Jasangarrirako legea onartu du, eta aurrerantzean herritarrek mugikortasunerako eskubidea izango dute aitortua. Neurriak zuzeneko eragina izango du Hego Euskal Herrian ere. Legearen helburu nagusia mugikortasuna deskarbonizatzea eta digitalizatzea da, baita eskubide horretarako sarbidea erraztea ere. Gauzak hala, garraio publikoko hiri sistemak finantzatuko ditu Espainiako Gobernuak, enpresa handiek mugikortasun jasangarria hobetzeko planak egin beharko dituzte, eta hegaldi motzak murrizteko tresnak martxan jarriko ditu Madrilek, betiere bidaia hori trenez egiteko aukera badago. Ez zegoen garbi legea onartuko zen edo ez, Podemos alderdia baitzen legea onartu ahal izateko giltza, eta kontra bozkatuko zuela esana zuen. Azkenean, ostera, Podemos abstenitu egin da, eta aurrera atera da legea, 174 boto alde eta 170 boto kontra izanda. Edonola ere, Podemosen abstentziorik gabe ere aurrera egingo zuen legeak. Izan ere, PPko diputatu Guillermo Mariscalek ezin zuen gaur Kongresuan egon, eta boto telematikoa eskatu zuen atzo, baina ez du lortu absentzia hori araudiak zehaztu moduan justifikatzea. Podemosek aurka egiteko mehatxua egin dio Pedro Sanchezen gobernuari, eta azkenera arte ez du abstenitzea erabaki. Lege hori «galdutako aukera» gisa ikusi du, hainbat hutsune ikusi baitizkio. Izan ere, legeari baietz esateko «ezinbesteko» baldintza bat jarria zuen alderdi moreak: Bartzelonako aireportua ez handitzeko idatzizko konpromisoa. Valentziako portua ez handitzea ere eskatu zuen. Horri erantzunez, Sumarreko Alberto Ibañezek garbi esan du: «Legealdi honetan ez da ez Bartzelonako aireportua handituko, ez Valentziako portua zabalduko». Lege hori onartzea beharrezkoa du Madrilek Europako Batasuneko funtsetatik beste 10.000 milioi euro jaso ahal izateko. Eztabaidaren aurretik, hainbat elkarte ekologistak, sindikatuk eta bestelako eragile politikok legea onartzeko eskatu dute, beharrezkotzat jotzen baitute. Azkenean, erdibideko konponbide bat aurkitu dute. Oscar Puente Garraio ministroak konpromiso bat plazaratu du adierazpen batean: informazio publikorako eta kontsultetarako prozesu bat ezarriko du Prateko proiekturako, eta arreta berezia jarriko dute prozesu horretan, erakundeen eta lurralde administrazioen parte hartzea eta gardentasuna sustatzeko. Podemosen ustez, prozesu luze horrek aireportua handitzeko proiektua 2031ra arte luzatzea ekarriko du; horren truke abstentzioa eman dio gobernuari. EAJko diputatu Nerea Renteriak adierazi du legeak argi-itzalak dituela. Uste du aukera ona dela garraioaren eta mugikortasunaren eraldaketa bultzatzeko, baina nabarmendu du legeak ez duela kontuan hartzen autonomia erkidego batzuek eskumenak dituztela garraioan, eta emendakinak egin dizkiote legeari, «bereziki eskumenen aferari dagozkionak». Mikel Oterok ere, EH Bilduko diputatuak, uste du legea hankamotz geratu dela, «gaur egun beharrezkoak diren hainbat neurri etorkizunerako utzi direlako». «Gauza gehiegi geratu dira oraindik zehaztu gabe. Gure balantzea gazi-gozoa da, eta legea ez dator bat behar ekologikoekin», azaldu du. Hala ere, begi onez ikusi du mugikortasuna eskubide gisa zehaztea, enpresa handiak mugikortasun planak egitera behartzera, mugikortasun jasangarrirako funtsa sortzea eta abar, horregatik babestu dute. Mugikortasuna, eskubide Lege berriaren puntu garrantzitsuenetako bat laugarren artikuluak lantzen du, non herritarrei mugikortasun jasangarrirako eskubidea aitortzen zaien eta aipamen berezia egiten zaien mugikortasun arazoak dituzten pertsonei eta biztanleria galera pairatzen duten eskualdeei, aitortu egiten baitu eskubidea dutela haien beharrak aseak izateko. Espainiako toki batzuetan jada antzeko sistemak martxan badaude ere, Mugikortasun Jasangarriaren Sistema Orokorra sortuko da, administrazioen arteko koordinazioa errazteko eta garraio sistemen datuak monitorizatzeko. Bestalde, mugikortasun jasangarriari ekarpena egiteko estatu funtsa sortuko da, eta garraio publikoko hiri sistemak finantzatuko ditu horrela Espainiako Gobernuak. Bestalde, udalerriak garraio modu ez-kutsagarriak sustatzeko beharra izango dute, hala nola oinez ibiltzea eta bizikleta. Hegazkin bidezko garraioari dagokionez, legearen arabera, Espainiako Garraio eta Mugikortasun Jasangarri Ministerioak ikertuko du hegaldi motzen kopurua nola gutxitu, baina ez dute neurri zehatzik onartu. Asmoa da trenez bi ordu eta erdian baino gutxiagoan egin daitezkeen ibiltarteetan hegaldiak murriztea. Tarteko distantziak edo distantzia luzeak auto pribatu elektrikoen bidez egitea errazteko, auto elektrikoetarako kargalekuak sustatuko ditu Madrilek, bai arruntak, bai azkarrak. Bestalde, merkantzia garraio handiko errepideen trafikoa arintzeko, tren korridore komertzialak sustatuko ditu gobernuak, ahal den heinean kamioi bidez garraiatzen dena trenez garraiatzeko; aldaketa hori egiten dutenentzat hobariak egongo dira tren kanonetan. Autoen ingurumen etiketak ere berrituko dituzte legea indarrean sartu eta beranduenez urtebetera, teknologien aldaketaren erritmoan oinarrituta. Gaueko trenak errekuperatzeko ikerketak egitera ere behartzen du legeak Espainiako Gobernua, baina neurri zehatzik xehatu gabe.

Hitzak haitzeak daramatza, eta hala egiten du Donald Trumpek egiten dituen akordioekin ere. Europako Batasunak eta Ameriketako Estatu Batuek uztailean egin zuten itun bat beren arteko merkataritza harremana arautzeko, baina orduan hitzartutakoa, bere oso aldekoa izan arren, ez zaio nahikoa Washingtoni, eta eskaera gehiago egin dizkio Bruselari. Oraingoan EBren araudiak ditu jomugan, hala nola ingurumena babesteko eta enpresa teknologikoen eta digitalen boterea kontrolatzeko hartutakoak. Uztailean lotu gabe geratu ziren gai batzuk ixteko negoziazioak hasiko dituzte aurki bi aldeek, eta horiei begira proposamen «maximalistak» iritsi zaizkiela azaldu diote Europako Batzordeko iturriek Bloomberg agerkari digitalari. Eskaera horien artean dago bertan behera uztea enpresei beren hornidura kateak kontrolatzeko araua. Datorren urtetik aurrera, EBn aritzen diren enpresek zehaztu beharko dute beren hornitzaileek nolako kaltea egiten dioten ingurumenari eta zein lan baldintza dituzten beren lantegietan. Financial Times-en arabera, eskaera hori «neurriz kanpokoa» iruditzen zaio AEBetako Gobernuari, eta gehiegizko lana eta kostua ekartzen die bere enpresei. Gainera, AEBetako enpresak beldur dira arau horiek haien aurkako auzibide asko eragin ditzaketela, ekintzaile taldeei aukera ematen dielako enpresen aurkako salaketak jartzeko. [articles:2146281] EBren karbono zerga berrituaren aurka ere azaldu da AEBetako Gobernua. Haren bitartez, 2026tik aurrera EB barruko enpresek ez ezik, beren produktuak batasunean saldu nahi dituzten kanpoko altzairutegiek, porlan enpresek eta beste industria oso kutsagarriek ere ordaindu beharko dute atmosferara isurtzen duten CO2 gramo bakoitzeko. «Enpresei ez dagokie erabakitzea gure arauak bete behar ote dituzten, eta ez da haien kontua edo beste herrialde batzuena nola aplikatu behar ditugun gure legeak» HENNA VIRKKUNEN EBko Subiranotasun Teknologikorako lehendakariordea Meta, Apple, Alphabet eta AEBetako beste enpresa digital handiak ere kexu izan dira EBren zerbitzu digitalen arauarekin eta merkatu digitalen arauekin. Donald Trumpen babes osoa jaso dute, hark uste baitu espresuki bere herrialdeko enpresen aurka egindako legeak direla, eta adierazpen askatasuna mugatzen dutela. Kritika horiei amore emateko asmorik ez du erakutsi Europako Batzordeak. «Enpresei ez dagokie erabakitzea gure arauak bete behar ote dituzten, eta ez da haien kontua edo beste herrialde batzuena nola aplikatu behar ditugun gure legeak», esan du gaur EBko Subiranotasun Teknologikorako lehendakariordeak, Henna Virkkunenek. Europako Batzordeak isun handiak jarri izan dizkie AEBetako enpresa teknologikoei, lehia librea galarazteagatik. Azken isuna Googlek jaso du, irailean: 2.950 milioi euro ordaindu beharko ditu sareko publizitatean duen boterea gehiegikeriaz baliatzeagatik. Muga zergak airean Muga zergen arloan ere badira argitu beharreko gai batzuk. Bi aldeek onartu zuten EBtik egindako inportazioek %15eko muga zerga bat ordainduko zutela, eta tasa hori EBren autoei ere eragingo ziela zehaztu zuten aurrerago. Baina oraindik ez dago garbi zenbateko tasa ordainduko duten beste batzuek. Botikek %15 ordainduko dutela iradoki du Etxe Zuriak, baina orain arte ez du imintziorik egin altzairuaren eta aluminioaren gaineko muga zerga arintzeko; gainera, metal horiekin egindako produktu gehiago gehitu ditu %50eko muga zerga ordainduko dutenen zerrendara. Ardoarekin eta pattarrekin zer gertatuko den ere airean dago. Uztaileko ituna oso desorekatua izan zen, besteak beste, AEBetako produktuen gaineko muga zergak kentzea onartu zutelako Bruselako negoziatzaileek. Oraingoan ere, EBren arauak urardotzearen truke, AEBetako Gobernuak ez duela ezer eskaini kexu dira EBko iturriak; «norabide bakarreko kalea da». Baina AEBekin soilik ez, EBko industria handiekin ere borrokatu behar du Bruselak bere arauei eusteko. Auzitan dago, esaterako, 2035. urtetik aurrera errekuntzako auto berriak saltzeko debekua. Auto elektrikoen salmenta uste baino motelago doala eta errekuntzakoak debekatzea industria osoa arriskuan jarriko lukeela argudiatu du ACEA autogileen Europako patronalak. Eskaera horrekin bat egin zuen astelehenean Friedrich Merz Alemaniako kantzilerrak. Gaia aztertzen ari da batzordea, eta proposamen bat egingo du urtea amaitu aurretik. Hala ere, 2035eko datari eusteko eskatu du gaur Ekintza Klimatikoko komisarioak, Wopke Hoekstrak.

Demokraziaren gainbeherari aurre egiteko asmoz, gobernuen irekitasunaz eta gardentasunaz eztabaidatzeko goi bilera abiatu da Gasteizen. Krisi ugariko testuinguru global honetan demokraziaren kalitateak eta erresilientziak duen garrantzia azpimarratu dute, eta herritarrek erakundeengan konfiantza berreskuratzea ezinbesteko jo dute. Mahai inguruan Maria Ubarretxenak Eusko Jaurlaritzako Gobernantza, Administrazio Digital eta Autogobernuko sailburuak hitz egin du, beste bederatzi aditurekin batera. Gardentasunaren beharra aldarrikatu du sailburuak. Hizlariek gaur egun demokraziek dituzten zenbait krisi zerrendatu dituzte: klima aldaketa, mehatxu nuklearrak eta, bereziki, autoritarismoak. Azken horiei buruz argi hitz egin du Sarah Wesonga 19. Artikulua erakundeko aktibistak. Haren esanetan, gizartea kontraesanean bizi da. Wesongak esan duenez, gobernuek inoiz baino konpromiso gehiago hartzen dituzte gardentasunari dagokionez, baina herritar xumeek informazioa eskatzean besterik lortzen dute: «isiltasuna edo hala-holako erantzunak». Testuinguru horretan kokatu du desinformazioa eta albiste faltsuak ugaritu izana, eta, horren eskutik, autoritarismoa. Teknologia proposatu du erronka horri aurre egiteko tresna moduan: «Teknologian egon daiteke gazteak demokraziara gerturatzeko gakoa. Gainera, plataforma digitalak erabiliz, egiazkoa den informazioa zabal dezakegu». «Mundu demokratikoa deitzen diogun horretan, herritarren %1ek du aberastasunaren %99, gehiago ez esatearren. Beraz, normala da jendea ez fidatzea demokraziekin» KEVIN CASAS-ZAMORA Nazioarteko IDEAko aditua IDEA Demokraziarako eta Hauteskunde Laguntzarako Nazioarteko Institutuko aditu Kevin Casas-Zamorak autoritarismoei aurre egiteko beste puntu garrantzitsu bat aipatu du: konfiantza. Azaldu duenez, demokrazia indartsuagoa da politikan konpromiso handiko biztanleak dituzten herrialdeetan. Costa Ricako ministro ohiak adierazi du autoritarismoak indarra duten herrialdeetako biztanleek demokrazia eta justizia ez dituztela loturik ikusten: «Mundu demokratikoa deitzen diogun horretan, herritarren %1ek du aberastasunaren %99, gehiago ez esatearren. Beraz, normala da jendea ez fidatzea demokraziekin». Esan du herritarren konfiantza berriz irabazteko haien eguneroko arazoak konpontzen hasi behar dela. Hegoafrikako Administrazioaren ministro Inkosi EM Buthelezik, berriz, gobernuen egituran jarri du arreta. Aipatu du herritarren konfiantza lortzea funtsezkoa dela demokraziaren etorkizunerako, baina esan du horretarako gobernuek aldaketak egin behar dituztela barneko egituran: «Alferrikakoa da herritarrei konfiantza eskatzea guk geure burua aztertzen ez dugunean eta aldaketarik egin gabe jarraitzen dugunean». «Hitz gutxiago eta ekintza gehiago. Ereduaren bidez erakuts dezagun, eta jar dezagun praktikan gaur hemen ikasi duguna» MARIA UBARRETXENA Gobernantza, Administrazio Digital eta Autogobernuko sailburua OECD Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundeko Mary Beth Goodmanek datu zehatzak eman ditu. Ekonomialariaren esanetan, OECD erakundearen parte diren herrialdeetako biztanleen %44k ez dute batere konfiantzarik bere agintariengan. Konfiantza hori lortzeko politikarien funtsezko zeregina azaldu du: «Egia da herritarrak erdigunean ipini behar ditugula, baina hori ez da nahikoa. Benetan bermatu behar dugu haien ahotsak entzuten ditugula». Ubarretxenak, Goodmanen proposamenaren bidetik, argi adierazi du herritarren parte hartzea lortzea agintarien eginkizuna dela: «Herritarren parte hartzea lortzeko ez da nahikoa gure leihoak gardenak izatea, geuk ere gardenak izan behar dugu». Eta hizketaldiaren amaieran hitz gutxitan laburbildu du politikarien eginbeharra: «Hitz gutxiago eta ekintza gehiago. Ereduaren bidez erakuts dezagun, eta jar dezagun praktikan gaur hemen ikasi duguna».

Iazko irailean Eibarrera (Gipuzkoa) Arrate egun bezperako bazkarira joan, eta Edurne San Martin kazetaria parean tokatu zitzaion Pello Rubiori (Zumaia, Gipuzkoa, 1948), Elgoibarko (Gipuzkoa) Txillarre baserriko jabeari. Rubio Txillarreko elkarrizketa

«Nekatuta eta kezkatuta», baina «ilusio polit batekin» itzuli da Euskal Herrira Itziar Moreno (Bilbo, Bizkaia, 1982) Global Sumud Flotillan parte hartu duen ekintzailea. Atzo gauean iritsi ziren Moreno, Jotas Oses, Mikel Zuloaga eta Abdel Karim el-Khamlichi Loiura, Israelek flotillako ontziak atzeman eta ekintzaileak kanporatu ondoren. Abuztu amaieran ekin zioten Gazarako bideari, eta Israelen sarraskia pairatzen ari direnei ezin laguntza emanda bukatu behar izan dute ibilbidea. Dena den, Morenok uste du gisa honetako ekintzek itxaropena piztu dezaketela, eta borrokan jarraitzeko deia egin du. Egun bat ere ez da igaro Euskal Herrira iritsi zinenetik. Nolakoa izan da itzulera? Emozio asko ditut, guztiak aldi berean. Batetik, nekatuta nago, hilabete luzea izan delako, eta kartzelan egon garen egunotan ezer gutxi izan dugulako jateko eta edateko, eta lo ere gutxi egin dugulako; bestetik, kezkatuta nago, flotillako kide asko geratu direlako Israelgo kartzeletan, eta, noski, Gazan gertatzen denagatik. Halere, indar eta ilusio polit batekin ere itzuli naiz; izan ere, flotillak erakutsi du munduko zapalduak elkartzen garenean gauza handiak egin daitezkeela; gauza handia da itxaropena. Ibilbideari ekin eta berehala atzera egin behar izan zenuten eguraldi txarraren ondorioz. Nola eragin zion horrek taldeari? Itsasoan ibiltzea ez da erraza izan. Gu ez gara marinelak… batzuk dezente zorabiatu gara. Droneak izan zenituzten atzetik Gazara gerturatu ahala… Jakin bagenekien nor izango genuen aurrean, besteak beste, tropa sionistak haurrak tirokatzeko, jendea bizirik erretzeko edo gosez akabatzeko gai direlako. Gure aurkako erasoak, izugarriak izan arren, oso kalkulatuak izan dira; ez zuten inor zauritzerik nahi. Horrek agerian uzten du batzuen biziek gureek baino gutxiago balio dutela, eta horrek sutu egiten gaitu. Palestinarren egoerarekin alderatuta, txiki geratzen da flotillako kideok pairatutakoa; halere, jasandako erasoak salatu nahi ditugu. Israelek nazioarteko zuzenbideko lege oro urratzen du, eta ezin da ahaztu nazioarteko uretan atzeman gintuztela, eta laguntza humanitarioa generamala, ekintza baketsu baten bidez. Gazara iristear zinetela, Israelgo armadak ontziak atzeman zituen. Zer etortzen zaizu gogora une horretan pentsatzean? Horrelako egoera bati aurre egiteko prestakuntza jaso genuen; halere, legez kanpoko atxiloketa bat izan zen. Are, Israelgo armadak bahituta eduki gaitu hainbat egunez, legez kanpo, eta ekintzaile asko oraindik ez dituzte askatu. Zer-nolako tratua eman zizueten Israelek atxilo hartu ondoren? Israelek ahal beste eskubide urratu ditu: jipoitu egin gaituzte; lurretik arrastaka eraman gaituzte; ordu luzez urik eta janaririk gabe eduki gaituzte; arma handiak buruaren aurka jarrita behin eta berriz egin digute mehatxu; bero handia egiten zuela, kanpoan, dozenaka emakume pilatuta eduki dituzte ordu luzez urik eman gabe… Aldiz, hori guztia larria eta gaitzesgarria izanagatik, ez da deus palestinarrek pairatzen dutenaren aldean. Guri hori egiteko gai badira, zer ez diete egingo haiei? Etxean zaude berriro ere. Merezi izan du? Ekintza bakar batek ez du guztia aldatzeko gaitasunik, baina borroka askoren barruan keinu sinboliko handi bat dela uste dugu. Ez dugu lortu Gazara ailegatzea, baina asteotan gauza asko mugitu dira nazioartean. Gazan itxaropena piztu du flotillak, baita munduan ere. Palestinar herriak hori baino gehiago behar du, ordea: egiazko bakea, zeina soilik posible izango baita baldin eta palestinar guztiek etxera itzultzeko eta autodeterminaziorako eskubidea badute. Borrokan jarraituko dugu horren alde.

Joan den astean Global Sumud Flotillan atzemandako aktibistak deportatzen hasi da Israel asteburuan, eta Euskal Herritik joandako lau pertsonak ere gaur kanporatu dituzte. Gauean heldu dira Bilbora. Israelgo Ktziot espetxe ondoko aireportutik Atenasera iritsi dira arratsalde hasieran, eta Loiuko aireportura, berriz, 23:15 aldera iritsi dira. Jende andana zuten zain bertan, Palestinako banderak eskuetan, flotillako lau kideei harrera egiteko zain. Asteburuan beren herrietara heldutako aktibistek «tratu txar fisikoak eta psikologikoak» salatu dituzte. Aireportuetan bertan egindako adierazpenen arabera, jo egin dituzte, tratu «umiliagarria» eman diete, ez diete lo egiten utzi, ziega txikietan «pilatuta» eduki dituzte, ez diete janik eta edanik eman, edo iraungitako elikagaiak eman dizkiete, armekin eta txakurrekin mehatxatu dituzte, inkomunikatuta eduki dituzte, osasun arreta ukatu diete… Ada Colau Bartzelonako alkate ohi eta flotillako kideak —atzo gauean heldu zen Bartzelonara— esan du datozen egunotan «xehetasunak eta frogak» bilduko dituztela, eta gertatutakoa nola salatu aztertuko dutela: «Hau ezin da zigorrik gabe geratu. Tratu txar sistemiko hau normaltzen bada, edozertarako gai izango dira». Laurehun ekintzaile baino gehiago Israelek ostegunean abiatu zuen Global Sumud Flotillaren kontrako operazioa; bizpahiru egunen bueltan 40 ontzi baino gehiago atzeman zituen, eta haietan zihoazen laurehun ekintzaile baino gehiago atxilotu ere bai. Asteburuan itzuli dira haietako batzuk; zapatuan, Turkiara deportatu zituzten hamalau herrialdetako 137 aktibista. Gaur, berriz, guztira 171 kide deportatuko dituzte Greziara edo Eslovakiara. Israelgo Atzerri Ministerioak AFP berri agentziari esan dionez, 138 ekintzaile Israelen eskuetan daude oraindik.