Hain zuzen ere, Polo gazteak Kublai Khanen Txinako enperadore mongoliarraren enbaxadore lanetan jardun zuen hamazazpi urtez. Baina zetaren bidea diplomatiko eta merkatari veneziarra baino askoz zaharragoa zen: Txinatik Ekialde Hurbilera eta Mediterraneora bitarteko merkataritza sare konplexu bat zen, K.a. I. mendean dagoeneko martxan zegoena eta Asiako erraldoiaren zeta preziatua salerosteko baliatzen zutena nagusiki.
Bi milurteko pasatu eta gero, Txinako presidente Xi Jinpingek ibilbide berean «bi norabideetarako truke komertziala» sustatzeko konpromisoa hartu zuen atzo, Erroman, Sergio Mattarella Italiako presidentearen ondoan. Mattarellak solemnitate handiko ongi etorria egin zion Xiri, bai kalean, bai Kirinalgo jauregian.
Bi presidente eta enperadore bat aurkeztu ziren jauregian komunikabideetako mikrofonoen eta kameren aurrean; izan ere, Augusto enperadore erromatarraren marmolezko bustoa tartean zeukatela egin zituzten adierazpenak.
Italiako Gobernuak XXI. mendeko Marco Polo bat behar du, herrialdeko ekonomia atzeraldi ekonomikoaren lokatzetatik ateratzen lagunduko diona. Horregatik jarri da Erroma Pekinera begira. Teknikoki, Italia urtarrilaren 31n sartu zen atzeraldian, zenbaki gorriak kateatuta bi hiruhilekoz jarraian. Herrialdea hirugarren aldiz sartu da atzeraldian 2008an krisia lehertu zenetik.
Garai ezin egokiagoa da Txinaren hedapen ekonomikoari alfonbra gorria jartzeko eta haren inbertsioak beso zabalik jasotzeko. Merkataritza indartzeko aukera bat da, Italiako konpainia askorentzat aukera bat.
Handinahia da Pekingo gobernuaren asmoa: zetaren bide berriaren engranajeak olioztatzeko, Asiako, Afrikako eta Europako 80tik gora herrialdetan finantzatu eta eraiki nahi ditu azpiegiturak; besteak beste, Alpeez haraindiko herrialdean. G7ko lehen bazkidea izango da Txinaren zetaren bide berriaren plana babesten eta maileguak jasotzen Txinaren AIIBrengandik (Azpiegituretarako Asiako Inbertsio Bankua).
Memorandumaren letra txikia ez da argitara eman oraindik, baina ezinegona dagoeneko nabaria da Bruselan eta Washingtonen. Giuseppe Conte Italiako lehen ministroak behin eta berriz azaldu du Pekinek eta Erromak sinatuko dutena ez dela nazioarteko merkataritza hitzarmen bat, eta ez dela bete beharreko akordio marko bat. Funtsean, Italiako gobernuburuak defendatu du itun ekonomiko zehatz batzuk baino ez direla. Ekonomia dela, ez politika.
Bruselak eta Washingtonek, ordea, Marco Poloren berbari baino balio gutxiago aitortzen diote Conterenari. XIV. mendeko Venezian ohiko kontua ei zen entzutea «Marco Polo baino gezurtiagoa zara» kexa, garaikide askok ez baitzuten sinisten benetan Asiako bidaia exotiko horiek guztiak egin zituenik. Oraingo honetan, Conteren fidagarritasunak bainoago, Pekinek merkataritzaz harago izan litzakeen asmoek piztu dute AEBen eta EBren susmo txarra.
Izan ere, badira gai arantzatsu batzuk memorandumean: besteak beste, telekomunikazioei buruzko konpromisoak eta G5ari buruzkoak. Etxe Zuriak sarri ohartarazi du Txinako konpainiek informazioa ematen diotela Pekingo gobernuari, eta balitekeela horrek arriskuan jartzea kasuan kasuko herrialdearen segurtasuna. Gainera, beldur dira Asiako erraldoia azpiegitura gakoen jabe egingo ote den.
Alde horretatik, Donald Trumpek gerra deklaratua dio Huaweiri, eta debekatu egin du telekomunikazioaren Txinako konpainia erraldoia kontratatzea G5 teknologia sare ultralaster berriak jartzeko —Europako Ericsson eta Nokia ditu lehiakide nagusiak G5 sareetan—, eta gauza bera erabaki dute Australiak eta Zeelanda Berriak ere; Alemania, Erresuma Batua, Frantzia eta Kanada zer egin pentsatzen ari dira.
Horrez gain, Mendebaldeko potentziek aurreikusten dute Erromak tentazioa izan lezakeela, Txinarekin harremana estututakoan, Pekinen atea jotzeko zor publikoa arintze aldera. Italiak BPGaren %132ko zorra dauka. Oso zor handia da: EBko bigarren handiena, Greziaren atzetik.
Jakina, Washingtonek eta EBko potentzia handiek ohartarazi dute zorra Txinaren esku jarritakoan Italiak nekez ukatu ahal izango dituela Pekinen eskari ekonomiko eta politikoak. Troiako zalditzat jo dute Pekinen estrategia, eta zorraren tranpa deitu diote. Baina badago gogoan izateko datu bat: Txinako Gobernua bera da AEBen atzerriko hartzekodun nagusia, 1.039 bilioi eurorekin.
Italiako prentsak Mendebaldeko eta zehazki Europa erdialdeko eta iparraldeko gobernuen hipokrisia salatu du. Izan ere, Txinaren inbertsio gehiago jasotzen dute haiek Marco Poloren herrialdeak baino.
Italiak Txinako inbertsio gutxi jasotzen ditu, Europako bazkideekin alderatuta behintzat. Txinak mende hasieraz geroztik herrialdean egindako inbertsioak BPG barne produktu gordinaren %0,75 baino ez dira. Kopuruak dezente handiagoak dira EBko beste herrialde askotan: Danimarkan eta Suitzan, BPGaren %1,2; Irlandan, %1,3; Herbehereetan, %1,4; Erresuma Batuan, %2,5; eta Finlandian, %3,8.
Hori bai, iparraldeko herrialdeek zarata handirik egin barik erakarri dituzte yuanak, zetaren bidearen itunik sinatu barik eta memorandumik sinatu barik.
Baina Italia ez da zetaren bide berriarekin bat egin duen EBko bazkide bakarra. Abenduan antzeko memorandum bat izenpetu zuten Xik eta Marcelo Rebelo de Sousa Portugalgo presidenteak, Erromakoaren pareko ponperiarekin. Xik eskuan dauzka Portugalgo Sinesko giltzak eta Atenasko Pireo portuarenak.
EBko 11 herrialdek —Europa ekialdekoak gehienak— eta Balkanetako beste bostek ere bat egin dute zetaren bide berriarekin. Pekingo gobernua hasia da azpiegitura handiak finantzatzen, esate baterako Serbian eta Hungarian: autopistak eta trenbideak, besteak beste.
Xiren Erromako bisita garai delikatuan dator, EB mekanismo bat martxan jartzen ari baita atzerriko inbertsio zuzenak gehiago kontrolatzeko. Italiaren ezezkoarekin atera zuten aurrera mekanismoa Alemaniak eta Frantziak, Europako Legebiltzarraren eta Kontseiluaren babesarekin.
Arauaren helburuetako bat da elkarrekikotasuna bermatzea inbertsioa egiten duen herrialdearekin; hau da, Txinak Europan sektore jakin batean inbertitzen badu, kontrako norabidean ere inbertsioak egiteko aukera izatea. Gaur-gaurkoz, Txinak debekatuta dauzka atzerriko inbertsioak sektore batzuetan.
Erromako sinadurak eragin ditu txinparta batzuk Conteren koalizio gobernu barruan ere. M5S Bost Izar Mugimendua Txinarekin merkataritza harremana estutzeko nahiko ados egon da hasieratik, onura ekonomikoak helburu; Legak, aldiz, errezelo gehiago izan ditu, Pekinen esku hartze posibleak kalte egin liezaiekeelakoan herrialdearen segurtasunari eta subiranotasunari. Zalantzak uxatu eta desberdintasunak berdindu dituzte, ordea, eta orain ez dago errezelorik. Gaurko sinadura da konfiantza horren lekuko.
Munduko lehen potentzia ekonomiko bihurtzear dago Txina, eta posizio hori sendotzeko lanean ari da. 2016az geroztik, herrialdeko enpresek 20.600 milioi eurotik gorako inbertsioak egin dituzte planeta osoko portuak erosi, eraiki edo ustiatzeko eskubideak eskuratze aldera; horien artean, Txinako Cosco multinazionalak kontainerren terminal bat bereganatu zuen Bilboko portuan 2017. urtean.
Txina portuen sare ikaragarria ari da josten, baina oraindik ere motz geratzen da itsasoko merkataritzako beste bi erraldoiekin konparatuta: Danimarkako Maersk eta Emirrerri Batuetako DP World-ekin. Txinako Cosco eta China Merchants erraldoi 30 portu gobernatzen dituzte hamabost herrialdetan, eta 50 terminaletik gora dauzkate hamahiru herrialdetan. Maerskek, aldiz, 76 portu dauzka 41 herrialdetan; DP Worldek, ostera, 77 portu dauzka, 40 herrialdetan.
Txina itsas merkataritzaren negozioaren gailurrean dago, baina ez lehen postuan oraindik. Edozelan ere, lehiakideak baino bizkorrago ari da hazten. Negozioa erraldoia da; izan ere, ICS Nazioarteko Itsas Garraioko Ganberaren arabera, itsasoz garraiatzen dira munduan garraiatzen diren merkantzien %90 inguru.
Bazuen aitzakia. Adituak eztabaidan arituak izango ziren hilabeteotan, baina ondorio argirik ez dute atera; edo ez dute jakinarazi txosten ofizialean bederen. «Espainiak 30 urte egin ditu ordu erabilera berarekin, Alemaniarenarekin bat datorrena, eta jatorria frankismoan duena», azaldu zuen Isabel Zelaak, atzo. Espainiako Gobernuko bozeramaileak esan zuen «Espainiako gizartea eroso» dagoela ordu horrekin, eta, horregatik, aurrerantzean ez dela hori auzitan jarriko; ez behintzat 2021. urterako jarritako iratzargailuak jotzen duen arte.
GMT+2, astebete barru
Batasuneko kideei ordu erabilera finko bat aukeratzeko dei egin zien Bruselasek, iaz, eta horrek adituen batzorde bat jarrarazi zuen martxan Espainian; batzordeak atzera egin du, ordea, eta 2021. urtera arte gaiari ez ekitea onartu du Batasuneko beste gobernantza erakunde guztien ezetzaren aurrean. Izan ere, arantzaz beteriko gaia da, nabarmen eragiten duelako ekonomian, osasunean, sustrai sendoko ohitura askotan, eta beste hainbat arlotan.
Kontu jakina da aditu gehienak neguko ordutegia urte osora zabaltzearen aldekoak direla, eguneko jarduera goizago hasi eta goizago bukatzearen aldekoak, alegia, baina udako arratsalde argitsu luzeak maite dituztenei azaltzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula, turismo eragileetatik hasita. Hala, gaur zortzi berriro aldatuko da ordua, eta jende askok gustura hartuko du ordubete gutxiago lo egitea eguna luzatzearen truke. GMT+2rekin egoteak bost haiei, baina gure ordu naturaletik bi ordu aldendurik egongo gara uda osoan, urrian berriro ordularia ordubete atzeratu, eta GMT+1 berreskuratzen den arte. Gero ere ordubeteko desfasea izango da Euskal Herrian GTMGreenwicheko meridianoaren ordu adierazleak finkatzen duenarekiko, hau da, Erresuma Batuarekiko eta Portugalekiko, adibidez.
Sentsibilizazio lanak
PSOEko gobernuak zirt edo zart egiteko osatu zuen adituen batzordea, eta haren erantzuna deigarria da ez duelako ez zirt ez zart egin, «sentsibilizazioa» gomendatu baizik. Ez du ematen ikasketa handiak behar direnik jakiteko gizartea «oso ohitua» dagoela egungo ordu erabilerarekin, eta aldaketak egin aurretik «sentsibilizazio lana» egin behar dela; baina hori da aditu batzordearen ondorio nagusia: 2021. urtera arte, gizarteari azaldu behar zaizkiola energiari begira, osasunari begira eta ekonomiari begira ordu erabilera aldatzeak ekarriko lituzkeen onurak.
Argi esan zuen Zelaa ministroak, atzo: «Ez dago behin betiko erabaki bat». 2021. urtetik aurrera, litekeena da Espainiak, Europako Batasuneko beste kide askoren antzera, ordutegi finko baten alde egitea, udakoaren ala negukoaren alde, alegia, baina adituek ez dute apusturik egin, eta albistea da ez dagoela albistea. «Eragin handia luke apustu bat egiteak», dio Zelaak, ahaztuta hain zuzen ere hori dela-eta osatu zutela adituen batzordea.
CIS Espainiako inkesten zentroak iaz egindako galdeketa handi batek ondorioztatu zuen gehiengo bat dagoela udako ordutegia finko uztearen alde, baina adituek neguko ordutegiaren abantailak nabarmentzen dituzte aldiro. Beraz, ez da arraroa Moncloak martxan jarritako adituen batzordeak luzapena eskatu izana; hauteskundeen atarian, PSOEk saihestu egin du esatea neguko ordutegiaren alde dagoela bere aditu batzordea eta hautu hori litzatekeela onena. «Bai Europako Batzordeak, baita guk ere, gaia lantzen jarraituko dugu 2021. urtera arte».
Egunero bi txanda egiten ari dira marmola prozesatzeko Usurbilgo (Gipuzkoa) lantegiaren atarian protesta egiteko, eta, Tenak azaldu duenez, orain arte «inguruko jendearen babes zabala» jaso dute. Asteartean bilduko dira sindikatuko zuzendaritzarekin; negoziazio epeko bigarrena da, baina egoera zaila dela onartu du.
Testuingurua ere zaila baita. 2017an, enpresak hartzekodunen konkurtsora jo zuen, 50 milioi euroko zorra pilatuta, baina hartzekodunen itun batekin atera ziren hortik. Ostera, Ingemar SL sortu zuten Ingemar taldean zeuden lantegi eta biltokiekin; bat egite prozesu baten eragin zuten, eta kapital handitze bat egin zuten. Egungo zorra bederatzi milioi ingurukoa dela azaldu du Tenak. Urte hasieran bideragarritasun plan bat aurkeztu zuen enpresak, «eta, bi hilabete geroago, Usurbilgo langile denak kaleratzeko erregulazioa».
Azken hilabeteetan, gainera, makina berri bat jarri dute Usurbilgo lantegian, «baina ez diote etekinik aterako». Horregatik dio zentzurik ez duen operazio bat izan dela azken urteetakoa: «Kotxe bat erosi eta horrekin nahikoa dela pentsatzea bezalakoa da; gasolinarik erosten ez baduzu, kotxea ez da mugitu ere egingo garajetik».
Enpresak, baina, laguntza eskatzen die Eusko Jaurlaritzari eta Gipuzkoako Diputazioari, inbertsioa egin dezaten Usurbilgo lantegian. «Erakundeak prest daude laguntza horiek emateko, baina betiere enpresak inbertsio pribatua egiten baldin badu. Baina oraingoz ez dute halakorik egin. Duela bi urte, Gipuzkoako Foru Aldundiak milioi bat euro aurreikusi zituen aurrekontuetan, Ingemarrerako laguntza gisa, baina zuzendaritzak ez zuen inolako inbertsiorik egin, eta aukera hori galdu zuten».
Gainera, bat egitearen ondorioz, enpresaren egoitza Galiziara eraman zuten, Lugon duten plantara, hain zuzen. «Hori ikusita, erakundeek esan zieten ez zutela aukerarik ikusten diru laguntzarik emateko, inbertsio pribaturik ez egiteaz gain egoitza ere hemendik eraman dutelako». Hori dela eta, Tena kexu da zuzendaritzarekin, «lana duen enpresa batetik langile denak kaleratu nahi dituelako, eta laguntza publikoa eskatzen duelako ezer egiten ez denean».
Usurbilen kaleratuko dituzten 35 beharginez gain, Galizian sei lanpostu galduko dituzte —90 langile inguru dira han—, eta Espainia osoan dituzten beste bost banaketa lantegietan, berriz, 30 beharginetatik hamar. Astearteko negoziazioan lan erregulazioa izenpetu ala ez egongo da mahai gainean. UGTk Galiziako lantegiko hiru ordezkari ditu, eta CIGak, bi; Usurbileko hiru ordezkariak ELAkoak dira. «Badirudi UGTk zuzendaritzaren alde egingo duela eta dosierra izenpetuko duela, baina CIGak esana du euren botoen arabera gure aurka egiteko eskatzen ari direla; jarrera ona ikusi diegu». Txostena sinatzen bada, epaitegietara joateko atea itxiko da, eta ezingo da argitu kaleratzeak «bidegabeak» ote diren. Horregatik, garrantzitsua izango da astearteko bilera.
Faconauto auto saltzaileen Espainiako patronalak eman zituen atzo datuak. Haien arabera, martxoaren 1etik 19ra 1.747 auto auto matrikulatu dira hiru lurraldeetan, iaz epe horretan baino %37,78 gehiago. Hazkundea handiagoa da erosle partikularren kasuan: 1.509 erosi dituzte herritar soilek, %53,35 gehiago. Haientzat da Jaurlaritzaren laguntza, eta ez enpresentzat.
Lurraldeka, Gipuzkoan handitzen ari da gehien salmenta (+%52), eta ondoren datoz Bizkaia (+%34) eta Araba (+%24).
Igoera handia da, eta arrakasta gisa sal dezake Eusko Jaurlaritzak, merkatua biziberritzea baitzuen helburua, eta, aldi berean, adiskidetasun keinu bat egitea Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako autogintza industria boteretsuari. Baina, hein berean, aintzat hartu behar da martxoko salmenta emaitzak puztuta daudela. Izan ere, otsailean %18,7 jaitsi ziren salmentak eremu horretan, balizko erosle askok erosteko erabakia atzeratu zutelako Jaurlaritzaren laguntza jaso ahal izateko. Nafarroan ez da halako laguntzarik, eta %2,4 handitu ziren matrikulazioak otsailean.
A energia ziurtagiria
Itxoin zutenetako asko ohartu dira laguntzarik ez dutelako jasoko, Renove planaren dirua jasotzeko baldintzen artean dagoelako erositako autoak A energia ziurtagiria izan behar duela. BERRIAk galdekatutako kontzesionarioetan erantzun argia eman zuten: «Hamarretik bederatzi ez dira A ziurtagiridunak». Gainera, baldintza hori betetzen zuten gehienak auto handiak dira eta, hortaz, laguntza jasotzeko beste baldintza bat ez zuten betetzen: 25.000 eurotik beherako kostua izatea.
Faconautoren arabera, Renault taldeko bi markak dira planari etekin gehien atera diotenak. Renaultek berak 49 auto saldu zituen 2018ko martxoko lehen hamalau egunetan, eta 139, berriz, aurtengoetan (+%184). Haren kostu txikiko marka, Errumaniako Daciak, 37tik 106ra handitu ditu bere salmentak (+%186). Ez bata ezta bestea ere ez dira izan gehien saldutako hiruren artean azken urteetan.
Planari esker auto elektriko gehiago eta GLP gasa erretzen dutenak ere saltzen ari direla aitortu dio Bizkaiko auto saltzaileen elkarteak Europa Press berri agentziari. Diru gehien jasotzen dutenen artean daude horiek —3.000 euro auto elektrikoa erosten dutenek, eta 2.250 euro, berriz, GLPa erosten dutenek—. Jaurlaritzak bost milioi euro jarri ditu Renove planean, hau da, 2.000 eta 2.500 autoren erosketa lagunduko duela.
«Langabezian dauden gazteen kopuruak behera egin du; lanaldi partzialek ere bai; eta beren soldatek gora egin dute», azaldu zuen Jaurlaritzako Enplegu sailburuorde Marcos Murok, atzo. Sailaren ikerketa plazaratzeko agerraldian, Murok esan zuen gutxiago direla orain atzerrira joan beharko duten ustea duten gazteak, baina uste horrek oso zabaldurik jarraitzen du. «Epe laburrean enplegua aurkitzeko duten esperantza hobetu egin da».
Hala eta guztiz ere, gazteen lan errealitatea gogorra da, eta sailburuordeak berak horrela gogorarazi zuen, «zuhurtzia»eskatu eta gero: «Datuek erakusten dute gazteen zeregin nagusia ikasketak direla, eta, lanean ari direnen artean, behin-behinekotasun kopuruak handiak dira oraindik, baita lanaldi partzialak ere».
Batez besteko soldata
Sindikatuek sarritan salatu dutenez, gazteen enplegua prekaritatez jantzia iristen ari da gehienetan. Aski ezaguna da langabeziak bereziki gazteen artean eragiten duela gehien. Euskal Herriko langabezia tasa %10etik behera jaitsi da jadanik, azken urteetako susperraldiarekin batera, baina gazteen tasa (16 eta 29 urte bitartekoak) bost puntu handiagoa da, portzentajeak behera egin duen arren.
Gazteen Euskal Behatokiaren ikerketak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan egindako 2.000 inkesta ditu oinarrian, 16 eta 34 urte arteko pertsonekin eginak; lanak erakutsi duen beste datu azpimarragarri bat gazte landun horien soldata da. Marcos Murok esan zuenez, hilero mila eurotik gora jasotzen dute batez beste. Zehazki, 16 eta 29 urte arteko gazte landunek 1.093 euro jasoko lukete, 2.000 inkesten erantzunei jarraiki. Muroren arabera, langile gazteen artean hamarretik bederatzi ari dira kotizatzen Gizarte Segurantzan, «eta lanaldi osoko enpleguak hazi egin dira, batez ere emakumeen artean». Horrek ekarri ei du batez besteko soldatak gora egitea; aurreko inkestetan ez zen mila eurora iristen.
Jaurlaritzako Enplegu sailburuordeak azaldu zuen 30 eta 34 urte arteko langileen batez besteko soldata 1.297 eurokoa dela Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Horrek esan nahi du 29 urtetik azpikoen (gazteen) batez besteko lansaria baino 200 euro gehiago jasotzen dutela multzo horretako langileek.
Lana eta ikasketak loturik
Bestalde, bukatu al da gazteentzat lan bila atzerrira derrigorturik joatea? Bukatu ez, baina Murok dio gutxiago joan behar izaten dutela. «Zertxobait» jaitsi da, halaber, urtebete baino lehen enplegua galduko dutela uste dutenen kopurua, eta apur bat hazi da beste multzo bat: lortutako enplegua egindako ikasketekin lotura duela dioten gazteena. Horrekin batera beste datu bat: iaz baino gutxiago dira esaten dutenak enplegua aldatu nahi dutela, eta gutxiago dira, era berean, beste lanpostu baten bila dabiltzanak.